آیین نامه ایمنی ‏مخازن آب و استخرها

آیین نامه ایمنی ‏مخازن آب و استخرها

 

هدف: ‏

هدف از تدوین این آیین‌نامه پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و ‏خسارات مالی در حین كار كارگران در محل مخازن آب و استخرها می‌باشد. با عنایت ‏به اینكه تا كنون آیین نامه‌ای تحت عنوان آیین‌نامه ایمنی در مخازن آب و استخرها ‏در مجوعه آیین‌نامه‌های مصوب شورای عالی حفاظت فنی وجود نداشته، بنابراین ‏آیین‌نامه مذكور برای زمان بهره‌برداری از مخازن و استخرها كه كارگران در آن محیط ‏اشتغال به‌كار دارند تدوین شده است. قابل ذكر است برای ایمنی در امور دیگر از ‏جمله ساخت، خرید حمل و نقل، نصب، مونتاژ و دمونتاژ باید نامه‌های دیگر مصوب ‏شورای عالی حفاظت فنی بهره‌برد.‏

فصل اول: (تعاریف)‏

مخزن: به كلیه محل‌های طبیعی و مصنوعی جمع‌آوری و ذخیره آب مخزن اطلاق ‏می‌شود. مانند انواع استخرها، محل‌های ذخیره آب و پسآب، حوضچه‌های پرورش ‏ماهی و میگو و موارد مشابه.‏

ـ مخازن آب برحسب موقعیت مكانی به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:‏

الف) مخزن آب هوائی: بسته به شرایط و نیازها با مصالح مناسب، در ارتفاع و ‏بالاتر از سطح زمین ساخته می‌شود.‏

ب) مخزن آب زمینی: با توجه به شرایط و نیازها، مانند استخرها در سطح زمین و ‏با مصالح مورد نظر احداث می‌شود.‏

ج) مخزن آب زیرزمینی: این نوع مخازن در زیر سطح زمین با مصالح مورد نظر و ‏برای مصارف خاص ساخته می‌شود.‏

مخازن آب برحسب نوع مصالح به شش دسته تقسیم می‌گردند:‏‏

1. مخازن بتنی.‏
2. ‏مخازن فلزی.‏
3. مخازن با مصالح بنایی.‏
4. مخازن پلاستیكی.‏
5. مخازن فایبرگلاس.‏
6. مخازن با مصالح مركب.‏

فصل دوم ـ مخازن آب:‏

 

ماده 1ـ در زمان طراحی انواع مخازن بایستی بررسی‌های زمین‌شناسی و ‏آزمایشات دقیق مکانیک خاک و لرزه خیزی و معیارهای فنی از جمله تعیین دقیق ‏بارهای استاتیک و دینامیک و عبور وسایل نقلیه به همراه استانداردهای ساخت و ‏بهره‌برداری رعایت شده باشد.‏

ماده 2ـ کلیه مخازن بایستی مطابق آئین‌نامه و مقررات حفاظتی ساختمان ‏کارگاه ها مصوب شورای عالی حفاظت فنی احداث شود.‏

ماده 3ـ فاصله درختان مجاور مخازن، بایستی به‌ اندازه‌ای باشد که ریشه آنها ‏به‌پایه‌ ها و دیواره‌های مخازن فشار وار ننماید.‏

ماده 4ـ باید در محاسبه پایه‌های مخازن هوایی اصول استاتیک و دینامیک ‏رعایت شده از نقطه پایداری واجد استحکام کامل باشد و تحمل حداکثر فشار بارهای ‏وارده و فشارهای جانبی و بارهای معلق را داشته‌باشد

ماده 5ـ تجهیزات مخازن شامل تجهیزات ورودی، خروجی، تخلیه، کنترل سطح ‏آب، سرریز، ارتفاع سنج و دبی‌سنج و غیره بایستی همواره بازدید و در صورت معیوب ‏بودن اصلاح گردند

ماده 6ـ بدنه مخازن بایستی با توجه به‌شرایط جوی و محیطی و تغییرات دما ‏طراحی و ساخته شوند.‏

ماده 7ـ از ایجاد هرگونه معبر، تاسیسات، ساختمانهای اداری و مسکونی و ‏پارکینگ روی مخزن زیرزمینی خودداری گردد.‏

