جمع آوری, تصفيه و دفع صحيح فاضلاب

Collection and disposal of waste water treatment plants

فایل pdf این مقاله را می توانید در آخر مطلب دانلود کنید

همه جوامع هم به صورت جامد و هم به صورت مايع فضولات توليد مي كنند . بخش مايع اين فضولات اساساً همان آب مصرفي جامعه است كه درنتيجه كاربردهاي مختلف آلوده شده است . اگر فاضلاب تصفيه نشده انباشته شود , تجزيه مواد آلي آن ممكن است منجر به توليد مقدارزيادي گازهاي بدبوشود. علاوه برآن فاضلاب تصفيه نشده معمولاًحاوي ميكروارگانيسمهاي بيماري زاي فراواني است كه در دستگاه گوارش زندگي مي كنند و يا در برخي از فضولات صنعتي وجود دارد . فاضلاب شامل مواد مغذي نيز مي باشد كه مي تواند سبب تحريك ريشه گياهان آبزي شود و ممكن است تركيبات سمي داشته باشد . بنابر اين دلايل انتقال سريع و بدون دردسر فاضلاب از منـابع توليد و سپس تصفيه و دفع آن نه فقط مطلوب است بلكه در جوامع صنعتي ضروري است .

منابع توليد فاضلاب در كارخانه سيمان تهران :

1 ـ فاضلاب مربوط به سيستم خنك كننده غيرمستقيم ياتاقان ها , كوره و . . .

2 ـ فاضلاب هاي بهداشتي

3 ـ فاضلاب ناشي از آب باران و آب هاي سطحي در محوطه كارخانه

مواد موجود در فاضلاب

باتوجه به منابعي كه ذكر شد از لحاظ منبع توليد فاضلاب , فاضلاب مي تواند حاوي مواد نفتي , روغن , چربي , مواد جامد معلق , مواد محلول , يكسري ميكروارگانيسم هاي بيماري زا و غير بيماري زا باشد .

يكي از مهمترين موادي كه از طريق پساب ها به آب هاي پذيرنده وارد مي شود , مواد آلي است . براي تعيين ميزان آلودگي فاضلاب به مواد آلي پارامترهاي زيادي وجود دارد , از جمله BOD  و COD  كه بوسيله آن ميزان آلودگي فاضلاب بـه مواد آلي مشخص مي شود .

• در تاريخ 8/8/80 ساعت 30/8 از استخر جمع آوري فاضلاب نزديك پست 63 كيلووات , جهت اندازه گيري BOD و COD  نمونه برداري انجام شد

اين استخر محل جمع آوري فاضلاب كوره 4 , 5 و 6 ، آب خنك كننده ها (خنك كننده غيرمستقيم ) مي باشد .

_ نياز بيوشيميايي اكسيژن BOD) Biochemical Oxygen Demand)

آزمايشي است براي تعيين آلودگي فاضلاب به مواد آلي . اگر يك تركيب آلي به فرمول   C_n H_a O_b N_c  داشته باشيم ,

 

هرچه غلظت ماده آلي بيشتر باشد , نياز به اكسيژن براي اكسيداسيون يا تجزيه آن بيشتر خواهد بود . براي اينكه ميكروارگانيسم ها بتوانند تجزيه را به خوبي انجام دهند , شرايط زير نياز است :

PH مناسب , عدم وجود مواد سمي , وجود بعضي از عناصر به مقدار جزئي مانندCa⁺² , Mg⁺²  , Fe⁺³  .

اندازه گيري اكسيژن محلول , قبل و بعد از تجزيه و تفاضل دو مقدار اكسيژن مصرفي , نياز ميكروارگانيسم ها به اكسيژن را نشان مي دهد .

براي اينكه اكسيداسيون بطور كامل صورت گيرد زمان طولاني مورد نياز است . بنابراين BOD5  ( براي 5 روز ) را محاسبه مي كنيم . كارخانجات اجازه ندارند فاضلابي با بيش از mg/lit  50 , BOD  داشته باشند .

