منابع آلودگی هوا

منابع آلودگی هوا

فرآیندهای صنعتی: در سالهای اخیر ، انواع بسیاری از صنایع بوجود آمده‌اند، صنایع شیمیایی، پالایشگاه نفت و … باعث آلودگی هوا می‌شوند.

احتراق: احتراق خانگی و صنعتی مواد سوختی مانند زغال سنگ، نفت و … منبع ایجاد گرد و غبار و دی‌اکسید سولفور است.

منابع متفرقه: سوزاندن زباله ، فعالیتهای کشاورزی ، وسایل نقلیه موتوری, مبارزه با آفت ها و برنامه‌های انرژی هسته‌ای در آلودگی هوا سهیم هستند.

به طور کلی منابع آلودگی هوا به دو دسته زیر تقسیم می شوند:

1) منابع طبیعی 2) منابع مصنوعی

1) منابع طبیعی آلودگی هوا: منابع طبیعی آلودگی هوا اغلب بدون دخالت مستقیم انسانها ایجاد می شود که شامل موارد زیر میباشد :

الف) طوفان و گرد و غبار صحرا :

اغلب طوفانها مقادیر زیادی مواد جامد و ذرات را به فضا می فرستند این ذرات علاوه بر آلوده کردن فضا ، وسایل مناسبی نیز برای انتقال میکروبها می باشند این طوفانها گرد و غبار اکثراً موسمی می باشند و در کشور ما فراوان دیده می شوند . خصوصاً در استانهای سیستان و بلوچستان و خوزستان و ایلام گرد و غبار صحرای عراق و همچنین بیابانهای عربستان ، کویت و جنوب ایران علت اصلی تولید گرد و غبار می باشد . که چندین روز باقی می ماند و ممکن است به مرکز و شرق کشور نیز کشیده شود .

در مناطق صنعتی وجود گرد و غبار و ذرات معلق، اثرات آلوده کننده ها را تشدید می کند و مواد شیمیائی ناشی از فعالیت صنایع با این ذرات مخلوط گشته و ذرات آلوده کننده دیگر را که اثر سمیت بیشتری دارند را تشکیل می دهند .

ب) دود و خاکستر آتش سوزی های جنگلی :

در اثر آتش سوزی جنگلی که ممکن است بدلیل غفلت انسانها و روشن کردن آتش در جنگل ، آذرخش و صاعقه و غیره رخ می هد . مقادیر بسیار زیادی مواد آلاینده در هوا منتشر می گردد .

پ) املاح موجود در جو :

هنگامی که باد قوی بر سطح دریا و اقیانوس می وزد ذرات ریز نمک های موجود در قطرات آب را که اکثراً شامل کلرورهای سدیم، کلسیم، منیزیم و … می باشد وارد فضا می کنند که به تنهایی و یا در ترکیب با سایر آلوده کننده ها ، اثرات سوء در محیط بوجود می آورد .

ج) فعالیت های آتشفشانی :

کوه های آتشفشان به هنگام فعالیت مواد متنوعی از جمله اسید کلرئیدریک، انیدرید سلفور ، اسید فلوئیدریک و اسید سولفوریک در هوا پراکنده می کنند . که در یک دوره زمانی طولانی باقی می ماند و همچنین دوده ، خاکستر و ذرات معلق دیگر نیز به فرآوانی در فعالیت های آتشفشانی دیده می شود .

د) شهاب سنگ ها :

شهاب سنگ ها گاز و مواد متنوعی از خود در فضا باقی می گذارند که طبق تخمین سالانه بالغ بر 2000 تن میباشد و همچنین در اثر برخورد با زمین نیز مقدار زیادی گرد و غبار و ذرات معلق در هوا پراکنده میکنند .

و) منابع گیاهی و حیوانی :

منابع گیاهی و حیوانی مانند گرده گل ، ذرات بیولوژیک و گازهای ناشی از فساد و تخمیر مواد باعث آلودگی هوا می شوند .