ماده 8ـ سقف مخزنها باید به خوبی آب‌بندی شده و دارای شیب مناسب برای ‏جلوگیری از تجمع آب باشد.‏

ماده 9ـ لوله خروجی سرریز مخزن بایستی قابل مشاهده بوده و احتمال غرقاب ‏شدن آن وجود نداشته باشد.‏

ماده 10ـ شیر تخلیه و خط انتقال تخلیه آب باید در خارج از مخزن نصب شود و ‏آب مخزن بصورت ثقلی دفع گردد.‏

ماده 11ـ فاصله شیر تخلیه از مخزن باید به‌ گونه‌ای باشد که احتمال برگشت آب ‏مخزن در هنگام رسوب‌زدایی یا تعمیرات وجود نداشته باشد.

‏ماده 12ـ سرریز مخازن نبایستی مستقیماً به سیستم فاضلاب یا زهکش آب باران ‏وصل شود.‏

ماده 13ـ لوله‌های خروجی سرریز بایستی بصورتی باشد که احتمال ورود اجسام ‏یا جانداران به آن ممکن نباشد.‏

ماده 14ـ آب سطح مخازن نبایستی از حداقل تعیین شده پایین‌تر باشد تا از ‏مکش هوا یا ورود رسوبات پیشگیری گردد.‏

ماده 15ـ برای دستیابی و بازدید از مخازن بایستی تعداد کافی دریچه برروی ‏سقف مخزن تعبیه شود.‏

ماده 16ـ ظرفیت لوله خروجی بایستی از ظرفیت لوله ورودی بیشتر باشد.‏

ماده 17ـ مخازن باید دارای سیستم تهویه مستقل باشند و از سرریز به‌ عنوان ‏تهویه استفاده نشود.‏

ماده 18ـ سیستم تهویه بایستی به نحوی باشد که احتمال ورود آب باران و ‏آبهای سطحی، گرد و غبار، جانداران و غیره از طریق آنها به‌ داخل مخزن وجود نداشته ‏باشد.‏

ماده 19ـ ناودان ها نباید وارد مخزن شده و یا از داخل مخزن عبور نمایند.‏

ماده 20ـ در هواکش های عصایی بایستی انتهای باز آن حداقل یک متر با سطح ‏تمام شده بام مخزن فاصله داشته و در نزدیکی سرآن توری نصب گردد.‏

ماده 21ـ قبل از ورود به مخازن، باید به‌وسیله دستگاه های اندازه‌گیری از میزان ‏غلظت اکسیژن و همچنین گازهای سمی موجود در آنها اطلاعات کافی بدست آورد.‏

ماده 22ـ افرادی که برای شستشوی داخل مخازن اقدام می‌کنند بایستی مجهز ‏به وسایل و تجهیزات حفاظت فردی باشند.‏

ماده 23ـ اسامی کلیه افرادی که وارد مخزن می‌شوند به همراه ابزار و لوازمی که ‏همراه دارند بایستی قبل از ورود، کنترل و ثبت شوند.‏

ماده 24ـ افرادی که وارد مخزن می‌شوند بایستی لباس کار مناسب و چکمه بلند ‏داشته باشند.‏

ماده 25ـ در مواردی که مواد ریز و جامد یا رسوبی در دیوار یا کف مخزن با ‏شعله‌ افکن سوزانده می‌شوند بایستی تجهیزات ایمنی مناسب مانند ماسک های تنفسی، ‏دستکش، کمربند ایمنی و طناب نجات، عینک حفاظتی و غیره در اختیار کارگران ‏قرار گیرد.‏

ماده 26ـ کارگرانی که امور مربوط به‌ داخل مخازن را انجام می‌دهند باید از ‏سلامت جسمانی و روانی کامل برخوردار باشند.‏

ماده 27ـ کلیه قسمت های مخازن فلزی باید در فواصل زمانی مناسب از لحاظ ‏خوردگی بازدید و در صورت نیاز تمیز و رنگ‌آمیزی شوند.‏

