آیین نامه ایمنی ماشین های افزار
آیین نامه ایمنی ماشین های افزار
آیین نامه ایمنی ماشین های افزار
هدف و دامنه شمول
به منظور تأمین و ارتقاء سطح ایمنی و حفاظت نیروی کار و همچنین صیانت نیروی انسانی و منابع مادی کشور و در راستای پیشرفت تکنولوژی و ایمنسازی محیط کارگاهها و به منظور پیشگیری از حوادث منجر به صدمات جانی و خسارات مالی، مقررات این آئیننامه به استناد ماده 85 قانون کار جمهوری اسلامی ایران تدوین گردیده است.
فصل اول: تعاریف
ماشینهای افزار
ماشینهائی هستند که با توجه به تنوع و مکانیزم خاص خود و به جهت صرفهجوئی و بالابردن راندمان کار، عملیات برادهبرداری و برش قطعات خام و تبدیل به قطعه کار موردنیاز را انجام میدهد. این ماشینها عبارتند از: ماشین مته، ماشین توتراش، ماشین تراش، ماشین فرز، ماشین صفحه تراش، ماشین رنده، ارههای ماشینی، ماشین کلهزنی، ماشین سنگزنی و ماشینهای تراش چوب.
ماشین مته
ماشینی است که روی محور گردنده آن ابزارهای برنده یا نوک تیز یا شیاردار سوارشده که برای ایجاد سوراخ و به منظور قلاویز کاری، پرچ کاری، اتصال قطعات در فلز یا چوب یا موارد دیگر به کار میرود. همچنین میتوان با استفاده از ابزارهای مخصوص عمل کام درآری، فرزکاری، توتراشی، جاخالی کردن و قلاویز زدن را انجام داد.
ماشین توتراش
ماشینی است که روی محور حامل ابزار تراش تیغه توتراشی نصب میشود و برای گشادکردن سوراخ در فلز یا تمام کردن تراش سطح داخل آن بکار میرود. همچنین ممکن است دارای محورهای گردنده حامل ابزار مخصوص سوراخگیری در چوب و مواد نرم دیگر باشد.
ماشین تراش
ماشینی است که مخصوص تراشیدن سطوح استوانهای یا درآوردن پیچ که دارای محور افقی یا قائم دوار میباشد (محور 3 نظام یا 4 نظام) و قطعه کار فلزی یا چوبی روی آن بسته شده و با آن میگردد. در ضمن میتوان با نصب ابزارهای مخصوص از این دستگاه برای توتراشی استفاده کرد. انواع ماشینهای تراش عبارتند از: ماشین تراش مرکزی ـ ماشین تراش با چند کشو ـ ماشین تراش کپیکننده ـ ماشین تراش خودکار ـ ماشینتراش عمودی (کار و سل)ـ ماشینهای تراش NC (کنترل و هدایت عملیات ماشین به وسیله شمارهگذاری) و ماشینهای تراش CNC.
ماشین فرز ماشینی است که معمولاً برای شکل دادن و تراشیدن سطوح خارجی یا داخلی قطعات فلزی بکار میرود. این قطعات روی یک میز ثابت با حرکت کشوئی یا گردان یا بین دو مرغک بسته میشود و عمل تراش به وسیله فرز دندانهداری که توسط یک محور گردنده افقی یا قائم به حرکت درمیآید، انجام میشود همچنین میتوان با ابزارهای مخصوص عمل توتراشی، سوراخ کردن، کلهزنی، ایجاد سطوح صاف، زاویهها، شکافها، شیارها،
شانهها، سطوح شیبدار را ایجاد نمود و شامل انواع ماشینهای فرززانویی، ستونی، صنعتی (تخت)، ماشین فرز مخصوص میباشد.
ماشین صفحه تراش دروازهای
ماشینی است که برای صاف کردن یا شکل دادن سطوح قطعات بزرگ فلزی بکار میرود و قطعات کار روی یک میز افقی که در زیر قسمت قلمگیر حرکت رفت و آمد انجام میدهد بسته میشود، قسمت قلمگیر قابل تنظیم بوده و نسبت به میز ثابت میباشد و قلم رنده به آن نصب شده که قطعه کار را فقط در یکی از جهات حرکت میز برش میدهد.