2) منابع مصنوعی آلودگی هوا

منابع مصنوعی آلودگی هوا

منابع مصنوعی به دست بشر بوجود آمده و مورد استفاده روزمره می باشد شامل وسایل نقلیه ، صنایع ، منابع تجاری و خانگی که سهم آلوده کنندگی این منابع بمراتب بیش از منابع طبیعی است .

وسایل نقلیه خصوصاً اتومبیل های شخصی جزء ضروریات زندگی انسانها شده است که حتی در بعضی مواقع به خرید مسکن ترجیح داده می شود و مشکلات متعددی بوجود آورده است . که یکی از آنها آلودگی هوا میباشد . و در حال حاضر اتومبیل به عنوان منبع مهم آلودگی هوا خصوصاً در شهرها شناخته شده است . در خیلی از موارد غلظت آلاینده ها بمراتب از حد مجاز بالاتر میباشد . اهمیت صنعت و تکنولوژی به عنوان عامل رشد اقتصادی کشورها کاملاً مشخص است . ولی این پیشرفت آلودگی ها خصوصاً آلودگی هوا را به دنبال داشته است . در جوامع پیشرفته گرایش مصارف خانگی و تجاری به انرژی برق و گاز است که از لحاظ عدم آلودگی هوا مطلوب میباشد ولی در جوامع عقب افتاده و جهان سومی از سوخت های ذغال سنگ ، چوب ، گازوئیل و نفت سفید استفاده میشود که غالباً با احتراق ناقص توأم بوده و سهم بزرگی را درآلودگی محیط دارد.

مواد آلوده کننده به صورت جامد، مایع و گاز در هوا پراکنده می شود که از مهمترین عوامل آلوده کننده ها عبارتند از : منواکسیدکربن ، اکسیدهای گوگرد ، اکسیدهای ازت ، اکسید کننده های فتوشیمیایی ، هیدروکربورها ، ذرات معلق در هوا و مواد رادیواکتیو که شرح مختصر هر یک از آنها در زیر آمده است .

منواکسیدکربن

گازی است بی بو، بی رنگ و بی مزه که قسمت اعظم آن از احتراق ناقص مواد کربن دار نتیجه می شود . این گاز در هوا پایدار است و احتمالاً با سرعت بسیار کم به آن تبدیل می شود . چون این گاز مدتی بدون تغییر در هوا باقی می ماند از میزان غلظت آن جهت تخمین پراکندگی سایر گازهای آلوده ساز استفاده می شود .

منبع اصلی تولید منواکسیدکربن در شهرها ، وسیله نقلیه موتوری است البته فعالیت های صنعتی و احتراق ناقص سوخت در تاسیسات تجاری و دستگاه های حرارتی و سوختن زباله نیز در تولید این گاز سهیم هستند .

اکسیدهای گوگرد

از اکسیدهای گوگرد، دی اکسید گوگرد (انیدرید سولفورو) اهمیت بیشتری از نظر آلودگی هوا دارد . گازی است بی رنگ و غیرقابل اشتعال که اگر غلظت آن در هوا تا حدود 3/0 تا 1 ppm گردد به کمک حس چشائی بوجود آن پی برده خواهد شد و در غلظت بیش از 3 ppm این گاز دارای بوی زننده محرکی می باشد.

انیدرید سلفورو در اثر اکسید شدن تبدیل به انیدرید سولفوریک میشود . گاز اخیر با ذرات آب حل شده و تولید اسید سولفوریک می دهد .

اسید سولفوریک چنانچه توسط باران در آبها وارد گردد باعث کاهش PH آبها شده و در نتیجه حیات آبزیانی را که در PH معینی قادر به ادامه زندگی هستند بخطر می اندازد . منابع اصلی تولید SO2 فعالیت انسان ، سوخت ها و کانی های گوگرد دار میباشند .