اهداف اندازه گيري BOD  :

1 – تعيين كيفيت فاضلاب خروجي

2 – تعيين ميزان تصفيه خودبخودي آب هاي پذيرنده

3 – انتخاب روش تصفيه بيولوژيكي

4 – اندازه گيري راندمان تصفيه

روش آزمايش :

ابتدا يك مزور يك ليتري برداشته و مقدارcc 20 از فاضلاب نمونه گيري شده را در آن   مي ريزيم و آن را به حجم 1000 سي سي مي رسانيم ( با آب مقطر هوادهي شده ) . براي تنظيم PH  , cc  2 بـافر فسفات بـه اضافه cc  2 سولفات منيزيم مي ريزيم . در مرحله بعد cc  2 كلرور فريك و  cc  2 كلرور كلسيـم اضافه مي كنيم . بـعد محتويات مزور را خوب هم مي زنيم . قبل از آزمايش بايد حجم شيشه  BOD  را بدست آوريم . از محتويات مزور بالايي دو تا شيشهBOD  را كه در مرحله قبل حجم آن را اندازه گيري كرديم , پر مي كنيم در شيشه را ميگذاريم و زيـادي آن را خالي مي كنيـم . يكي از آنها را بـلافاصله آزمايش مي كنيم و ديگري را در انكوباتور C  ˚ 20 گذاشته تا پنج روز ديگر آزمايش كنيم

V₁ = 303 cc                 15m

V₂ = 276  cc                  5 d

شيشه BOD  اول را برداشته و بون بازكردن در آن , فقط با شل كردن cc  2 سولفات منگنز و cc  2 محلول آلكالي يد ( يدور پتاسيم ) مي ريزيم . سپس 5 دقيقه صبر كرده تـا فعل و انفعالات شيميايي لازم انجام شود . در مرحله بعدcc  2 اسيدسولفوريك غليظ داخل آن  مي ريزيم . در ارلـن را گذاشته و زيـادي ها را دور مي ريزيـم . در اين مرحله مي توان به راحتي در شيشه را برداريم . حال اين محلول را داخل ارلن بزرگ تر مي ريزيم و به آن     cc  2 محلول نشاسته اضافه مي كنيم . بعد آن را زيـر شير بورت حاوي تيوسولفات برده , تيتر مي كنيم تا بي رنگ شود . تمام عمليات فوق را در شيشه دوم بـعد از 5 روز انجام داده و توسط رابطه زير ميزان اكسيژن مصرفي را در هر دو مرحله محاسبه مي كنيم :

اكسيژن محلول

A  – حجم تيوسولفات مصرفي  .

B – نرماليته تيوسولفات

V  –  حجم شيشه BOD

4   ←  2 تا cc  2 قبل از ريختن اسيد , مواد را بيرون ريختيم

پس از محاسبه DO  براي هر دو مرحله توسط رابطه زير ميزان BOD  را برحسب mg/lit  محاسبه مي كنيم :

 

X  – ضريب رقت برابر با 02/0

طبق موارد بالا , اساس آزمايش اندازه گيري BOD  , يدومتري وينكلر مي باشد كه فرمولهاي آن به قرار زير است :

– نياز شيميايي اكسيژن  Chemical Oxygen Demand  ( COD )  در رابطه فوق چون يد آزاد شده متناسب با O2  آزاد شده است , با اندازه گيري يد توسط تيوسولفات به ميزان اكسيژن مي رسيم .

آزمايشي است براي تعيين آلودگي فاضلاب به مواد آلي . براي عمل اكسيداسيون از يك اكسيدكننده قوي كه بيكرومات پتاسيم مي باشد در محيط اسيدسولفوريك استفاده مي شود . هرچه ماده آلي بيشتر باشد به اكسيدكننده بيشتري نياز است .

گرچه آزمايش COD  نيـز مانند BOD  براي تعيين آلودگي فاضلاب به مواد آلي بكار ميرود  ولي آزمايش COD  نسبت به آزمايش BOD  داراي محاسن زير است :

1 ) انجام اين آزمايش حداكثر در مدت 3 ساعت انجام مي گيرد , درصورتي كه براي اندازه گيري BOD  بايد 5 روز صبر كنيم .

2 ) آزمايش COD  را براي فاضلاب هايي كه حاوي سموم هستند به خوبي مي توان بكار برد . در صورتي كه سموم بر روي ميكروارگانيسم ها تاثير دارند و آزمايش خوبي ازنظر BOD  نخواهيم داشت .

3 ) چون از اكسيدكننده هاي قوي شيميايي استفاده مي شود , مواد آلي به سرعت و بخوبي اكسيده خواهند شد و جوابCOD  يك فاضلاب نزديك به جواب BOD  نهايي خواهد شد ( يعني آنكه بيشتر از 20 روز صبر كنيم ) .

معايب COD  نسبت به BOD   :

الف ـ بعضي از مواد آلي در آزمايشCOD  اندازه گيري نميشوند , مثل فنل و اسيداستيك.