ماده 28ـ استفاده از علف‌کش ها برای حذف گیاهان مزاحم بر روی سقف مخازن ‏زمینی مجاز نبوده و باید از روشهای مکانیکی یا سوزاندن بهره‌برد.‏

ماده 29ـ سرلوله تخلیه بایستی در محل خشک قرار گیرد و هرگز با زمین یا آبی ‏که در پای شیر تخلیه جمع می‌شود تماس پیدا نکند.‏

ماده 30ـ نردبانهای مخازن هوایی بایستی مجهزبه حفاظ کمری باشد و راهرو ‏اطراف محیط مخزن نیز بایستی مجهز به نرده حفاظتی باشد.‏

ماده 31ـ در زمان کار بر روی مخازن هوائی باید کارگران حتماً از کمربند ایمنی ‏و طناب‌نجات استفاده نمایند.‏

ماده 32ـ لوله سرریز مخازن آب نبایستی در راستای نردبان مخازن باشد.‏

ماده 33ـ باید همواره سیم اتصال زمین به بدنه فلزی کلیه مخازن هوائی و ‏زمینی و زیرزمینی وصل باشد.‏

ماده 34ـ کلیه دستگاه های برقی مورد استفاده در مخازن که در داخل آب قرار ‏می‌گیرند باید از نوع ضدآب و مجهز به سیستم اتصال زمین باشند.‏

ماده 35ـ کلیه کابل‌ها، تجهیزات، متعلقات، اتصالات و موارد مشابه که در ‏محیط‌های مرطوب مخازن مورد استفاده قرار می‌گیرند باید حتماً مجهز به سیستم ‏اتصال زمین (ارتینگ) باشند و رعایت کلیه دستورالعمل های مرتبط با ایمنی برق در ‏محیط های مرطوب الزامی است.‏

ماده 36ـ در صورت استفاده از مصالح تیرچه بلوک ویا دال بتونی برای پوشش ‏سقف مخازن لازم است کلیه محاسبات فنی به گونه‌ای صورت پذیرد تا سقف مخزن ‏کاملاً پایدار و مقاوم باشد.‏

ماده 37ـ در مناطق سردسیر برای جلوگیری از یخ‌زدن آب، بایستی از مخازن ‏زیرزمینی (مدفون) بهره‌برد.‏

ماده 38ـ قبل و بعد از انجام کارهایی مانند اندود کردن، تعمیر یا تمیز کردن ‏داخل مخازن یا کانال ها که ممکن است فاقد اکسیژن کافی باشد باید برای ممانعت از ‏استنشاق گازها، دود و غیره کارگران به وسایل فردی مناسب از قبیل کپسول و ‏لوله‌های اکسیژن، ماسک و غیره مجهز شوند.‏

ماده 39ـ در زمان اندود کردن داخل مخازن یا انجام امور دیگر، بایستی دو یا ‏چند کارگر با هم مشغول به‌ کار شوند به‌نحوی‌که حتماً یک نفر خارج از مخزن مستقر ‏و بر کار بقیه نظارت داشته باشد. اشتغال انفرادی در این قبیل کارها ممنوع است.‏

ماده 40ـ در عملیات سرویس مخازن آب کارگران باید به لباس کار، ماسک، ‏دستکش، چکمه، عینک و سایر وسایل مناسب مورد نیاز مجهز شوند.‏

ماده 41ـ نصب مخازن هوایی بایستی با استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات ‏مناسب و به‌وسیله اشخاص ذیصلاح صورت گیرد.‏

ماده 42ـ در هنگام نصب کلیه تاسیسات و تجهیزات مربوط به مخازن اعم از ‏هوایی، زمینی، زیرزمینی و استخرها و غیره فقط افرادی که آموزشهای ایمنی را دیده ‏باشند مجاز به کار هستند.‏

ماده 43ـ در زمان نصب یا تعمیرات، در صورتیکه در داخل مخازن از موتورهای ‏احتراق داخلی استفاده می‌شود و یا نوع انجام کار به‌ گونه‌ای است که تولید دود، گاز، ‏بخار یا غیره را می‌نماید بایستی ضمن استفاده از وسایل حفاظت فردی، با رعایت ‏تدابیر فنی و نصب وسایل مناسب، منطقه تنفسی کارگران به‌طور موثر تهویه گردد.‏

ماده 44ـ در هنگام تعمیر مخازن هوایی، حمل و نقل نمودن مواد و ابزارآلات ‏سنگین و حجیم بوسیله افراد، با استفاده از نردبان ممنوع است.

‏ماده 45ـ برای تردد افراد از روی کانالهای ارتباطی مابین مخازن، باید پل‌هایی ‏در فواصل مناسب و مجهز به نرده حفاظتی بر روی کانال نصب گردد.‏

ماده 46ـ خوردن، آشامیدن، استعمال دخانیات، خوابیدن و غیره در داخل مخازن ‏ممنوع است.‏

ماده 47ـ روکش ها و رنگ های مصرفی باید از نوع غیرسمی بوده و از نظر بهداشتی ‏مورد تائید باشند.‏

 

فصل سوم ـ استخرها:‏

 

ماده 48ـ كلیه قسمت های كف، دیوار، بدنه و سایر سطوح داخل استخر باید دارای ‏گوشه‌های گرد و بدون لبه تیز باشد.‏

ماده 49ـ استفاده از پنل های گچی برای ساخت سقف كاذب در استخرها ممنوع ‏است.‏

ماده 50ـ كلیه سیم‌كشی‌ها باید دارای رنگ‌بندی مشخص باشد و از داخل لوله، ‏سینی و یا كانال مناسب عبور داده شود.‏

ماده 51ـ نصب هواكش به‌ منظور تهویه مناسب در محل استخرهای سرپوشیده ‏الزامی است.‏

ماده 52ـ احداث فضایی به عرض حداقل 2 متر در حاشیه استخرهای سرپوشیده ‏و 4 متر در حاشیه استخرهای سرباز شنا برای تردد كارگران و تعمیركاران، استراحت ‏شناگران و نظارت ناجیان غریق ضروری می‌باشد.‏

ماده 53ـ نصب تابلونشان دهنده عمق در محل و فواصل مناسب در اطراف ‏استخر الزامی است.‏

ماده 54ـ در اطراف استخرها، مانند مخزن آب آتش‌نشانی یا كشاورزی بایستی ‏حتماً نرده حفاظتی مناسب تعبیه گردد و محیط از روشنایی كافی برخوردار باشد.‏

ماده 55ـ مصالح پوشش لبه‌های استخر باید از جنس غیرلغزنده باشد و همچنین ‏به رنگی باشد كه محدوده خطر مشخص باشد.‏

ماده 56ـ پوشش داخلی كاسه استخر باید با سطوح صاف پوشانده شود، ‏به‌گونه‌ای كه تحت تاثیر عوامل شیمیایی مضر (مانند كلر محلول در آب) آسیب‌ نبیند، ‏به‌ سهولت تمیز شود و در تماس با بدن، ایمنی لازم فراهم باشد.‏

ماده 57ـ نصب كلید و پریزها در محوطه داخلی استخرهای سرپوشیده ممنوع ‏است و بایستی در محل خشك و خارج از محیط استخر نصب شده و كلیه كابل ها و ‏اتصالات و متعلقات برقی كه در درون آب قرار دارند بایستی از نوع ضدآب باشد.‏

ماده 58ـ كلیه چراغ های نصب شده در داخل آب بایستی حداكثر با ولتاژ 12 ‏ولت و از نوع ضدآب بوده و در محلی كه احتمال برخورد افراد و اشیاء با آنها نباشد ‏نصب گردند.‏

ماده 59ـ از قرار دادن و تجمع ابزارآلات در اطراف استخر بایستی اجتناب نمود.‏

ماده 60 ـ كارگرانی كه در محل استخرها فعالیت دارند بایستی از كفش مخصوصی ‏استفاده نمایند كه مانع از لیز خوردن آنها گردد.‏

ماده 61 ـ در اطراف استخرها از كف‌ پوشها و مصالحی استفاده شود كه از ‏سرخوردن افراد جلوگیری بعمل آورد.‏

ماده 62 ـ در صورت استفاده از نور طبیعی در محل استخرها و منابع آب ‏سرپوشیده بایستی ار پرده، شیشه‌های رنگی و یا كركره استفاده نمود تا از انعكاس و ‏خیره كنندگی نور در داخل استخرها جلوگیری شود.‏

ماده 63 ـ وسایل كمک های اولیه، باید همواره در محل استخرها موجود باشد.‏

ماده 64 ـ در دیوارها و سقف استخرهای شنا باید از مصالح جاذب سرو صدا، ‏استفاده نمود. این مواد باید در برابر تخریب ناشی از اثرات مواد شیمیایی و رطوبت ‏مقاوم باشد.‏

ماده 65 ـ باید بطور جدی از تردد افراد غیرمسئول در محوطه استخرها و مخازن ‏آب، جلوگیری شود.‏

ماده 66 ـ در هنگام عملیات تعمیراتی و سرویس‌ها، در حین بهره‌برداری از ‏استخر افراد تعمیر كار باید به لوازم مناسب ایمنی از قبیل كمربند ایمنی و طناب ‏نجات جهت جلوگیری از سقوط در استخر مجهز باشند.‏

ماده 67 ـ جهت ورود و خروج افراد به داخل استخر باید از نردبان‌های مطمئن و ‏در صورت ضرورت از طناب نجات استفاده شود.‏

ماده 68ـ ولتاژ الكتریكی چراغ‌‌های روشنایی (دوره‌گرد) كه برای بازدید و كار ‏درقسمتهای تاریك و مرطوب به كار می‌رود نباید بیش از 24 ولت باشد.‏

ماده 69ـ چراغ های روشنایی در قسمت دوش ها و سرویس های بهداشتی باید از نواع ‏ضدآب باشند.‏

ماده 70ـ سرویس های بهداشتی، دوش ها، رختكن و دیگر قسمت ها، بایستی ‏به‌ سیستم تهویه مناسب تجهیز شوند.‏

ماده 71ـ كلیه وسایل و اتصالات فلزی و متعلقات آنها و همچنین نردبان ها، ‏دستگیره‌ها و غیره باید دارای پوشش های ضدزنگ باشند.‏

ماده 72ـ در استخرهای لجن و بخصوص مخازن هاضم لجن كه گازها و یا ‏مایعات قابل اشتغال وجود دارد استفاده از شعله‌های آزاد، استعمال دخانیات و ‏بكار بردن وسایل تولید جرقه و نظایر آن ممنوع است.‏

 

فصل چهارم ـ مقررات عمومی:‏

ماده 73ـ رعایت دستورالعمل های سازنده در مورد نگهداری، سرویس و تعمیرات و ‏به ویژه روغن‌كاری قطعات جعبه دنده و محورها الزامی است.‏

ماده 74ـ كلیه وسایل و تجهیزات جانبی مانند دبی سنجها بایستی براساس ‏توصیه سازنده مطابق دستورالعملها نگهداری، تعمیر و كنترل شوند.‏

ماده 75ـ در مورد ارتفاع سنجها اعم از شناوری یا شاخص های برقی و ابزار دقیق، ‏علاوه بر رعایت دستورالعمل ها، بازدیدهای عینی‌الزامی است.‏

ماده 76ـ در ارتفاع سنج های شناوری بایستی دقت شود كه سیم‌بكسل، طناب، ‏قرقره‌ها و توپی شناور در اثر استهلاک و یخ‌زدگی و زنگ‌‌ زدگی‌ گیر نداشته باشد.‏

ماده 77ـ استفاده از تركیبات ضدعفونی كننده مانند كلر فقط با رعایت شرایط ‏زیر مجاز خواهد بود:‏

الف ـ وجود یک دستگاه ضدعفونی كننده مناسب به‌طوری كه بتواند ماده مذكور ‏را با میزان و غلظت لازم تامین نماید.‏

ب ـ تحت نظارت شخصی انجام شود كه كاملاً با مشخصات شیمیائی و فیزیكی ‏آن آشنا باشد و برای مقابله با حالت های اضطراری كه ممكن است در عمل پیش بیاید ‏كاملاً تعلیم دیده باشد.‏

ج ـ شرایط ایمنی و درمانی كافی برای محافظت پرسنل استفاده كننده از این ‏مواد مهیا باشد.‏