اکسیدهای ازت

مهمترین اکسیدهای ازت آلوده کننده هوا عبارتند از اکسید نیتریک (NO) دی اکسید ازت (NO2) .

در اثر احتراق سوختهای فسیلی در درجه حرارت بالا ، ازت هوا با اکسیژن ترکیب شده و تولید اکسید نیتریک می نماید . قسمت اصلی دی اکسید ازت از اثر اکسیداسیون فتوشیمیایی اکسید نیتریک بوجود می آید .

اکسیداسیون اکسید نیتریک به دی اکسید ازت در حضور اکسیژن امکانپذیر است. ولی اکسیداسیون اصلی به کمک ازن انجام می گیرد.

دی اکسید ازت در غلظت های زیاد بصورت غبار قهوه ای ظاهر می شود. این کار بشدت جاذب اشعه ماوراء بنفش خورشید می باشد و باعث تشدید واکنشهای فتوشیمیایی و بوجود آمدن اسموگ در هوای آلوده می شود.

عمر اکسیدهای ازت در هوا چند روزی بیشتر نخواهد بود .

اکسید کننده های فتوشیمیایی

به علت اکسیداسیون ناقص هیدروکربورها ، مقادیر اکسید کربن ، ترکیبات آلی اکسیژن دار، هیدروکربورهای اشباع نشده باضافه هیدروکربورهای شوخته نشده وارد هوا میشود . طی یکسری واکنشهای پیچیده در مجاورت نور خورشید, تولید آلوده کننده های دیگری بنام اکسید کننده های فتوشیمیایی می نمایند .

هیدروکربورها

تولید، ذخیره، پخش مواد نفتی، فعالیت های صنایع پتروشیمی ، استعمال حلال ها و سوزاندن ضایعات و ذغال و چوب و همچنین تبخیر و احتراق سوختن در موتور وسایل نقلیه ، همگی از عوامل پخش هیدروکربورها هستند .

ذرات معلق

ذرات از منابع مختلف وارد هوا می شوند که احتراق مواد سوختی، ذوب فلزات، کارخانجات شیمیایی، غملیات خرد کردن و سائیدن و کارخانجات تولید مصالح ساختمانی از آن جمله اند.

مواد رادیواکتیو

بعد از جنگ جهانی دوم استخراج کانی های مواد رادیواکتیو طبیعی، انفجارهای اتمی، راکتورهای جدید و صنعت انرژی اتمی، مصرف مواد رادیواکتیو در کشاورزی و صنعت ، طب و سایر امور ، سبب آلودگی هوا با مواد رادیواکتیو گردیده است .

حوادث مهم ناشی از آلودگی هوا

وقوع حوادث شدید آلودگی هوا که موجب بیماری و مرگ و میر تعداد زیادی از ساکنین شهرهای بلا زده گردیده ، به منزله زنگهای خطری بود که جایشان را نسبت به مخاطرات واقعی و مهلک آلودگی هوا هشدار داده و موجب شروع اقدامات مثبت در زمینه کنترل هوای آلوده گردید که از مهمترین آنها می توان حادثه لندن در سال 1952 را نام برد .

امروزه در نواحی صنعتی و شهرهای بزرگ می توان با پیش بینی شرایط جوی ، وقوع این گونه حوادث ناگوار را پیش بینی و احتیاطات لازم را به منظور جلوگیری از شدت این حوادث بکار برد و هشدارهای لازم به افراد دچار بیماریهای قلبی و تنفسی که حتی المقدور از منازل خود خارج نشوند تا کمتر در معرض استنشاق هوای آلوده قرار گیرند و استفاده از ماسک و سایر وسایل حفاظتی و غیره که باعث کاهش میزان مرگ و میر و بیماری ها می شوند

حتما بخوانید:

⇐ دانلود کتاب آلودگی هوا و سلامت انسان

⇐ آلودگی هوا و کنترل آن ( روش ها و وسایل نمونه برداری از هوا )