ب ـ با اندازه گيري BOD   , سرعت تجزيه مواد آلي را همانند آنچه كه در طبيعت اتفاق مي افتد مي توان محاسبه كرد ولي در آزمايش COD  از موادشيميايي استفاده مي كنيم .

اساس آزمايش:

به نمونه فاضلاب مقاديري بيش از نياز آن براي اكسيداسيون بيكرومات مي ريزيم . قسمتي از بيكرومات صرف اكسيداسيون مواد آلي شده و مازاد آن باقي مي ماند . زيادي بيـكرومات پتـاسيـم را تـوسط محلول فـروس آمونيـوم سولفات در مجاورت معرف فرايون ( فروس 1 و 10 تنانترولين سولفات ) تيتر مي كنيم . كليه عمليات عيناً بر روي نمونه آب مقطر انجام مي شود ( شاهد يا B lank  )

تفاضل دو عدد اندازه گيـري شده بـراي شاهد و نمونه ميزان بيكرومات مصرفي يا COD  را مشخص مي كند .

روش آزمايش :

در اين آزمايش از ارلن درسمباده اي استفاده مي شود , چون كه ارلن مي بايست به دستگاه مبـرد وصل شود . داخل ارلن حجمي از نمونه مي ريزند ( تا 20 سي سي ) , 5 تا 6 عدد سنگ جوش براي جوشش يكنواخت در ظرف مي ريزيم . بشر كوچكي برداشته , آن را بـا آب مقطر مي شوييم . سپس 4/0 گرم سولفات جيوه وزن كرده و داخل بشر ميريزيم و به ارلن اضافه مي كنيم ( سولفات جيوه را براي رفع مزاحمت كلرورها اضافه مي كنيم , كلرورها با سولفات جيوه توليد Hgcl₂  مي كنند ) .

براي رفع مزاحمت احياكننده هاي ديگر از جمله سولفيت , آهنII و نيتريت از اسيد سولفاميك استفاده ميكنيم10 ^cc + بيكرومات پتاسيم +  30 ccاسيدسولفوريك مخصوص COD  ( اسيدسولفوريكي كه در آن سولفات نقره حل شده باشد , سولفات نقره به عنوان كاتاليزور براي اكسيداسيون اسيدهاي چرب كوچك مولكول بكار مي رود ) . سپس ارلن را به دستگاه مبرد وصل مي كنيم . اگر در حين آزمايش نمونه ها سبز شد رقت را كم مي كنيم . دو ساعت زمان مي گيريم تا نمونه ها بجوشد . پس از دو ساعت بشري را كه در بالاي مبرد گذاشته بوديم , برداشته وبا پيست آن را مي شوييم . درون مبرد را نيز       مي شوييم . سپـس ارلن را بـرداشته و خنك مي كنيـم و سپـس بـا آب مقطر حجم آن را بـه cc  140 مي رسانيم . 3 – 2 قطره معرف فرايون ريخته و بعد با محلول  فروس آمونيوم سولفات تا تغيير رنگ قرمز قهوه اي تيتر مي كنيم (نارنجي  سبز ← قرمز قهوه اي)

با استفاده از رابطه زير مي توان ميزان COD  را محاسبه كرد :

– نرماليته فروس آمونيوم              a  – حجم فروس آمونيوم مصرفي براي شاهد

b – حجم فروس آمونيوم مصرفي براي نمونه

v  – حجم نمونه فاضلاب

 اندازه گيري PH  فاضلاب

اندازه گيري توسط دستگاه PH  سنج           PH  فاضلاب = 6/7

جدول نتايج اندازه گيري و آزمايشات فاضلاب و مقايسه آن با استانداردهاي مربوطه

مقادير مجاز براي مصارف كشاورزي	مقادير مجاز براي تخليه در آبهاي زيرزميني	مقادير مجاز براي تخليه در آبهاي سطحي	نتايج بدست آمده	استانداردها پارامترها
100	50	50	14.9	BOD
200	100	100	80	COD
7 – 8	6 – 8.5	6.5 – 8.5	7.6	PH

تفسير نتايج :

همانطوري كه در جدول فوق ديده مي شود , مقادير بدست آمده براي شاخص هاي مختلف اندازه گيري شده در محدوده استاندارد و پايين تر از حدود مجاز تخليه فاضلاب است و جاي هيچگونه بحثي در رابطه با مراحل تصفيه ندارد .

