آيين‌نامه ايمني ‏مخازن آب و استخرها مصوب 1386 شورای عالی حفاظت فنی

آيين‌نامه ايمني ‏مخازن آب و استخرها

هدف: ‏
هدف از تدوين اين آيين‌نامه پيشگيري از حوادث منجر به صدمات جاني و ‏خسارات مالي در حين کار کارگران در محل مخازن آب و استخرها مي‌باشد. با عنايت ‏به اينکه تا کنون آيين‌نامه‌اي تحت عنوان آيين‌نامه ايمني در مخازن آب و استخرها ‏در مجوعه آيين‌نامه‌هاي مصوب شوراي عالي حفاظت فني وجود نداشته، بنابراين ‏آيين‌نامه مذکور براي زمان بهره‌برداري از مخازن و استخرها که کارگران در آن محيط ‏اشتغال به‌کار دارند تدوين شده است. قابل ذکر است براي ايمني در امور ديگر از ‏جمله ساخت، خريد حمل و نقل، نصب، مونتاژ و دمونتاژ بايد نامه‌هاي ديگر مصوب ‏شوراي عالي حفاظت فني بهره‌برد.‏

مخزن: به کليه محل‌هاي طبيعي و مصنوعي جمع‌آوري و ذخيره آب مخزن اطلاق ‏مي‌شود. مانند انواع استخرها، محل‌هاي ذخيره آب و پسآب، حوضچه‌هاي پرورش ‏ماهي و ميگو و موارد مشابه.‏
ـ مخازن آب برحسب موقعيت مکاني به سه دسته زير تقسيم مي‌شوند:‏
الف) مخزن آب هوائي: بسته به شرايط و نيازها با مصالح مناسب، در ارتفاع و ‏بالاتر از سطح زمين ساخته مي‌شود.‏
ب) مخزن آب زميني: با توجه به شرايط و نيازها، مانند استخرها در سطح زمين و ‏با مصالح مورد نظر احداث مي‌شود.‏
ج) مخزن آب زيرزميني: اين نوع مخازن در زير سطح زمين با مصالح مورد نظر و ‏براي مصارف خاص ساخته مي‌شود.‏
مخازن آب برحسب نوع مصالح به شش دسته تقسيم مي‌گردند:

‏ 1ـ مخازن بتني.‏‏2ـ مخازن فلزي.‏‏3ـ مخازن با مصالح بنايي.‏‏4ـ مخازن پلاستيکي.‏‏5ـ مخازن فايبرگلاس.‏‏6ـ مخازن با مصالح مرکب.‏

ماده1ـ در زمان طراحي انواع مخازن بايستي بررسي‌هاي زمين‌شناسي و ‏آزمايشات دقيق مکانيک خاک و لرزه خيزي و معيارهاي فني از جمله تعيين دقيق ‏بارهاي استاتيک و ديناميک و عبور وسايل نقليه به همراه استانداردهاي ساخت و ‏بهره‌برداري رعايت شده باشد.‏
ماده2ـ کليه مخازن بايستي مطابق آئين‌نامه و مقررات حفاظتي ساختمان ‏کارگاهها مصوب شوراي عالي حفاظت فني احداث شود.‏
ماده3ـ فاصله درختان مجاور مخازن، بايستي به‌اندازه‌اي باشد که ريشه آنها ‏به‌پايه‌ها و ديواره‌هاي مخازن فشار وار ننمايد.‏
ماده4ـ بايد در محاسبه پايه‌هاي مخازن هوايي اصول استاتيک و ديناميک ‏رعايت شده از نقطه پايداري واجد استحکام کامل باشد و تحمل حداکثر فشار بارهاي ‏وارده و فشارهاي جانبي و بارهاي معلق را داشته‌باشد
ماده5ـ تجهيزات مخازن شامل تجهيزات ورودي، خروجي، تخليه، کنترل سطح ‏آب، سرريز، ارتفاع سنج و دبي‌سنج و غيره بايستي همواره بازديد و در صورت معيوب ‏بودن اصلاح گردند
ماده6ـ بدنه مخازن بايستي با توجه به‌شرايط جوي و محيطي و تغييرات دما ‏طراحي و ساخته شوند.‏
ماده7ـ از ايجاد هرگونه معبر، تاسيسات، ساختمانهاي اداري و مسکوني و ‏پارکينگ روي مخزن زيرزميني خودداري گردد.‏
ماده8ـ سقف مخزنها بايد به خوبي آب‌بندي شده و داراي شيب مناسب براي ‏جلوگيري از تجمع آب باشد.‏
ماده9ـ لوله خروجي سرريز مخزن بايستي قابل مشاهده بوده و احتمال غرقاب ‏شدن آن وجود نداشته باشد.‏
ماده10ـ شير تخليه و خط انتقال تخليه آب بايد در خارج از مخزن نصب شود و ‏آب مخزن بصورت ثقلي دفع گردد.‏
ماده11ـ فاصله شير تخليه از مخزن بايد به‌گونه‌اي باشد که احتمال برگشت آب ‏مخزن در هنگام رسوب‌زدايي يا تعميرات وجود نداشته باشد.‏
ماده12ـ سرريز مخازن نبايستي مستقيماً به سيستم فاضلاب يا زهکش آب باران ‏وصل شود.‏
ماده13ـ لوله‌هاي خروجي سرريز بايستي بصورتي باشد که احتمال ورود اجسام ‏يا جانداران به آن ممکن نباشد.‏
ماده14ـ آب سطح مخازن نبايستي از حداقل تعيين شده پايين‌تر باشد تا از ‏مکش هوا يا ورود رسوبات پيشگيري گردد.‏
ماده15ـ براي دستيابي و بازديد از مخازن بايستي تعداد کافي دريچه برروي ‏سقف مخزن تعبيه شود.‏
ماده16ـ ظرفيت لوله خروجي بايستي از ظرفيت لوله ورودي بيشتر باشد.‏
ماده17ـ مخازن بايد داراي سيستم تهويه مستقل باشند و از سرريز به‌عنوان ‏تهويه استفاده نشود.‏
ماده18ـ سيستم تهويه بايستي به نحوي باشد که احتمال ورود آب باران و ‏آبهاي سطحي، گرد و غبار، جانداران و غيره از طريق آنها به‌داخل مخزن وجود نداشته ‏باشد.‏
ماده19ـ ناودانها نبايد وارد مخزن شده و يا از داخل مخزن عبور نمايند.‏
ماده20ـ در هواکشهاي عصايي بايستي انتهاي باز آن حداقل يک متر با سطح ‏تمام شده بام مخزن فاصله داشته و در نزديکي سرآن توري نصب گردد.‏
ماده21ـ قبل از ورود به مخازن، بايد به‌وسيله دستگاههاي اندازه‌گيري از ميزان ‏غلظت اکسيژن و همچنين گازهاي سمي موجود در آنها اطلاعات کافي بدست آورد.‏
ماده22ـ افرادي که براي شستشوي داخل مخازن اقدام مي‌کنند بايستي مجهز ‏به وسايل و تجهيزات حفاظت فردي باشند.‏
ماده23ـ اسامي کليه افرادي که وارد مخزن مي‌شوند به همراه ابزار و لوازمي که ‏همراه دارند بايستي قبل از ورود، کنترل و ثبت شوند.‏
ماده24ـ افرادي که وارد مخزن مي‌شوند بايستي لباس کار مناسب و چکمه بلند ‏داشته باشند.‏
ماده25ـ در مواردي که مواد ريز و جامد يا رسوبي در ديوار يا کف مخزن با ‏شعله‌افکن سوزانده مي‌شوند بايستي تجهيزات ايمني مناسب مانند ماسکهاي تنفسي، ‏دستکش، کمربند ايمني و طناب نجات، عينک حفاظتي و غيره در اختيار کارگران ‏قرار گيرد.‏
ماده26ـ کارگراني که امور مربوط به‌داخل مخازن را انجام مي‌دهند بايد از ‏سلامت جسماني و رواني کامل برخوردار باشند.‏
ماده27ـ کليه قسمتهاي مخازن فلزي بايد در فواصل زماني مناسب از لحاظ ‏خوردگي بازديد و در صورت نياز تميز و رنگ‌آميزي شوند.‏
ماده28ـ استفاده از علف‌کشها براي حذف گياهان مزاحم بر روي سقف مخازن ‏زميني مجاز نبوده و بايد از روشهاي مکانيکي يا سوزاندن بهره‌برد.‏
ماده29ـ سرلوله تخليه بايستي در محل خشک قرار گيرد و هرگز با زمين يا آبي ‏که در پاي شير تخليه جمع مي‌شود تماس پيدا نکند.‏
ماده30ـ نردبانهاي مخازن هوايي بايستي مجهزبه حفاظ کمري باشد و راهرو ‏اطراف محيط مخزن نيز بايستي مجهز به نرده حفاظتي باشد.‏
ماده31ـ در زمان کار بر روي مخازن هوائي بايد کارگران حتماً از کمربند ايمني ‏و طناب‌نجات استفاده نمايند.‏
ماده32ـ لوله سرريز مخازن آب نبايستي در راستاي نردبان مخازن باشد.‏
ماده33ـ بايد همواره سيم اتصال زمين به بدنه فلزي کليه مخازن هوائي و ‏زميني و زيرزميني وصل باشد.‏
ماده34ـ کليه دستگاههاي برقي مورد استفاده در مخازن که در داخل آب قرار ‏مي‌گيرند بايد از نوع ضدآب و مجهز به سيستم اتصال زمين باشند.‏
ماده35ـ کليه کابل‌ها، تجهيزات، متعلقات، اتصالات و موارد مشابه که در ‏محيط‌هاي مرطوب مخازن مورد استفاده قرار مي‌گيرند بايد حتماً مجهز به سيستم ‏اتصال زمين (ارتينگ) باشند و رعايت کليه دستورالعملهاي مرتبط با ايمني برق در ‏محيطهاي مرطوب الزامي است.‏
ماده36ـ در صورت استفاده از مصالح تيرچه بلوک ويا دال بتوني براي پوشش ‏سقف مخازن لازم است کليه محاسبات فني به گونه‌اي صورت پذيرد تا سقف مخزن ‏کاملاً پايدار و مقاوم باشد.‏
ماده37ـ در مناطق سردسير براي جلوگيري از يخ‌زدن آب، بايستي از مخازن ‏زيرزميني (مدفون) بهره‌برد.‏
ماده38ـ قبل و بعد از انجام کارهايي مانند اندود کردن، تعمير يا تميز کردن ‏داخل مخازن يا کانالها که ممکن است فاقد اکسيژن کافي باشد بايد براي ممانعت از ‏استنشاق گازها، دود و غيره کارگران به وسايل فردي مناسب از قبيل کپسول و ‏لوله‌هاي اکسيژن، ماسک و غيره مجهز شوند.‏
ماده39ـ در زمان اندود کردن داخل مخازن يا انجام امور ديگر، بايستي دو يا ‏چند کارگر با هم مشغول به‌کار شوند به‌نحوي‌که حتماً يک نفر خارج از مخزن مستقر ‏و بر کار بقيه نظارت داشته باشد.اشتغال انفرادي در اين قبيل کارها ممنوع است.‏
ماده 40ـ در عمليات سرويس مخازن آب کارگران بايد به لباس کار، ماسک، ‏دستکش، چکمه، عينک و ساير وسايل مناسب مورد نياز مجهز شوند.‏
ماده41ـ نصب مخازن هوايي بايستي با استفاده از ماشين‌آلات و تجهيزات ‏مناسب و به‌وسيله اشخاص ذيصلاح صورت گيرد.‏
ماده42ـ در هنگام نصب کليه تاسيسات و تجهيزات مربوط به مخازن اعم از ‏هوايي، زميني، زيرزميني و استخرها و غيره فقط افرادي که آموزشهاي ايمني را ديده ‏باشند مجاز به کار هستند.‏
ماده43ـ در زمان نصب يا تعميرات، در صورتيکه در داخل مخازن از موتورهاي ‏احتراق داخلي استفاده مي‌شود و يا نوع انجام کار به‌گونه‌اي است که توليد دود، گاز، ‏بخار يا غيره را مي‌نمايد بايستي ضمن استفاده از وسايل حفاظت فردي، با رعايت ‏تدابير فني و نصب وسايل مناسب، منطقه تنفسي کارگران به‌طور موثر تهويه گردد.‏