د ـ رعایت دستورالعمل های صادره از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش ‏پزشكی الزامی است.‏

ماده 78ـ ظرف محتوی هیپوكلریت سدیم باید در شرایطی نگهداری شود تا از ‏فساد و تبخیر كلر آن جلوگیری بعمل آید.‏

ماده 79ـ هیپوكلریت كلسیم باید در محلی خنک، خشك و تاریك انبار شود تا ‏میزان اتلاف كلرفعال حین ذخیره‌سازی حداقل گردد.‏

ماده 80 ـ هنگام تعمیرات دستگاه های كلرزنی حتماً باید شیرهای سیلندر ‏محتوی گاز كلر كاملاً بسته‌شود و گاز كلر باقیمانده در لوله‌ها و دستگاه كلرزنی تخلیه ‏گردد.‏

ماده 81 ـ بازدیدهای روزانه از محل استقرار دستگاه كلرزنی و همچنین در مدار ‏قرار دادن سیلندرهای كلر، همواره باید توسط دو نفر انجام گیرد تا در صورت بروز ‏خطر، مقابله با آن امكان پذیر باشد.‏

ماده 82 ـ در اتاق كلرزنی باید بطرف بیرون باز شود و دارای دستگیره داخلی از ‏نوع اضطراری باشد.‏

ماده 83 ـ در صورت استفاده از دستگاه جت آب برای نظافت دیواره‌های ‏استخرها و مخازن باید علاوه بر استفاده از وسایل حفاظت فردی، با توجه به صدای ‏زیاد دستگاه از گوشی حفاظتی استفاده نمود.‏

ماده 84ـ قبل از شروع هر عملیات با دستگاه جت آب بایستی از سالم بودن ‏شیلنگهای دستگاه اطمینان حاصل شود.‏

ماده 85 ـ تردد افراد متفرقه از نزدیكی محل عملكرد دستگاه جت آب ممنوع ‏است.‏

 

فصل پنجم ـ پساب:‏

ماده 86 ـ جمع آوری پساب‌ها باید كانال یا لوله صورت پذیرد و انتقال آن ‏به‌ استخرها و مخازن به‌نحوی باشد كه امكان انتشار و تماس با كارگران وجود نداشته ‏باشد.‏

ماده 87 ـ كانال ها و لوله‌ های جمع‌ آوری و انتقال پساب باید به‌ گونه‌ای باشد تا آب ‏به‌ راحتی از داخل آنها عبور نماید و از گیر كردن ضایعات همراه آب ممانعت گردد.‏

ماده 88 ـ كانال های روباز جمع‌ آوری پساب، باید به‌وسیله نرده حفاظتی و یا در ‏پوش‌های مناسب پوشانده شوند.‏

ماده 89 ـ پساب‌ها باید به‌ نحوی وارد شبكه جمع‌ آوری گردد كه از انتشار و جاری ‏شدن در سطح محیط ممانعت بعمل آید.‏

ماده 90ـ در اطراف استخر جمع‌آوری پسآب، باید تابلوهای هشدار دهنده نصب ‏گردد.‏

ماده 91ـ اطراف استخرهای پسآب، كه امكان حضور كارگر و یا افراد متفرقه در ‏آنجا وجود دارد باید نرده‌های حفاظتی مناسب نصب گردد.‏

ماده 92ـ بدنه استخرهای پسآب بایستی با مصالحی ساخته شود كه امكان ‏شستشو، لایروبی و نظافت آن به‌ راحتی میسر گردد.‏

ماده 93ـ شرایط ایمن و منطبق بر آئین‌ نامه‌های حفاظتی باید در طراحی محل ‏نصب تاسیسات برقی و همچنین كلیدهای قطع و وصل برق، پریزها، سیم‌كشی‌ها و ‏غیره رعایت گردد.‏

ماده 94ـ این آئین‌نامه مشتمل بر 94 ماده و به استناد مواد 85 و 91 قانون كار ‏جمهوری اسلامی ایران در جلسه مورخ 1386/2/19 شورای عالی حفاظت فنی مورد ‏بررسی نهایی و تصویب قرار گرفت و در تاریخ 1386/4/7 به تصویب وزیر كار و ‏اموراجتماعی رسید.‏