 

جمع آوری و دفع صحيح زباله و مواد زائد

در هر صنعتي صرفنظر از اينكه راندمان كار چقدر باشد , همواره مقداري مواد زائد وجود خواهد داشت . اين مواد زائد بايد به نحوي دفع شود كه ازنظر بهداشتي زياني متوجه كارگران آن صنعت و ساكنين منطقه ننمايند . روش هاي جمع آوري ودفع صحيح زباله براي تمام اجتماعات تقريباً يكسان است . همواره مي توان از يكي از روش هاي موجود در مهندسي بهداشت محيط براي جمع آوري و دفع صحيح آن استفاده نمود . ولي در مورد مواد زايد صنايع نظر به اينكه بسته به نوع صنعت مواد محتوي آنها بسيار متفاوت است , لذا براي هرنوع صنعت روش ويژه اي براي دفع آنها بايد اتخاذ كرد .

دركارخانه سيمان تهران دفع زبـاله بصورت روزانه و مرتب انجام مي شود . دركل زباله هاي موجود در كارخانه به سه دسته كلي تقسيم مي شوند :

1 ـ  زباله هاي آشپزخانه كه مقدار زيادي از آن را نان خشك تشكيل مي دهد .

2ـ ضايعات فلزي ـ چوبي ( زباله هاي حاصل از فرآيند توليد )

3ـ زباله هاي حاصل از قسمت اداري

در واحد حفاظت كارخانه , بخشي بـه نام نظافت وجود دارد كه هر روز جمع آوري زباله هاي آشپزخانه و مواد بوزا را انجام مي دهد . در مرحله بعد نان خشك هم جمع آوري  شده و به فروش مي رسد . زباله هاي فاسدشدني به بيرون كارخانه منتقل شده و در منطقه اي بين انبار ديناميت و كارخانه دفن مي شود . البته اين دفن بصورت اصولي انجام نمي شود . اخيراً توسط بخش نظافت , سطل هايي در قسمت هاي مختلف كارخانه قرار داده شده است كه براي جمع آوري و تفكيك زباله مي باشد .

سطل زرد براي جمع آوري نان

سطل آبي يا سبز براي جمع آوري زباله هاي تر

 

جمع آوري و دفع مواد زائد در كارخانه بصورت مطلوب انجام مي گيرد .

پيشنهاد جهت افزايش راندمان جمع آوري زباله :

• آموزش كارگران به منظور رعايت نظافت و استفاده از سطل هاي زباله به طريق مناسب
• جهت كمك كردن بـه بازيـافت , جداسازي زبـاله و محل انبـاشتن آن در سطح كارگاه ها به كمك تابلوهايي معلوم شود .

 تامين غذاي سالم

هدف از تامين غذاي سالم , مراقبت هاي بهداشتي در تهيه , طبخ و سرويس غذا , رعايت اقدامات بهداشتي وجلوگيري از پيش آمدن موارد بيماري است . مشكلات تغذيه اي در اغلب كشورها بـه چشم مي خورد . البتـه نـه فقط از نظر كمبـودهاي مواد غذايي , بلكه بـه علت عدم دقت و مراعات خود كارگران در استفاده از مواد غذايي نيز مشكلات بوجود مي آيد . بطوري كه خوردن إذا ضمن كار و در محل كار با دست هاي آلوده , فضاي آلوده و اماكن نامناسب بسيار رايج است . علاوه بر آن بعضي از مراكز صنعتي فاقد محل مناسب براي صرف غذا مي باشند .

با انجام اقداماتي چون انتخاب محل مناسب جهت طبخ و صرف غذا , توجه به عادات و فرهنگ كارگران و درنظرگيري علاقه و يا عدم علاقه آنان به برخي از مواد غذايي , بازرسي دائم از مواد اوليه و نظارت برطبخ و نحوه توزيع مواد غذايي , توجه به نوع فعاليت كارگران  تهيه غذاي مناسب ازنظر تامين انرژي كافي و ويتامين هاي لازم , تهيه غذا براي كارگراني كه بايد تحت رژيم غذايي باشند , تاحدودي مي توان مشكلات تغذيه اي كارگران را مرتفع ساخت .

براي محيط غذاخوري و محلي كه كاركنان جهت خوردن و آشاميدن استفاده مي كنند , بايد وسعت كافي براي حداكثر كاركنان در يك زمان درنظر گرفته شود .