ماده44ـ در هنگام تعمير مخازن هوايي، حمل و نقل نمودن مواد و ابزارآلات ‏سنگين و حجيم بوسيله افراد، با استفاده از نردبان ممنوع است.‏
ماده45ـ براي تردد افراد از روي کانالهاي ارتباطي مابين مخازن، بايد پل‌هايي ‏در فواصل مناسب و مجهز به نرده حفاظتي بر روي کانال نصب گردد.‏
ماده46ـ خوردن، آشاميدن، استعمال دخانيات، خوابيدن و غيره در داخل مخازن ‏ممنوع است.‏
ماده47ـ روکشها و رنگهاي مصرفي بايد از نوع غيرسمي بوده و از نظر بهداشتي ‏مورد تائيد باشند.‏

ماده48ـ کليه قسمتهاي کف، ديوار، بدنه و ساير سطوح داخل استخر بايد داراي ‏گوشه‌هاي گرد و بدون لبه تيز باشد.‏
ماده49ـ استفاده از پنلهاي گچي براي ساخت سقف کاذب در استخرها ممنوع ‏است.‏
ماده50ـ کليه سيم‌کشي‌ها بايد داراي رنگ‌بندي مشخص باشد و از داخل لوله، ‏سيني و يا کانال مناسب عبور داده شود.‏
ماده51ـ نصب هواکش به‌منظور تهويه مناسب در محل استخرهاي سرپوشيده ‏الزامي است.‏
ماده52ـ احداث فضايي به عرض حداقل 2 متر در حاشيه استخرهاي سرپوشيده ‏و 4متر در حاشيه استخرهاي سرباز شنا براي تردد کارگران و تعميرکاران، استراحت ‏شناگران و نظارت ناجيان غريق ضروري مي‌باشد.‏
ماده53ـ نصب تابلونشان دهنده عمق در محل و فواصل مناسب در اطراف ‏استخر الزامي است.‏
ماده54ـ در اطراف استخرها، مانند مخزن آب آتش‌نشاني يا کشاورزي بايستي ‏حتماً نرده حفاظتي مناسب تعبيه گردد و محيط از روشنايي کافي برخوردار باشد.‏
ماده55ـ مصالح پوشش لبه‌هاي استخر بايد از جنس غيرلغزنده باشد و همچنين ‏به رنگي باشد که محدوده خطر مشخص باشد.‏
ماده56ـ پوشش داخلي کاسه استخر بايد با سطوح صاف پوشانده شود، ‏به‌گونه‌اي که تحت تاثير عوامل شيميايي مضر (مانند کلر محلول در آب) آسيب‌نبيند، ‏به‌سهولت تميز شود و در تماس با بدن، ايمني لازم فراهم باشد.‏
ماده57ـ نصب کليد و پريزها در محوطه داخلي استخرهاي سرپوشيده ممنوع ‏است و بايستي در محل خشک و خارج از محيط استخر نصب شده و کليه کابلها و ‏اتصالات و متعلقات برقي که در درون آب قرار دارند بايستي از نوع ضدآب باشد.‏
ماده58ـ کليه چراغهاي نصب شده در داخل آب بايستي حداکثر با ولتاژ 12 ‏ولت و از نوع ضدآب بوده و در محلي که احتمال برخورد افراد و اشياء با آنها نباشد ‏نصب گردند.‏
ماده59ـ از قرار دادن و تجمع ابزارآلات در اطراف استخر بايستي اجتناب نمود.‏
ماده60 ـ کارگرانيکه در محل استخرها فعاليت دارند بايستي از کفش مخصوصي ‏استفاده نمايند که مانع از ليزخوردن آنها گردد.‏
ماده61 ـ در اطراف استخرها از کف‌پوشها و مصالحي استفاده شود که از ‏سرخوردن افراد جلوگيري بعمل آورد.‏
