اصول ایمنی کار در ارتفاع

کار در محیط های صنعتی همواره با مخاطرات بهداشتی، ایمنی و زیست محیطی همراه است. این مخاطرات در فعالیت های مختلف کاری می توانند به شکل های متفاوتی ظاهر شده و در صورت عدم برنامه ریزی و کنترل صحیح، پیامدهایی را به دنبال داشته باشند که گاهی اوقات جبران آنها به هیچ وجه امکان پذیر نیست. از این رو داشتن برنامه ای نظام مند برای شناسایی خطرات شغلی و لحاظ نمودن برنامه های کنترلی و پیشگیرانه به منظور جلوگیری از بروز پیامدهای ناگوار در محیط کار امری اجتناب ناپذیر است.”کار در ارتفاع” از جمله فعالیت هایی است که در محیط های کاری مختلف به صورت روزمره و یا برای انجام برنامه های تعمیر و نگهداری انجام می شود. شرایط خاص کار در ارتفاع،‌ آن را به فعالیتی خاص از نظر نوع مخاطرات و پیامدهای حوادث احتمالی آن تبدیل نموده است. وجود این شرایط، اقدامات خاصی را نیز به منظور حصول اطمینان از برقرار شدن ملاحظات ایمنی، بهداشت و محیط زیست نیاز خواهد داشت. در تدوین این مجموعه سعی شده تا با توجه به شرایط و ملاحظات ذکر شده، یک راهنمای کاربردی برای استفاده در زیر مجموعه های بهداشت حرفه ای ارائه شود.

ایمن کار کردن در ارتفاع

کار در ارتفاع :

هر کار یا فعالیتی که موقعیت انجام آن ، در ارتفاع بیش از ۲ متر نسبت به سطح مبنا انجام گیرد.

 نکات ایمنی کار در ارتفاع:                                 

 ۱- قبل ازشروع بکار بایستی مطمئن شد که کارگران از کار در ارتفاع واهمه ای نداشته و از لحاظ روحی روانی و جسمی حداقل فاکتورهای لازم را دارا هستند.

۲- قبل از شروع عملیات کار در ارتفاع در مجاورت خطوط هوایی برق فشار ضعیف، بایستی مراتب به مسئولین و مراجع ذیربط اطلاع داده شود تا اقدامات احتیاطی لازم از قبیل قطع جریان، تغییر موقت یا دائم مسیر یا روکش کردن خطوط مجاور ساختمان با لوله­ های پلی اتیلن یا شیلنگ های لاستیکی و نظایر آن انجام شود.

۳- در هنگام وقوع بادهای شدید که سرعت آن بیش از ۵۰-۴۰ کیلومتر در ساعت باشد، کار در ارتفاع بایستی تعطیل شود.

۴- در هنگام وقوع رعد و برق های شدید، کار در ارتفاع به دلیل امکان برق زدگی به ویژه بر روی داربست های فلزی ممنوع است.

۵- در هنگام بارندگی، هر گونه عملیات با استفاده از تجهیزات برقی بویژه جوشکاری برق و همچنین در شرایطی که سطوح کار در اثر ریزش باران لغزنده می­ شود، ممنوع است.

۶- در هنگامی که نور کافی در محیط عملیات وجود نداشته باشد و یا در شرایطی که به علت گرد و خاک، مه و یا بارش باران و برف، میزان دید کافی نباشد، بایستی عملیات کار در ارتفاع تعطیل گردد.

۷- مجریان عملیات کار در ارتفاع بایستی حداقل دارای قدرت دید ۱۰/۴ با عینک و یا بدون عینک باشند.

عامل کار در ارتفاع:

فردی است که آموزش های متناسب با نوع کار در ارتفاع را حسب شرایط گذرانده و نسبت به اخذ گواهینامه مربوط از مراجع ذیصلاح آموزشی اقدام نموده و قادر به انجام کار بصورت ایمن می باشد .

حفاظت از سقوط:

مجموعه تدابیر و اقداماتی است که به منظور پیشگیری از سقوط یا کاهش عوارض و صدمات ناشی از آن انجام می شود .