جدول زير مساحت لازم را نشان مي دهد :

مساحت لازم براي هر نفر   ( m² )	حداكثر تعداد كارگران در يك زمان
75/0	كمتر از 25 نفر
65/0	25 تا 74 نفر
55/0	75 تا 149 نفر
45/0	150 تا 500 نفر
37/0	بيش از 500 نفر

ميزهاي غذاخوري بايد هميشه تميز و عاري از آلودگي و چربي باشند و در كارگاه هايي كه كارگران با مواد سمي سر و كار دارند , نگهداري و خوردن هر نوع غذا در محل ممنوع است . همچنين بايد از كشيدن سيگار در هنگام كار جلوگيري به عمل آيد .

فرم بازرسي از تسهيلات بهداشتي كارگاه – يخچال و سردخانه ” مبحث چهارم از فصل دوم آيين نامه مربوط به ماده 156 قانون كار ”

1ـ يخچال و سردخانه بايد مجهز به دماسنج سالم بوده و درجه حرارت آنها بطور منظم و مرتب كنترل گردد .

2ـ نظافت و شستشوي داخل يخچال و سردخانه بايد مرتباً انجام شود .

3ـ به منظور جلوگيري از احتمال فساد در اثر قطع برق بايد سردخانه مجهز به برق اضطراري باشد و سيستم برقي آن ايمن باشد .

4ـ لاشه هاي گوشت بايد از چنگك آويزان گردد .

5ـ از قرار دادن موادغذايي بطور مستقيم و بدون داشتن ظرف مناسب در داخل يخچال و سردخانه جلوگيري شود .

6ـ قبل از قرار دادن سبزيجات و ميوه جات در يخچال بايد آنها را شستشو و ضدعفوني نمود .

7ـ كارگران بايد براي ورود به داخل سردخانه از كفش مخصوص سردخانه استفاده نمايند

8 ـ ورود افراد متفرقه به داخل سردخانه ممنوع مي باشد .

فرم بازرسي از تسهيلات بهداشتي كارگاه ” آشپزخانه و غذاخوري ” مبحث اول و دوم از فصل دوم آيين نامه مربوط به ماده 156 قانون كار

1 ) انبار كردن مواد اوليه يا موادخام غذايي بايد در اتاق هاي خشك , قابل تهويه و عاري از حشرات و جوندگان انجام گيرد .

2 ) مواد غذايـي فاسد شدنـي بـايد تـازه تهيـه شونـد و در يخچال و سردخانه نگهداري گردند .

3 ) ظروف غذاخوري كثيف و همچنين ظروف تهيه غذا پس از استفاده بايد در محلي جدا از آشپزخانه در آبي كه به آن مايع ضد عفوني كننده اضافه شده است , شسته شود و در جاي مخصوصي تا خشك شدن بماند و سپس در قفسه هاي مخصوص جهت جلوگيري از نشستن گردوغبار گذاشته شود .

4 ) استعمال دستمال براي خشك كردن ممنوع است .

5 ) محيط ظرفشويي بايد داراي روشنايي كافي باشد .

6 ) آشپزخانه بايد داراي تهويه عمومي و موضعي مناسب باشد .

7 ) پنجره ها و درهاي آشپزخانه بايد براي جلوگيري از ورود مگس و حشرات , توري سيمي داشته باشند و درهاي آن مجهز به فنر باشد .

8 ) كف آشپـزخانه بـايد بـا محلولي كه حلال چربـي بـاشد پس از هربار تهيه غذا شسته شود .

9 ) سطوح كار آشپزخانه بايد بعد از هر وعده غذا  با محلول هاي ضدعفوني كننده شستشو و تميز شوند .

10 ) كارگران آشپزخانه بايد قبل از استخدام كليه آزمايشات طبي را انجام داده و زير نظر پزشك كارخانه 6 ماه يكبار از آنها آزمايشات پزشكي به عمل آيد . كليه كارگران آشپزخانه بايد داراي كارت بهداشتي معتبر باشند .

11 ) كارگران آشپزخانه بايد آموزش كافي براي نظافت انفرادي و بخصوص نظافت دستها و ناخن ها ببينند .

12 ) در محل آشپزخانه مي بايستي امكان استحمام و نظافت وجود داشته باشد .

امكانات رفاهي و بهداشتي كارگران آشپزخانه ( حمام , توالت , دستشويي و رختكن ) مطابق موازين بهداشتي باشد .

13) سقف آشپزخانه بايد به رنگ روشن و بدون ترك خوردگي باشد .

