ارزیابی پوسچر به روش qec

ارزیابی پوسچر به روش qec

Quick Exposure Checklist

مقدمه و هدف:

روش qec یک روش ارزیابی سریع مواجهه با خطرات اختلالات اسکلتی-عضلانی بوده که در سال 1998توسط لی و باکل ارایه گردید. در این روش برگه چک لیست/امتیاز جهت ارزیابی و جمع اوری اطلاعات لازم وجود دارد که هم توسط مشاهده گر و همچنین فرد اپراتور تکمیل می گردد. روش QEC دارای دو نخسه می باشد که نخسه اول آن در سال 1998 ارایه گردید و نخسه توسعه یافته آن در سال 2003 ارایه شده است که در این کتاب, چک لیست و پرسشنامه 2003 این روش ارایه شده است.

کاربرد در مشاغل و محیط های کاری:

•  روش QEC جهت ارزیابی گسترده وسیعی از مشاغل می تواند بکار برده شود.
• حمل دستی بار, وظایف تکراری, وظایف استاتیک, وظایف دینامیک, وظایف نشسته و ایستاده وظایفی هستد که می توان از روش QEC جهت ارزیابی آنها استفاده نمود.

نقاط قوت:

• جهت ارزیابی بیشتر مشاغل قابل استفاده می باشد.
• تعامل ریسک فاکتورها را بایکدیگر در نظر می گیرد.
• علاوه بر عوامل خطر فیزیکی, عوامل خطر روانی-اجتماعی را نیز در نظر دارد.
• روش QEC روش مناسبی در ارزیابی مداخلات ارگونومی در محیط کار می باشد. بدین ترتیب می توان ارزیابی مجدد از یک راهکار مداخله ای را با روشی همچون QEC بی درنگ پس از ایجاد تغییرات در محیط کار, انجام داد.

محدودیت ها:

• هنگامی که وظیفه ای بسیار متنوع باشد, کاربرد آن مناسب نیست.
• روش QEC اجازه ارزیابی بدترین وضعیت پوسچر هر ناحیه از بدن را می دهد و مشاهده گر باید با استفاده از قضاوت خودش, ناحیه ای از بدن را که در برابر بارهای سنگین قرار دارد تعیین نماید.
• در این روش وزن بار و نیروی دست از کارگر سوال شده و توسط کارگر تعیین می گردد که ممکن است کارگران به خوبی ندانند که چگونه باید سطح آن ها را تخمین بزنید.
• اثر تجمعی فعالیت های انجام شده در یک شغل/وظیفه در نظر گرفته نشده است.
• سیستم امتیاز آن فرضی است.
• مانند سایر روش های ارزیابی خطر, تنها یک سطح خطر کلی ارایه می کند و نمی تواند آسیب فردی به کارگران را تعیین کند.
• مانند سایر روش های ارزیابی, عوامل خطر فردی مانند سن, جنس و تاریخچه پزشکی کارگران را در نظر نگرفته است.

عوامل خطر اختلالات اسکلتی عضلانی مد نظر:

• نیروی بلند کردن بار, حرکات تکراری, نیروی کشیدن و هل دادن, پوسچر بدنی نامناسب و استاتیک, تکرار, مدت زمان کار و ارتعاش

بخش های بدنی مورد نظر جهت ارزیابی:

• کمر,شانه/بازو, مچ دست/دست و گردن

روایی و پایایی:

• اعتبار درون مشاهده گر= متوسط, اعتبار بین مشاهده گر= متوسط
• روایی=خوب

سایر اطلاعات روش:

روش نیمه کمی, زمان لازم جهت تکمیل آنالیز کمتر از 2 ساعت, زمان لازم جهت آموزش روش 4-8 ساعت, نیاز به تجهیزات خاصی در فرایند ارزیابی نیست.

روش کار:

• این روش نیاز به مشارکت کارگر در کمک به شناسایی نقاط خطر در وظیفه کاری اش دارد. بطوریکه یک چک لیست توسط مشاهده گر و یک پرسشنامه نیز توسط کارگر تکمیل می گردد. میزان مواجههبا خطر برای چهار ناحیه از بدن ( کمر,شانه/بازو, مچ دست/ دست و گردن) تعیین می گردد و با استفاده از امتیاز هر ناحیه از بدن می توان احتمال افزایش خطر آسیب های اسکلتی-عضلانی را پیش بینی نمود.