ماده62 ـ در صورت استفاده از نور طبيعي در محل استخرها و منابع آب ‏سرپوشيده بايستي ار پرده، شيشه‌هاي رنگي و يا کرکره استفاده نمود تا از انعکاس و ‏خيره کنندگي نور در داخل استخرها جلوگيري شود.‏
ماده63 ـ وسايل کمکهاي اوليه، بايد همواره در محل استخرها موجودباشد.‏
ماده64 ـ در ديوارها و سقف استخرهاي شنا بايد از مصالح جاذب سرو صدا، ‏استفاده نمود. اين مواد بايد در برابر تخريب ناشي از اثرات مواد شيميايي و رطوبت ‏مقاوم باشد.‏
ماده65 ـ بايد بطور جدي از تردد افراد غيرمسئول در محوطه استخرها و مخازن ‏آب، جلوگيري شود.‏
ماده66 ـ در هنگام عمليات تعميراتي و سرويس‌ها، در حين بهره‌برداري از ‏استخر افراد تعمير کار بايد به لوازم مناسب ايمني از قبيل کمربند ايمني و طناب ‏نجات جهت جلوگيري از سقوط در استخر مجهز باشند.‏
ماده67 ـ جهت ورود و خروج افراد به داخل استخر بايد از نردبان‌هاي مطمئن و ‏در صورت ضرورت از طناب نجات استفاده شود.‏
ماده68ـ ولتاژ الکتريکي چراغ‌‌هاي روشنايي (دوره‌گرد) که براي بازديد و کار ‏درقسمتهاي تاريک و مرطوب به کار مي‌رود نبايد بيش از 24 ولت باشد.‏
ماده69ـ چراغهاي روشنايي در قسمت دوشها و سرويسهاي بهداشتي بايد از نواع ‏ضدآب باشند.‏
ماده 70ـ سرويسهاي بهداشتي، دوشها، رختکن و ديگر قسمتها، بايستي ‏به‌سيستم تهويه مناسب تجهيز شوند.‏
ماده71ـ کليه وسايل و اتصالات فلزي و متعلقات آنها و همچنين نردبانها، ‏دستگيره‌ها و غيره بايد داراي پوششهاي ضدزنگ باشند.‏
ماده72ـ در استخرهاي لجن و بخصوص مخازن هاضم لجن که گازها و يا ‏مايعات قابل اشتغال وجود دارد استفاده از شعله‌هاي آزاد، استعمال دخانيات و ‏بکاربردن وسايل توليد جرقه و نظاير آن ممنوع است.‏

ماده73ـ رعايت دستورالعملهاي سازنده در مورد نگهداري، سرويس و تعميرات و ‏به ويژه روغن‌کاري قطعات جعبه دنده و محورها الزامي است.‏
ماده74ـ کليه وسايل و تجهيزات جانبي مانند دبي سنجها بايستي براساس ‏توصيه سازنده مطابق دستورالعملها نگهداري، تعمير و کنترل شوند.‏
ماده75ـ در مورد ارتفاع سنجها اعم از شناوري يا شاخصهاي برقي و ابزار دقيق، ‏علاوه بر رعايت دستورالعملها، بازديدهاي عيني‌الزامي است.‏
ماده76ـ در ارتفاع سنجهاي شناوري بايستي دقت شود که سيم‌بکسل، طناب، ‏قرقره‌ها و توپي شناور در اثر استهلاک و يخ‌زدگي و زنگ‌‌زدگي‌گير نداشته باشد.‏
ماده77ـ استفاده از ترکيبات ضدعفوني کننده مانند کلر فقط با رعايت شرايط ‏زير مجاز خواهدبود:‏
الف ـ وجود يک دستگاه ضدعفوني کننده مناسب به‌طوري که بتواند ماده مذکور ‏را با ميزان و غلظت لازم تامين نمايد.‏
ب ـ تحت نظارت شخصي انجام شود که کاملاً با مشخصات شيميائي و فيزيکي ‏آن آشنا باشد و براي مقابله با حالتهاي اضطراري که ممکن است در عمل پيش بيايد ‏کاملاً تعليم ديده باشد.‏
ج ـ شرايط ايمني و درماني کافي براي محافظت پرسنل استفاده کننده از اين ‏مواد مهيا باشد.‏