14 ) ديوارهاي آشپزخانه تا زير سقف كاشي , بدون ترك خوردگي باشد .

15 ) كف آشپزخانه بدون ترك خوردگي , صاف , هموار , قابل شستشو بوده و لغزنده نباشد .

16 ) كف محل غذاخوري داراي شيب مناسب به سمت كفشوي باشد و لغزنده نباشد .

17 ) ظروف و ليوان ها بدون ترك خوردگي و لب پريدگي و ترجيحاً از جنس استيل زنگ نزن باشد .

18 ) استعمال دخانيات براي كليه كاركنان آشپزخانه در حين كار ( پخت و توزيع غذا ) ممنوع است .

19 ) جعبه كمك هاي اوليه باحداقل داروهاي مورد لزوم تهيه و درمحل نگهداري شود .

20 ) كارگران بايد در هنگام كار ملبس به روپوش سفيد , پيش بند , كلاه و دستكش يكبار مصرف باشند .

21 ) ابزار و وسايلي كه براي پوست كندن , مخلوط كردن , خرد كردن مواد غذايي بكار مي روند نبايد درز و شكاف داشته و بايد بعد از اتمام كار شستشو و خشك شوند .

22 ) سطوح و ميـزهاي كار بايد صاف و روكش دار و قابل شستشو و ضدعفوني و ضد زنگ باشند .

23 ) سطل هاي زباله دردار به مقدار كافي و در محل هاي مناسب قرار داده شوند .

24 ) انباشتن كالا درجلوي پنجره ممنوع مي باشد .

فرم بازرسي از تسهيلات بهداشتي كارگاه – انبار مواد غذايي ” مبحث سوم از فصل دوم آيين نامه مربوط به ماده 156 قانون كار ”

1 ـ سطح و فضاي انبار بايد متناسب با نوع و ميزان مواد مورد ذخيره باشد .

2 ـ انبار بايد داراي قفسه بندي مناسب بوده و مواد به طريقي چيده شوند كه خطر سقوط نداشته و مزاحمتي براي عبور و مرور افراد ايجاد ننمايند .

3 ـ ديوارها , سقف و كف انبار بايد صاف و بدون ترك خوردگي و قابل نظافت باشد .

4 ـ ديوارهاي جانبي انبار موادغذايي تا ارتفاع cm  80 از كف از مصالح مقاوم در برابر جوندگان باشد .

5 ـ كليه درها و پنجره هاي انبار بايد سالم , قابل شستشو و مجهز به توري زنگ نزن باشند .

6 ـ بين درهاي انبار بايستي 20 الي 30 سانتي متر با ورق آلمينيومي پوشيده بوده و هيچگونه درزي جهت ورود حيوانات موذي نداشته باشد .

7 ـ از تابش مستقيم نور آفتاب به مواد انبار شده جلوگيري شود . ضمناً درجه حرارت مرتباً كنترل شود .

8 ـ موادغذايي فاسدنشدني بـايد در ظروف مناسب و دردار و به ارتفاع 15 تا 20 سانتي متر از كف انبار روي پالت ها نگهداري شود .

9 ـ از انبار نمودن ظروف خالي و وسايل اسقاطي در داخل انبار بايد احتراز شود .

10 ـ نظافت و گند زدايي انبار بطور منظم صورت گيرد .

11 ـ ورود افراد متفرقه به انبار موادغذايي ممنوع است .

  كنترل و مبارزه با حشرات و جوندگان 

خطرات جوندگان موذي و حشرات در آلوده سازي محيط كار حائز اهميت مي باشد . روش هاي مبارزه با حشرات و جوندگان بصورت زير مي باشد :

الف _ مبارزه با حشرات : به غير از صنايع مواد غذايي كه ممكن است غذاي مورد نياز حشرات را در محيط كارخانه تامين نمايد , در ساير صنايع , كنترل حشرات مانند مگسها و پشه ها بسته به درجه مبارزه اي است كه در اين منطقه در مورد اين حشرات بعمل آيد مگس يكي ازحشراتي است كه سبب انتقال بسياري از ارگانيسمهاي بيماري زا مي باشد و هميشه وفور مگس و موارد بسياري از بيماري هاي عفوني مانند اسهال خوني همزمان ديده مي شود .

يكي از بهترين روش هاي كنترل حشرات از بين بردن كانون هاي رشد و نمو آنهاست . در مورد مگس , توده هاي متراكم زباله ها , فضولات حيوانات , پس مانده مواد آلي در حال فساد و . . . محل رشد مناسبي براي نوزاد مگس مي باشد .