ماشین رنده
ماشینی است که برای صاف کردن و شکل دادن قسمت داخلی یا خارجی قطعات فلزی بکار میرود. قطعات کار را روی یک میز افقی قابل تنظیم محکم میکنند و قلم رنده آن سرکج یا چندلبه میباشد که روی یک قسمت کشویی نصب شده و در جهت افقی یا قائم روی سطح قطعه کار حرکت رفت و آمد انجام میدهد و معمولاً فقط در موقع پیشروی برادهبرداری میکند.
ماشین کلهزنی
ماشینی است که برای رنده کردن قطعات فلزی در جهت قائم بکار میرود و طرز کار آن شبیه به ماشین رنده میباشد، قلم رنده در حرکت رفت و آمد خود برادهبرداری کرده و میز کار که قطعه کار روی آن بسته میشود حرکت پیشروی و عمل تنظیم را انجام میدهد.
ماشین سنگزنی
ماشینی است برای تغییر اندازه، شکل قطعه کار و پرداخت سطح فلز به کار میرود، این کار با قراردادن قطعه کار در تماس با یک صفحه سمباده یا سابنده که در حال حرکت است یا در تماس با یک چرخ سمباده که در حال گردش است صورت میگیرد. کلیه قوانین و مقررات این دستگاهها مطابق با آئیننامه حفاظتی ماشینهای سنگزنی میباشد.
ارههای ماشینی
ماشینی است که به منظور برش قطعات فلزی و چوبی و غیره مانند انواع پروفیلها، میلگردها، لولهها، شمشها، الوارها بکار میرود و شامل انواع ماشینهای اره لنگ، ارههای پروفیل بر (پروفیل براب صابونی و پروفیل براتشی)، ارههای نواری.
ماشینهای تراش چوب
عبارتند از ماشینکندگی ـ ماشین کفرنده ـ ماشین کام و زبانهدرآر ـ ماشین چندکاره، رعایت کلیه قوانین و مقررات در این دستگاه ها مطابق با آئیننامه حفاظتی صنایعچوب میباشد.
مواد چربکاری
به منظور جلوگیری از تماس مستقیم قطعاتی که بر روی یکدیگر میلغزند و کاهش حرارت بین قطعات لغزنده که در اثر اصطکاک به وجود میآید، از مواد چربکاری استفاده میگردد. انواع مواد چربکاری که در ماشینهای افزار میبایست به کار برده شود شامل روغنهای معدنی، گیاهی و حیوانی، گریسها، مواد چربکاری گرافیتی، مواد چربکاری مخصوص و مواد چربکاری مصنوعی بوده و میبایست از اصطکاک بین قطعات و ابزار و ایجاد صدمه و ضرر و زیان به نحو مؤثری جلوگیری به عمل آورد.
فصل دوم ـ مقررات عمومی:
ماده 1ـ کلیه محورهای حامل ابزاربرشی و انتقال نیرو باید به حفاظ مناسب و مؤثر مجهز گردد.
ماده 2ـ سرعت دورانی، نوع ابزاربرشی و میزان باردهی در کلیه ماشینهای افزار بایستی متناسب با نوع دستگاه، قطعه کار و تجهیزات مورداستفاده باشد.
ماده 3ـ در کلیه ماشینهای افزار قسمتی از ابزار برشی گردنده که با قطعه کار در تماس نمیباشد باید حفاظگذاری گردد.
ماده 4ـ در عملیات براده برداری، قطعه کار باید بوسیله گیره مناسب نگهداری شود و نگهداری قطعه با دست ممنوع است.
ماده 5 ـ در صورت بروز هرگونه نقص در ماشینهای افزار و فرآیند کار باید قبل از انجام هرگونه عملیاتی، نسبت به قطع نیروی محرکه دستگاه به طور مؤثر اقدام نمود.
ماده 6 ـ در اطراف ماشینهای افزار باید فضای کافی به منظور انجام عملیات مختلف وجود داشته باشد.
ماده 7ـ برای تثبیت و محکم نگاهداشتن قطعات کار با سطح مقطع خاص، استفاده از ابزار نگهدارنده متناسب با آن الزامی است.