د ـ رعايت دستورالعملهاي صادره از طرف وزارت بهداشت، درمان و آموزش ‏پزشکي الزامي است.‏
ماده78ـ ظرف محتوي هيپوکلريت سديم بايد در شرايطي نگهداري شود تا از ‏فساد و تبخير کلر آن جلوگيري بعمل آيد.‏
ماده79ـ هيپوکلريت کلسيم بايد در محلي خنک، خشک و تاريک انبار شود تا ‏ميزان اتلاف کلرفعال حين ذخيره‌سازي حداقل گردد.‏
ماده80 ـ هنگام تعميرات دستگاههاي کلرزني حتماً بايد شيرهاي سيلندر ‏محتوي گاز کلر کاملاً بسته‌شود و گاز کلر باقيمانده در لوله‌ها و دستگاه کلرزني تخليه ‏گردد.‏
ماده81 ـ بازديدهاي روزانه از محل استقرار دستگاه کلرزني و همچنين در مدار ‏قرار دادن سيلندرهاي کلر، همواره بايد توسط دو نفر انجام گيرد تا در صورت بروز ‏خطر، مقابله با آن امکان پذير باشد.‏
ماده82 ـ در اتاق کلرزني بايد بطرف بيرون باز شود و داراي دستگيره داخلي از ‏نوع اضطراري باشد.‏
ماده83 ـ در صورت استفاده از دستگاه جت آب براي نظافت ديواره‌هاي ‏استخرها و مخازن بايد علاوه بر استفاده از وسايل حفاظت فردي، با توجه به صداي ‏زياد دستگاه از گوشي حفاظتي استفاده نمود.‏
ماده84ـ قبل از شروع هر عمليات با دستگاه جت آب بايستي از سالم بودن ‏شيلنگهاي دستگاه اطمينان حاصل شود.‏
ماده85 ـ تردد افراد متفرقه از نزديکي محل عملکرد دستگاه جت آب ممنوع ‏است.‏

ماده86 ـ جمع‌آوري پساب‌ها بايد کانال يا لوله صورت پذيرد و انتقال آن ‏به‌استخرها و مخازن به‌نحوي باشد که امکان انتشار و تماس با کارگران وجود نداشته ‏باشد.‏
ماده87 ـ کانالها و لوله‌هاي جمع‌آوري و انتقال پساب بايد به‌گونه‌اي باشد تا آب ‏به‌راحتي از داخل آنها عبور نمايد و از گير کردن ضايعات همراه آب ممانعت گردد.‏
ماده88 ـ کانالهاي روباز جمع‌آوري پساب، بايد به‌وسيله نرده حفاظتي و يا در ‏پوش‌هاي مناسب پوشانده شوند.‏
ماده89 ـ پساب‌ها بايد به‌نحوي وارد شبکه جمع‌آوري گردد که از انتشار و جاري ‏شدن در سطح محيط ممانعت بعمل آيد.‏
ماده90ـ در اطراف استخر جمع‌آوري پسآب، بايد تابلوهاي هشدار دهنده نصب ‏گردد.‏
ماده91ـ اطراف استخرهاي پسآب، که امکان حضور کارگر و يا افراد متفرقه در ‏آنجا وجود دارد بايد نرده‌هاي حفاظتي مناسب نصب گردد.‏
ماده92ـ بدنه استخرهاي پسآب بايستي با مصالحي ساخته شود که امکان ‏شستشو، لايروبي و نظافت آن به‌راحتي ميسر گردد.‏
ماده93ـ شرايط ايمن و منطبق بر آئين‌نامه‌هاي حفاظتي بايد در طراحي محل ‏نصب تاسيسات برقي و همچنين کليدهاي قطع و وصل برق، پريزها، سيم‌کشي‌ها و ‏غيره رعايت گردد.‏
ماده94ـ اين آئين‌نامه مشتمل بر 94 ماده و به استناد مواد85 و 91 قانون کار ‏جمهوري اسلامي ايران در جلسه مورخ 19/2/1386 شوراي عالي حفاظت فني مورد ‏بررسي نهايي و تصويب قرار گرفت و در تاريخ……….. به تصويب وزير کار و ‏اموراجتماعي رسيد.‏

منبع : روزنامه رسمي کشور