يكي ديگر از حشرات مزاحم كه مبارزه با آن اغلب بسيار مشكل است , انواع سوسك مي باشد . براي مبارزه با اين حشرات , علاوه بر تميز نگهداشتن محيط , سمپاشي با انواع سموم موثر حشره كش در پناهگاه هاي آنان كه در پشت قفسه هاي آشپزخانه , شكاف ها و سوراخ ها و مجاري فاضلاب و . . . مي باشد , بسيار مفيد و موثر است .

ب _ مبارزه با جوندگان : آلوده شدن محيط صنايع به انواع موش ها , علاوه بر خطرهاي بهداشتي مانند انتقال بيماريها نظير طاعون و تيفوس موشي , سبب زيانهاي اقتصادي بسيار مي گردد . در صنايع يكي از مناسب ترين محل ها براي پناه گرفتن موشها اطراف رستوران , اطاق هاي نهارخوري و انبارهاي موادغذايي مي باشد . هرچند كه هر نوع محل ديگري كه بتـواند غذاي كافي بـراي موش ها تـاميـن نمايـد از نفوذ و زاد و ولد آنها در امان نخواهد بود . يكي از اساسي ترين راه هاي مبارزه با موش ها عبارت از ايجاد تغييرات كلي درمحيطي است كه اين حيوانات در آن پناه گرفته , غذاي آنان تامين مي گردد . هنگامي كه چنيـن تغييراتي انجام شود , جمعيت اين حيوانات خودبخود رو بـه كاهش خواهد گذارد . در حاليكه اگر شرايط محيطي برايشان مناسب باشد , به اين علت كه درجه زاد و ولد آنها خيلي بالاست , از كشتن آنها بوسيله سموم يا وسايل ديگر نتيجه دلخواهي حاصل نخواهد شد . يكي ديگر از اقدامات اساسي جهت پيشگيري از ورود موش ها در كارخانه , ضدموش كردن ” Pat Proofing  ” ساختمان كارخانه و انبارهاست .

• در كارخانه سيمان تهران سم پـاشي طبق درخواست , سالي دو سه بـار انجام ميشود . البته حمام و آشپزخانه معمولاً يكي _ دو بار بيشتر سم پاشي مي شوند .

براي مبارزه با مار و موش طعمه گذاري مي شود . سه نوع طعمه براي اين منظور استفاده مي شود كه عبارتند از :

1ـ فسفر دوزنگ , كه بعد از 6 ساعت اثر مي كند . اين ماده سياه رنگ مي باشد كه با گندم مخلوط مي شود و داخل لانه موش ريخته مي شود .

2ـ كلرات , بعد از يك هفته اثر خود را مي گذارد , كه باعث خونريزي داخلي موش درنتيجه ضعيف شدن مويرگ ها مي شود . كلرات در محيط پايدار بوده و به شكل مكعب و  استوانه اي مي باشد .

3ـ نوعي قرص كه توليد گاز فسفر در داخل لانه موش مي كند .

سمومي كه براي كنترل حشرات و جوندگان دركارخانه بكارمي رود , به قرار زير است :  

1ـ بروماديولون 005/0 درصد – طعمه موش كش

oral    LD ₅₀  =  1.25          mg/kg

2 ـ مالاتيون 057/0 ( امولسيون ) – حشره كش فسفره تماسي

درجه سميت : oral    LD ₅₀  =  2800 mg/kg

3 ـ ليندين 025/0 ،  پودر

oral     LD ₅₀  =  88 – 91     mg/kg

4 ـ بايگون

5 ـ آيكون

6 ـ اكتيليك

  ايجاد تسهيلات بهداشتي  

در هر صنعت , ايجاد تسهيلات بهسازي كافي مانند توالت , دستشويي , دوش از ضروريات است . ايجاد تسهيلات بهسازي به قدر كافي و نگهداري آنها بصورت تميز و بهداشتي و اجراي مقررات بهداشتي و موظف نمودن كارگران به استفاده از آنها , نه تنها خود كارگر را از خطر بيـماريـزاها محافظت خواهـد نمود , بلكه در جلوگيـري از انتـشار ارگانيسم هاي بيماريزا و عفونت هاي حاصل از آنها نيز در بين كارگران موثر خواهد بود .