مراحل ارزیابی در روش QEC به صورت زیر می باشد:

1- تعیین اولویت های ارزیابی وظایف:

در ابتدا باید مشاغل و وظایفی را که برای شروع ارزیابی اولویت دارند تعیین نمود برای این کار می توان شیوع اختلالات اسکلتی عضلانی را با توجه به مدارک موجود در سازمان بررسی کرده و یا از طریق مصاحبه با کارگران, سرپرستان و مدیران اطلاعاتی پیرامون غیبت های ناشی از کار, بیماری ها, درد های اسکلتی-عضلانی و بهره وری پایین سازمان بدست آورد. از طرفی ممکن است شما جهت انجام ارزیابی هایتان بعنوان بخشی از مسئولیت ها, نیازمند بازدید و بررسی دامنه وسیعی از مشاغل و وظایف در سازمان باشید.

جهت انجام دقیق تر این مرحله نکات ذیل پیشنهاد می گردد:

• یک بررسی پیرمون شیوع درد و ناراحتی در محیط کار انجام دهید و بر روی نقاطی که بشترین شیوع مشکلات اسکلتی عضلانی را دارند متمرکز شوید (این کار را می توانید با استفاده از پرسشنامه و چک لیست هایی مانند body map انجام دهید.)
• یک گروه به نمایندگی از کارگران تشکیل دهید تا وظایف موجود را بررسی کرده و 5 وظیفه را بعنوان بالاترین الویت اعلام کنید.
• روش دیگر در صورتی که زمان اجازه می دهد, با کارگران به صورت جداگانه صحبت کرده و از آنها بخواهید آنچه را که انجام می دهند توصیف کنند.
• از کارگران پیرامون مباحث زیر سوال کنید:
• ساعات فعالیت و استراحت در طول روز
• لیست وظایفی که انجام می دهند (مدت زمان وظایف را نیز ثبت کنید)
• فعالیت های تکراری و غیر تکراری در هر وظیفه را بیان کند.
• فعالیت انجام گرفته در هر وظیفه را بیان کند.
• چرخه و تکرار وظایف را تعیین کند.
• کارهای اضافی و غیر معمولی که در ماه یا سال انجام می دهد.
• توقف و خرابی دستگاه ها
• وقفه های برنامه ریزی نشده

به مثال ذیل در این رابطه توجه نمایید ( نمونه فرایند ذکر شده ی بالا در جدوا 5-1 و 5-2 ذکر شده است).

جدول 5-1: وظایف انجام شده در طول یک شیفت کاری و ساعت انجام هر کدام

جدول 5-2: مشخصات وظایف مورد نظر به لحاظ مدت زمان, تکرار و فعالیت های هر کدام

2-تکمیل چک لیست ها توسط مشاهده گر

• در این مرحله پس از تعیین مششاغل و وظایفی که مورد ارزیابی قرار گیرند, فرد مشاهده گر اقدام به تکمیل چک لیست مربوطه می کند. تکمیل آیتم های چک لیست بیشتر به صورت قضاوت مشاهده گر نسبت به وضعیت کاری صورت می گیرد.
• قبل از شروع ارزیابی باید حداقل یک چرخه کاری کامل مشاهده گردد.
• در صورتی که یک وظیفه تکراری است باید قبل از شروع ارزیابی 30-20 چرخه کامل مشاهده گردد.
• اگر شغل موردنظر دارای چندین وظیفه شغلی می باشد. هریک از وظایف را باید بطور جداگانه مورد ارزیابی قرار داد.
• در مورد کارهایی که به صورت گروهی انجام می شود, لازم است تعداد کافی از کارگران که نماینده ان گروه کاری هستند انتخاب شده و ارزیابی بر روی آنها انجام گیرد.
• در حالتی که شکستن یک شغل به وظایف کوچکتر امکان پذیر نیست باید بدترین وضعیت بدنی که در آن, نواحی بدن تحت  بیشترین فشار اعمال شده قرار دارندد جهت ارزیابی انتخاب گردند.(بدترین وضعیت بدنی بدین معنا نیست که صرفا تمام نواحی بدن در آن حالت در بدترین وضعیت خود باشند, بلکه منظور این است که حداقل یکی از نواحی بدن در وضعیت نامناسب و تحت فشار شدید قرار گرفته باشد).
• مشاهده می تواند به طور مستقیم ( در صورتی که قرار است پرسشنامه مربوط به کارگر در همان زمان تکمیل گردد) و یا با استفاده از فیلم برداری ( در صورتی که قرار است پرسشنامه مربوط به کارگر در زمانی دیگر تکمیل شود) صورت گیرد.