ایمن سازی کار در ارتفاع:

 در فرآیند ایمن سازی عملیات کار در ارتفاع ۳ مرحله وجود دارد:‌

۱-پرهیز از کار در ارتفاع و یا انجام بخش هایی از آن در سطح زمین در شرایطی که این امکان وجود داشته باشد.

۲-در صورتیکه الزاماً کار می­ بایست در ارتفاع انجام گیرد از روش ها و تجهیزاتی استفاده شود  که خطر سقوط افراد در حین کار را از بین ببرد

۳- در شرایطی که امکان از بین بردن خطر سقوط وجود نداشته باشد از روش ها و تجهیزاتی استفاده می شود که ارتفاع سقوط و شدت صدمات ناشی از سقوط را کاهش  می دهد .

روش های ایمن انجام کار در ارتفاع :

الف-سامانه محدود کننده:

سامانه ای است که از قرارگیری فرد در وضعیت سقوط جلوگیری می کند و به دو شکل عمومی نظیر، نرده حفاظتی و فردی شامل نقطه اتصال، لنیارد و کمربند حمایل بند کامل بدن مورد استفاده قرار می گیرد.

ب-سامانه متوقف کننده :

سامانه ای است که با استفاده از تجهیزات مناسب ، در صورت انجام سقوط ، با جذب انرژی ناشی از سقوط باعث کاهش شدت صدمات و جراحات وارده به عامل کار در ارتفاع کار می گردد . که به دو شکل فردی شامل ،کمربند حمایل بند کامل بدن ، طناب ایمنی و نظایر آنها و عمومی مانند تور ایمنی مورد استفاده قرار می گیرد .

ج-دسترسی با طناب :

این روش شامل دو سامانه ایمن مجزا می باشد : یکی به عنوان طناب دسترسی و دیگری تحت عنوان طناب پشتیبان عمل می نماید که شامل ، کمربند حمایل بند کامل بدن همراه با وسایل دیگری برای صعود و فرود به جایگاه کار، و یا از آن و نیز موقعیت استقرار مناسب استفاده می شود .

فاصله ایمن :

حداقل فاصله ای است که برای جلوگیری از برخورد فرد هنگام سقوط با سطح مبنا مورد استفاده قرار می گیرد.

در این بخش از مقاله به معرفی برخی از تجهیزات و لوازم ایمنی کار در ارتفاع می پردازیم:

لنیارد : طناب یا تسمه ای است که به منظور ایجاد ارتباط بین عامل کار در ارتفاع با نقطه یا طناب تکیه گاه یا سازه ثابت با کمترین ایجاد مزاحمت مورد استفاده قرار می گیرد.

کمربند ایمنی : وسیله ای است از جنس الیاف طبیعی یا مصنوعی با ترکیبات پلیمری که ناحیه کمر را می پوشاند.

حمایل بند کامل بدن (هارنس ): پوششی است از جنس الیاف با ترکیبات پلیمری و مقاوم که عموما از انتهای بالای ران تا روی سطح کتف را پوشانده و توسط قلابهایی که به روی آن متصل است ، فرد را به سایر تجهیزات سامانه های کار در ارتفاع وصل می کند.

قلاب قفل شونده ( کارابین ): ابزاری است حلقه ای شکل که برای اتصال اجزاء سامانه های کار در ارتفاع به یکدیگر ، مورد استـــفاده قرار می گیرد و به دو شکل پیچی یا قفل خودکار ، ایمن می گردد .

شوک گیر : ابزاری است که در روش های ایمن انجام کار در ارتفاع، به منظور کاهش اثر نیروی ضربه حاصل از سقوط، مورد استفاده قرار می گیرد .

انواع طناب : تکیه گاهی ، عملیات ، ایمنی ، دینامیکی ، نیمه استاتیک ، پشتیبان طناب تکیه گاهی

پشتیبان طناب تکیه گاهی : طنابی است انعطاف پذیر که از یک سمت به تکیه گاه ایمن متصل گردیده و به منظور حفاظت و محدود سازی فرد در برابر سقوط عمل می کند .

طناب عملیات : طنابی از نوع تکیه گاهی است که برای حالت معلق ، موقعیت گیری و محدودسازی فرد در عملیات صعود و فرود مورد استفاده قرار می گیرد .

طناب ایمنی : طنابی از نوع تکیه گاهی است که در زمان سرخوردن عامل کار در ارتفاع ، از دست دادن موقعیت اولیه وی عمل نموده و فرد را در حین سقوط متوقف می نماید .

طناب دینامیک : طنابی است با خاصیت کشسانی که برای جذب شوک ناشی از سقوط و به حداقل رساندن نیروی برخورد مورد استفاده قرار می گیرد.

انواع نردبان : یک طرفه قابل حمل ، دو طرفه ، ثابت ، ریلی ، ثابت سقفی ( پله مرغی ) ، کشویی ،

طنابی داربست : ساختاری است موقتی ، که برای ایجاد یک یا چند جایگاه کار به منظور حفظ و نگهداری کارگران و مصالح در ارتفاع و فراهم نمودن دسترسی کارگران به تراز بالاتر، مورد استفاده قرار می گیرد و به انواع ثابت ، متحرک ، دیوارکوب ، معلق و نردبانی تقسیم می شود.

اجزاء داربست : پایه ، کفشک ، تیر ، دستک ، اتصالات یا بست ها ، راه دسترسی ، کف پوش سکو ، پاخور ، تیر میانی حفاظتی ، تیر بالایی حفاظتی ، بالشتک ،

صفحه پایه بالشتک : صفحه ای است از جنس چوب ، فلز و یا بتن که برای گسترش بار وارده از لوله پایه یا کفشک به زمین مورد استفاده قرار می گیرد .

راه دسترسی : برای رسیدن ایمن عامل کار در ارتفاع کار به تراز مربوطه مورد استفاده قرار می گیرد .

مهار: قطعه ای است که به صورت مایل و افقی در ترازهای مختلف بر روی داربست نصب گردیده و به عنوان باربر عمل می کند .

بادبند : قطعه ای است که در طول ، عرض یا ارتفاع ( عمودی یا مورب ) برای جلوگیری از حرکت جانبی در داربست نصب می گردد.

بالابر سیار : ماشین سیاری است که برای انتقال افراد برای کار در ارتفاع ، از داخل سکو ( محفظه ایمن ) استفاده می شود با این دید که افراد می توانند در یک موقعیت دسترسی خاص به داخل سکو سوار یا پیاده شوند و به دو گروه اصلی زیر تقسیم می شوند :

گروه الف : بالابر سیاری که تصویر عمودی مرکز ثقل بار همواره داخل خط واژگونی است.

گروه ب : بالابر سیاری که تصویر عمودی مرکز ثقل بار ممکن است خارج از خط واژگونی باشد .

و براساس نوع حرکت به سه گروه زیر تقسیم می شوند:

نوع اول : بالابر سیاری که حرکت آن فقط در موقعیت ترافیکی مجاز می باشد.

نوع دوم : بالابر سیاری که در زمان بالا بودن سکو می تواند حرکت نماید و بالابر از مکانی بر روی شاسی کنترل می شود .

نوع سوم : بالابر سیاری که در زمان بالا بودن سکو می تواند حرکت نماید و بالابر از درون سکو کنترل می شود.

ضریب ایمنی : نسبتی است که از تقسیم حداکثر نیروی وارده به سازه که می تواند سازه در برابر شکست یا تخریب مقاومت نموده به نیروی وارده ناشی در زمان بهره برداری که به همان عضو وارد می گردد . این ضریب هرگز نباید (کمتر از ۴/۲) باشد.

استانداردهای کار در ارتفاع بر اساس استانداردهای ( ۹۲A ANSI  و BSEN 280):

حد بار کاری : حداکثر باری است که توســط بخشی از تجهیزات در وضعیت مشخص شده توسط شرکت ســازنده ، مجاز به بهره برداری و استفاده از دستگاه یا تجهیزات می باشد .

بار کاری ایمن (SWL) :حداکثر حمل بار در شرایط ایمن که برای بخشی از تجهیزات ، در وضعیت های مشخص در نظر گرفته می شود.