تعداد توالت ها :

بـراي هر جنس , توالت بـه تعداد كافي و جداگانـه بـرحسب جدول ذيـل مورد نيـاز مي باشد . تعداد توالت مورد نياز براي هر جنس متناسب با تعداد حداكثر كارگراني است كه از هر جنس در هر شيفت كار در كارخانه بكار مشغولند :

 

حداقل تعداد توالت	تعداد افراد
1	1 – 9
2	10 – 24
3	25 – 49
4	50 – 74
5	75 – 100
5 +  1 به ازاي هر 30 نفر اضافي	بيشتر از 100 نفر

حداقل عرض توالت 80 سانتي متر و حداقل طول آن 105 سانتي متر بايد باشد , به طوري كه فضاي آن كمتر از حدود 85/0 مترمربع نباشد .

لازم به ذكر است كه تعداد توالت ها در كارخانه سيمان تهران 181 عدد مي باشد به طوري كه اين تعداد در 127 واحد مي باشد و بيش از حد استاندارد با توجه به تعداد افراد است ولي از نظر نظافت و بهداشت مشكلاتي دارد كه در زير به پيشنهادات در رفع اين مشكلات مي پردازيم :

فرم بازرسي از تسهيلات بهداشتي كارگاه ” توالت و دستشويي ” مبحث نهم از فصل دوم آيين نامه مربوط به ماده 156 قانون كار

 1ـ ديوارهاي توالت ها بايد تا سقف از كاشي پوشيده شود يا با رنگ روغني قابل شستشو رنگ شود .

2ـ ديوار توالت ها بدون ترك خوردگي , به رنگ روشن و قابل شستشو باشد .

3ـ توالت هرچند روز يكبار با مواد ضدعفوني كننده , بطور منظم ضدعفوني شود .

4ـ جهت جلوگيري از ايجاد بو , سيفون داشته و مجهز به هواكش باشد .

5ـ در هر مجموعه توالت , بايد آبگرم و صابون و دستمال كاغذي موجود باشد .

6ـ هر توالت بايد مجهز به سطل زباله دردار , ضد زنگ و قابل شستشو باشد .

7ـ كليه پنجره ها بايد مجهز به توري ضد زنگ باشند .

8ـ آموزش به كارگران جهت تميز نگه داشتن توالت ها داده شود .

 

تعداد دستشويي :

براي هر جنس تعداد دستشويي مطابق جدول زير در نظر گرفته مي شود :

تعداد دستشويي	تعداد افراد
1	15 – 1
2	30 – 16
3	50 – 31
4	75 – 51
5	100 – 76
5 +  1 به ازا هر 25 نفر اضافه	بيش از صد نفر

 

تعداد حمام و دوش :

براي هر 15 نفر كارگر بايد يك دوش مجهز به آب گرم و سرد تهيه گردد . اين بيشتر براي صنايعي مناسب است كه در آنها كارگران در هواي گرم كار مي كنند و يا در معرض آلودگي پوست بدن به مواد سمي عفوني يا محرك ها هستند .

مسئله گرم كردن و تهويه حمام داراي اهميت زيادي مي باشد . كف حمام , دوش نبايد از 90 × 120 سانتي متـر كمتـر بـوده و ديـوارهاي جداكننده بـايد حداقل 2 متـر ارتفاع داشته باشند . همچنين لازم است كه در مجاورت حمام ها , محل هايي جهت تعويض لباس وجود داشته باشد .

لازم به ذكر است كه تعداد حمام , دوش در كارخانه سيمان تهران 49 واحد مي باشد كه تعداد كلي آن 317 دوش مي باشد .

 

جدول مقايسه تعداد تسهيلات بهداشتي موجود در كارخانه با استاندارد

تعداد استاندارد	تعداد موجود	پرسنل كارخانه	تسهيلات بهداشتي
7	181	2300	توالت
93	–	2300	دستشويي
154	317	2300	حمام – دوش

رختكن :

فرم بازرسي از تسهيلات بهداشتي كارگاه – رختكن ” مبحث ششم از فصل دوم آيين نامه مربوط به ماده 156 قانون كار ”

1 ) توجه به نظافت و پاكيزگي محيط رختكن

2 ) نصب سيستم تهويه مناسب

3 ) روشنايي مناسب براي محيط

4 ) قرار دادن پادري در قسمت ورودي رختكن

5 ) درنظر گرفتن فضاي كافي براي تعويض لباس و كفش

6 ) تهيه وسايل ضروري براي خشك كردن لباس ها

7) كف و ديوارهاي اتاق رختكن بايد صاف , به رنگ روشن و تميز باشد .