ماده 8 ـ به منظور جمعآوری برادههای فلزی و تمیز کردن دستگاه باید از برس و یا دیگر تجهیزات مناسب با رعایت نکات ایمنی استفاده گردد.
ماده 9ـ تجمع و انباشت برادهها نباید به اندازهای باشد که مانع از دید و یا خطرات احتمالی گردد.
ماده 10ـ توقف مطمئن و موثر ماشینهای افزار قبل از انجام کلیه امور سرویس، تعمیر، بازدید، تعویض و تنظیم قطعات کار و ابزارهای برشی، روغن کاری، نظافت و به طور کلی عملیاتی که نیاز به ورود اعضای بدن به منطقه خطر دارد الزامی است.
ماده 11ـ استفاده از روغنها و مواد خنککننده برای کاهش اصطکاک، خنک کردن و یا جداسازی برادهها از سطوح درگیر الزامی است.
ماده 12ـ روغنها و مواد خنککننده باید علاوه بر دارابودن ویژگیهای فنی مطابق با دستورالعملها، برای سلامتی کارگران مضر نباشد.
ماده 13ـ استفاده از هوای فشرده برای نظافت ماشینهای افزار، لباس کار، قطعه کار و سایر قسمتها ممنوع است.
ماده 14ـ هنگام کار با ماشینهای افزاری که الزام به نشستن اپراتور میباشد باید از صندلی متناسب با اصول ارگونومی استفاده گردد.
ماده 15ـ ابزارهای برادهبرداری ماشینهای افزار چندمحوره باید بطور مطمئن و ایمن حفاظگذاری شده باشد.
ماده 16ـ قبل از اندازهگیری و تعویض قطعه کار، دستگاه باید به نحو اطمینان بخشی متوقف گردد.
ماده 17ـ جابجائی و انتقال ابزارهای قطعهگیر و قطعات کار بزرگ و سنگین ماشینهای افزار باید با استفاده از وسایل حمل و نقل مکانیکی متناسب با نوع کار انجام گیرد.
ماده 18ـ کارفرما مکلف است ماشینهای افزار، ابزارآلات، لوازم و تجهیزات مربوطه را در فواصل زمانی معین مورد بازبینی قرار دهد.
ماده 19ـ ابزارهای برادهبرداری ماشینهای افزار و آچارها و لوازم مخصوص تعمیر، سرویس و نگهداری و امثالهم و همچنین روش کار باید متناسب با نوع کار مربوطه باشد.
ماده 20ـ استفاده از ابزارهای برشی و مکانیکی، آچارها و لوازم موردنیاز ماشینهایافزار به صورت فرسوده، شکسته و معیوب ممنوع بوده و بایستی از محیط کارگاه خارج گردد.
ماده 21ـ بازدید کلیه قسمتهای ماشینهای افزار و ابزارها و تجهیزات آن قبل از شروع هر شیفت کاری توسط متصدی مربوطه الزامی است.
ماده 22ـ بازرسی فنی کلیه قسمتهای ماشینهای افزار، بعد از هرگونه تعمیرات و طی دورههای زمانی مطابق دستورالعملهای شرکت سازنده الزامی بوده و نتایج آن باید در پرونده مربوطه ثبت و نگهداری شود.
ماده 23ـ هر ماشینافزار باید دارای یک پرونده که حاوی دستورالعملهای شرکت سازنده و همچنین سوابق بازرسیهای فنی، تعمیرات و نگهداری است، باشد.
ماده 24ـ کلیه کارگران شاغل در کارگاههای ماشینافزار باید در خصوص نحوه صحیح بلندنمودن، حمل و نقل و جابجائی بار آموزشهای لازم را دیده باشند.
ماده 25ـ ماشینهای افزار باید دارای یک یا چند شستی توقف یا قطع اضطراری باشد که در نقاط مختلف ماشین در دسترس متصدی مربوطه قرار گیرد.
ماده 26ـ حفاظها و یا درپوشهای موتور، جعبه دنده و وسایل انتقال نیروهای ماشینهای افزار باید مجهز به میکروسوئیچ باشد تا با برداشتن آنها راهاندازی ماشین امکانپذیر نباشد.
فصل سوم ـ مقررات اختصاصی
ماده 27ـ سه نظام و چهار نظام و دیگر وسائل گیرنده ابزار یا قطعه کار بایستی فاقد زائده و برجستگی و بوده و به نحو مناسب حفاظگذاری گردد.
ماده 28ـ برای جلوگیری از چرخش قطعه کار با مته، میز کار باید دارای پیچهای محکمکننده یا گیره یا سایر وسایل مشابه برای ثابت نگاهداشتن قطعه کار باشد.
ماده 29ـ برای مهار متههای ساق مخروطی صرفاً باید از کلاهک استفاده گردد و نصب آن فقط بر روی محور اصلی مجاز است.
ماده 30ـ جهت سوراخ نمودن ورقههای نازک باید آنها را بین دو قطعه فلزی قرار داده و همگی را با هم سوراخ نمود.
ماده 31ـ در انتهای عملیات سوراخ کاری باید به منظور جلوگیری از قلاب کردن مته، نیروی وارده را کاهش داد.
ماده 32ـ در ماشینهای توتراشی قائم، میز دوار افقی که کار روی آن نصب شده باید به وسیله حفاظهایی که تا رأس قطعه کار ادامه داشته و روی بدنه ثابت دستگاه نصبشده محفوظ گردد.
ماده 33ـ ابزار قطعه گیر دستگاه های تراش باید مجهز به حفاظ میکروسوئیچدار باشد به گونهای که هنگام بازبودن حفاظ حرکت و چرخش ابزار قطعهگیر امکانپذیر نباشد.
ماده 34ـ ابزار قطعه گیر چندپارچه و یا آچار مربوطه باید دارای مکانیزمی باشد که از بجای ماندن آچار بر روی ابزار قطعهگیر ممانعت به عمل آید.
ماده 35ـ در ماشینهای تراش رولور و ماشینهای دیگری که برای تراش میلههای بلند بکار میرود و قسمتی از قطعه کار از انتهای دستگاه خارج میگردد، قسمت مزبور باید به وسیله لولهای که توسط پایههای محکم به زمین متصل شده است حفاظگذاری گردد.
ماده 36ـ به منظور تراشکاری قطعات طویل بر روی دستگاه تراش باید از لینت (کمربند) مناسب استفاده شود تا از خمش قطعهکار حین تراشکاری جلوگیری شود.
ماده 37ـ در ماشینهای تراش خودکار و نیمه خودکار لازم است حفاظت شفاف به صورت کشوئی نصب شود که به محض بازشدن آن کلیه عملیات دستگاه متوقف گردد.
ماده 38ـ ماشینهای تراش خودکار و ماشینهای مشابه آن باید دارای صفحات حفاظتی باشد که کارگران را در مقابل پاشیدن مایعهای خنککننده و حاوی ذرات فلز محفوظ نگهدارد.
ماده 39ـ گیره فشنگی مورد استفاده در دستگاه تراش باید متناسب با قطر قطعه کار انتخاب و مورد استفاده قرار گیرد.
ماده 40ـ به منظور جلوگیری از شل شدن و پرتاب قطعه کار با سطح مقطع مربع، هشتگوش، مستطیلی و کلیه قطعات مشابه استفاده از قطعات گیرنده چهار نظام الزامی است.
ماده 41ـ برای بستن قطعات مدور، شش گوش، مثلثی و قطعات مشابه، انتخاب سه نظام با توجه به سطح مقطع قطعات الزامی است.
ماده 42ـ در قطعات بزرگ و نامنظم، به منظور جلوگیری از شل شدن، پرتاب قطعات و سایر خطرات احتمالی، باید از صفحه نظام استفاده نمود.
ماده 43ـ پس از بستن قطعه کار بین مرغک و ابزار قطعهگیر باید هر دوی آنها به طور کامل در جای خود محکم گردد.
ماده 44ـ لقمههای نگهدارنده مرغک، اهرم و پیچهای ثابتکننده آن باید بطور مرتب بازدیدشده و در صورت نیاز تعمیر و تعویض گردد.
ماده 45ـ به منظور جدانمودن براده از قطعهکار در حال تراش باید از چنگک مخصوص و با رعایت نکات ایمنی استفاده نمود.
ماده 46ـ فلکههای دستی در مکانیسم بار دادن افقی یا قائم فرزها باید دارای شرایط زیر باشد: الف ـ به وسیله کلاج یا ضامن شیطانکدار روی بازوی فرمان به قسمی سوار شده باشد که در موقع پیشروی خودکار ماشین خلاص شود و نچرخد. ب ـ مجهز به دستهای باشد که قابل خلاص کردن بوده و دارای فنرهای فشاری باشد تا در موقع احتیاج کارگر بتواند دسته را در محل خود روی فلکه قرار دهد.
ماده 47ـ کلیه دهانههای باز دستگاههای صفحه تراش دروازهای باید توسط حفاظهایی متناسب با نوع کار و شرایط کارگاه حفاظگذاری گردد.
ماده 48ـ ایجاد فضای کافی در اطراف ماشینهای صفحه تراش الزامی بوده و قسمت انتهای آن باید حفاظگذاری گردد.
ماده 49ـ در ماشینهای افزار برای جمعآوری و انتقال گازها و بخارات حاصل از فرایند کار، استفاده از سیستم تهویه موضعی الزامی است.
ماده 50 ـ ابزار برشی ماشینهای مته باید به حفاظ تلسکوپی قابل تنظیم مجهز باشد.
ماده 51 ـ هنگام تعویض ابزار نگهدارنده قطعه کار و ابزار کار از قبیل سه نظام، چهار نظام دستگاه تراش، کلهگی ماشینهای کله زنی، باید از تکیهگاه مخصوص آن استفاده شود.
ماده 52 ـ نصب حفاظ بر روی گیره افزار برشی ماشینهای صفحه تراش به منظور جلوگیری از برخورد دست با ابزار و ورود به منطقه خطر و همچنین پرتاب ذرات براده الزامی است.
ماده 53 ـ بستن تیغه فرز روی ماشین فرز باید توسط کارگر ماهر و با رعایت اصول ایمنی و مطابق دستورالعمل سازنده انجام گیرد.
ماده 54 ـ برای تنظیم ارتفاع تیغهها در قلمگیر ماشینهای تراش معمولی باید از لایههای مخصوص استفاده نموده و رنده باید حداقل با دو پیچ در قلمگیر محکم شود.
ماده 55 ـ هنگام برش میلههای بلند در ماشینهای اره لنگ، باید در انتهای آزاد میله تکیهگاهی مطمئن قرار داد تا از افتادن و آسیب رساندن جلوگیری شود.
ماده 56 ـ ماشینهای تراش افقی باید مجهز به ترمزهای خودکار باشد تا کارگر دست خود را برای متوقفکردن سه نظام یا صفحه کارگیر روی آن قرار ندهد.
ماده 57 ـ به منظور انجام کلیه امور تنظیم، جابجایی، اندازهگیری و باز و بسته کردن قطعه کار و امور مشابه، خاموشنمودن دستگاههای ارهماشینی و توقف کامل تیغه الزامی است.
ماده 58 ـ کارگرانی که با دستگاههای اره پروفیلبر (آب صابونی و آتشی) کار میکنند باید حتماً از لباس کار با آستینهای کوتاه استفاده نمایند.
ماده 59 ـ ماشینهای اره پروفیلبر باید به حفاظی تجهیز گردد که تمام قسمتهای اره را پوشانده و فقط در زمان برادهبرداری و برش محل تماس با قطعه کار آزاد باشد.
ماده 60 ـ ماشینهای اره پروفیلبر باید به منظور تثبیت کامل قطعه کار به گیره یا ابزار نگهدارنده مناسب تجهیز شود.
ماده 61 ـ قسمتهای از تیغه ماشین اره نواری که در تماس با قطعه کار نمیباشد باید حفاظگذاری شود.
ماده 62 ـ کلید راهانداز در ارههای پروفیلبر آب صابونی باید از نوع فشاری باشد بگونهای که به محض قطع شدن فشار از روی کلید جریان الکتریکی دستگاه قطع گردد.
ماده 63 ـ ماشینهای اره پروفیلبر آتشی باید دارای مکانیزمی باشد که به محض قطع فشار از روی پدال، تیغه برش دستگاه به حالت اولیه خود بازگردد.
ماده 64 ـ کمان ماشین اره لنگ باید در پائینترین و بالاترین وضعیت خود مجهز به قطعکن خودکار باشد.
ماده 65 ـ ماشینهای اره نواری باید مجهز به مکانیزمی باشد تا به محض شکستن تیغه اره حرکت دستگاه را متوقف نماید.
فصل چهارم : سایر مقررات
ماده 66 ـ محل استقرار و تردد کارگران در کارگاههای ماشینهای افزار باید هموار، تمیز و عاری از هرگونه مواد لغزنده باشد.
ماده 67 ـ کارفرما مکلف است نسبت به تهیه و تحویل وسایل حفاظت فردی مناسب و متناسب با نوع کار و شرایط محیطی کارگاه اقدام نماید.
ماده 68 ـ کارفرما مکلف به تأمین شرایط محیطی مناسب از نظر بهداشت، تهویه، نظافت، دما، نور و صدا میباشد.
ماده 69 ـ کارفرما مکلف است قبل از به کارگماری کارگران از سلامت جسمانی و روانی و مهارتهای لازم متناسب با نوع کار با ماشینهای افزار اطمینان حاصل نماید.
ماده 70ـ ترک ماشینهای افزار در حال کار ممنوع میباشد.
ماده 71ـ استعمال دخانیات، خوردن، آشامیدن، شوخی کردن و سایر امور غیرمرتبط با کار که باعث حواسپرتی کارگر شود ممنوع است.
ماده 72ـ بدنه فلزی ماشینهای افزار باید به سیستم اتصال زمین مؤثر تجهیز گردند.
ماده 73ـ کلیه ماشینهای افزار باید مجهز به روشنائی موضعی باشند.
ماده 74ـ ماشینهایافزار باید دارای لوح شناسائی حاوی مشخصات فنی و ایمنی باشد.
ماده 75ـ کارگاههای ماشینافزار و همچنین ماشینهای مذکور باید مطابق با آئیننامه علائم و نشانههای ایمنی مصوب 15/11/1386 به علائم و برچسبهای ایمنی تجهیز گردند.
ماده 76ـ هنگام کار با ماشینهای افزار استفاده از شالگردن، دستکش، حلقه، ساعت مچی، لباسهای گشاد و شل و امثالهم ممنوع بوده و موهای بلند باید با سربند پوشیده شود.
ماده 77ـ پس از قطع برق و برای پیشگیری از برقراری ناخواسته جریان الکتریکی دستگاه باید کلیه ماشینهای افزار به مکانیزمی مجهز باشند که از بکار افتادن مجدد آن جلوگیری بعمل آید.
ماده 78ـ کلیدهای راهانداز و یا توقف ماشینهای افزار باید بگونهای طراحی شوند که در اثر برخورد اتفاقی دست و یا سقوط اشیاء سبب راهاندازی آن نشود.
ماده 79ـ با عنایت به ماده 88 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، کلیه واردکنندگان، تولیدکنندگان، فروشندگان، عرضهکنندگان و بهرهبرداریکنندگان از انواع ماشینهای افزار مکلف به رعایت استاندارد تولید و موارد حفاظتی و ایمنی میباشند.
ماده 80 ـ باستناد ماده 95 قانون کار جمهوری اسلامی ایران مسئولیت رعایت مقررات این آئیننامه به عهده کارفرمای کارگاه بوده و در صورت وقوع هرگونه حادثه به دلیل عدم توجه کارفرما به الزامات قانونی، مکلف به جبران خسارات وارده میباشد.
این آئیننامه که مشتمل بر 4 فصل و 80 ماده میباشد، به استناد مواد 85 و 91 قانون کار در جلسه مورخ 30/11/1387 شورایعالی حفاظت فنی مورد تدوین و در تاریخ 1/5/1388 به تصویب وزیر کار و اموراجتماعی رسیده است.
آئیننامه مـذکور جایگزین آئـیننامه و مقررات حفاظتی ماشینهای افزار مصوب 20/8/1347 شورای عالی حفاظت فنی میباشد.
برای پیدا کردن سایر آیین نامه ها می توانید از جستجو زیر استفاده کنید یا به بانک آیین نامه ها مراجعه کنید.
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)