3-تکمیل پرسشنامه توسط کارگر

در این مرحله جهت تکمیل اطلاعات مورد نیاز یک شغل, پرسشنامه مربوط به کارگر توسط وی تکمیل می گردد. این مرحله می تواند همزمان با تکمیل چک لیست توسط مشاهده گر انجام شود ( در صورت مشاهده مستقیم) و یا در زمانی دیگر ( در صورتی که قرار است پرسشنامه مربوط به کارگر در زمان دیگر تکمیل گردد بهتر است که از شغل مورد نظر فیلمبرداری بعمل آید) انجام گردد.

4-محاسبه امتیاز مواجهه

در این مرحله با استفاده از کاربرگ مربوط به محاسبه امتیاز برای هر یک از نواحی بدن و مشخص بودن حروف انگلیسی مربوط به هر پاسخ در چک لیست مشاهده گر و پرسشنامه کارگر, امتیازات محاسبه می گردند. پس از مشخص شدن جزئیات امتیاز برای هر ناحیه از بدن, امتیازات مربوط به هر ناحیه از بدن (بعنوان مثال کمر) را با یکدیگر جمع کرده تا امتیاز کل برای کمر بدست آید. در نهایت نیز با جمع امتیازات مربوط به نواحی کل بدن ( مجموع امتیاز کمر + امتیا مچ دست/دست+ امتیاز گردن), امتیاز کل QEC حاصل می گردد.

5-تعیین سطح اولویت اقدام اصلاحی جهت هر یک از نواحی بدن و برای کل بدن:

 جهت تعیین سطح مواجهه در روش QEC به دو صورت می توان عمل نمود:

(A): تعیین سطح مواجهه برای هر یک از نواحی بدن بطور جداگانه:

در این نوع ارزیابی امتیاز کسب شده برای هر یک از نواحی بدن طبق جدول (5-3) تعیین می گردد. سطوح مواجهه برای نواحی چهارگانه بدن شامل پایین, متوسط, بالا و بسیار بالا تقسیم می گردد. هنگامی امتیاز مواجهه متوسط, بالا و یا بسیار بالا باشد, تغییرات و اجرای کنترلها باید انجام گیرند. همچنین تعیین سطح مواجهه برای ریسک فاکتورها نیز با استفاده از جدول 5-4 امکان پذیر می باشد.

جدول 5-3 : ارزیابی سطح مواجهه در نواحی چهارگانه بر اساس امتیاز محاسبه شده.

ارزیابی سطح مواجهه در نواحی چهارگانه بر اساس امتیاز محاسبه شده

ارزیابی سطح مواجهه برای ارتعاش، سرعت انجام کار و استرس.

(B): تعیین سطح مواجهه برای کل بدن: برای تعیین سطح مواجهه کل ابتدا باید امتیاز کل بدن را که از مجموع امتیازات نواحی مختلف بدن بدست می آید محاسبه کرده و سطح مواجهه را بر اساس وظیفه مورد نظر دارای حمل دستی بار می باشد یا نه, از جدول 5-5 محاسبه نمود.

جدول 5-5

در ادامه کاربرگ های ارزیابی و کاربرگ محاسبه امتیاز در روش QEC ارائه شده (شکل های 5-1 تا 5-3).

نمونه فرم ارزیابی نواحی مختلف بدن با ریسک فاکتورهای اسکلتی – عضلانی در روش QEC

کاربرگ مربوط به ارزیابی کارگر از کار خود (این برگه باید توسط کارگر پر شود)

نمونه برگه امتیاز گذاری شده

توضیحات را در قالب فایل ppt در زیر دانلود کنید: