کلیات ایمنی در تحقیقات سم شناسی

کلیات ایمنی در تحقیقات سم شناسی

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 16

اهداف اختصاصی انتظار می رود پس از مطالعه این متن فراگیرنده بتواند:

1. دستورالعملی برای سطح ایمنی مورد نیاز و نحوه عملکردها و طریقه محصورسازی سموم زیستی طراحی کند.
2. چند نمونه از تجهیزات خاص کاهش خطر کار با سموم زیستی را نام ببرد.
3. نحوه آلودگی زدایی، دفع پسماند و شیوه حمل و نقل و نگهداری سموم زیستی را بیان کند.

مقدمه

یکی از مرگبارترین تهدید کنندگان زندگی بشر، از ابتدای خلقت تاکنون، سموم زیستی بوده اند که هر ساله جان تعدادی از انسانها را به کام مرگ می۔ کشانند. در گذشته، به دلیل عدم شناخت دقیق و دستورالعمل های ایمنی کار با این گونه مواد زیستی، تلفات و عوارض فراوانی هنگام انجام فعالیتهای تحقیقاتی وارد می شد. امروزه با ورود رشته سم شناسی به تحقیقات علوم دارویی و شناخت دقیق بیشتر سموم زیستی، لزوم وجود دستورالعملهای استاندارد ایمنی برای کار با این دسته ضروری می نماید. در این فصل، به بررسی این دستورالعمل ها پرداخته خواهد شد.

ایمنی در کار با سموم زیستی

تعریف: سموم زیستی، شامل تمامی سم ها با منشأ میکروبی، گیاهی و یا انسانی می۔ شوند که البته امروزه، برخی از آنها به روش های شیمیایی قابل تولید می باشند.

صدمات فیزیکی ناشی از کار با سموم زیستی: صدمات فیزیکی تصادفی ناشی از اجسام تیز، یکی از شناخته شده ترین خطرات برای دانشجویان و کارکنان تمام آزمایشگاه ها می باشند؛ با این تفاوت که در هنگام انجام کارهای سم شناسی، در صورت کار با مقادیر بالاتر از دوز کشنده برای انسان، این اتفاق بالقوه خطرناک تر است. تنها افراد آموزش دیده برای کار با حیوانات اجازه تزریق محلول های سمی را با سوزن های عادی دارند. سوزن ها و سرنگ های یک بار مصرف و سایر لوازم تیز، باید بطور مستقیم به ظرف مخصوص با برچسب مناسب و مقاوم به سوراخ شدن منتقل شده و در حداقل زمان ممکن، آلودگی زدایی گردند. همچنین وسایل پلاستیکی بر وسایل شیشه ای ارجحند؛ پس بهتر است تا حد امکان، این وسایل جایگزین وسایل شکننده شوند.

بطور کلی کاربرد وسایل شیشه ای با دیواره های نازک در آزمایشگاه ممنوع است. پیپت پاستورهای شیشه ای، مخصوصا برای انتقال محلول های سمی، خطرناکند. در این موارد نیز استفاده از پیپت پاستورهای پلاستیکی یکبار مصرف در اولویت است. همچنین ستونهای کروماتوگرافی تحت فشار باید داخل پوششی پلاستیکی حاوی آب (Plastic water jacket) قرار داده شوند.

دستورالعمل استاندارد کار با سموم زیستی

سموم زیستی به علت غیر قابل تکثیر بودن، عفونت زا نبودن، فراریت پایین و ناپایداری در محیط (برای سموم پروتئینی)، از کم خطر ترین مواد سمی مورد استفاده در آزمایشگاه ها محسوب می شوند. برای کار با اکثر سموم زیستی، رعایت سطح ۲ ایمنی زیستی به همراه عمل به دستورالعمل های استاندارد کار با مواد شیمیایی سمی و بسیار سمی کفایت می کند. با این حال، تماس اتفاقی از طریق آلودگی مستقیم دهانی، چشمی و یا سایر غشاهای مخاطی، تولید غیرعمدی آئروسل و نیز فرورفتن اشیاء تیز و برنده در بدن، می توانند باعث بروز خطرات جدی در انسان شود. لذا آموزش تمام کارکنان و دانشجویان، به صورت تئوری و عملی جنبه های گوناگون مانند چگونگی دورریختن مواد زاید و وسایل آلوده و نحوه حمل و نقل و جابه جایی این مواد توصیه می شود.

اقدامات احتیاطی اولیه

همانطور که پیش تر گفته شد، شرایط سطح ۲ ایمنی زیستی به همراه تجهیزات محافظت فردی و کابینت ایمنی زیستی و همچنین کنترل های مهندسی آزمایشگاه، برای کار با محلول های رقیق سم، کفایت می کند. معمولا برای کار با سموم پروتئینی، از هودهای شیمیایی یا کابینت های زیستی استفاده می شود.

برای کار با محلول های سم با وزن مولکولی پایین، مواد شیمیایی فرار و یا مواد رادیواکتیو که برای برخی فعالیتها با سموم ممزوج می شوند، بهتر است از یک فیلتر ذغال فعال به همراه فیلتر HEPA استفاده شود. قبل از شروع کار، بررسی جریان های ورودی به کابینت ضروری است. در بعضی از آزمایشگاه که هود شیمیایی یا کابینت زیستی جلوباز استفاده می شود، بکار بردن وسایل حفاطت فردی مناسب برای دست ها و بازوها مانند روپوش نخی و دستکش های یکبار مصرف توصیه می شود.

برای سموم مورد آزمایش که دارای خطرات شناخته شده بر پوست انسان هستند، کاهش احتمال بروز خطر و افزایش مقاومت نسبت به سم و حلال های آن، با انتخاب دستکش مناسب بدست می آید. در صورت بالا بودن احتمال خطر ناشی از تولید آئروسل، ریزش و تبخیر، استفاده از عینک ایمنی، ماسک یکبار مصرف و یا محافظ صورت الزامی است. تنها هنگامی می توان ظرف حاوی سم را از زیر هود یا کابینت خارج کرد که یا پس از بستن درپوش ظرف اولیه سم، آلودگی زدایی صورت گرفته باشد و این ظرف، داخل ظرف تمیز دوم قرار داده شده باشد. برای جابه جایی محلول های سمی، بویژه محلول های غلیظ، باید از ظروف ثانویه مقاوم به نشتی استفاده کرد. بخش های جلویی هود یا کابینت، باید به صورت دوره ای و پس از اتمام هر آزمایش، آلودگی زدایی شوند.

برای کار با برخی سموم خاص، رعایت سطح بالاتری از ایمنی زیستی لازم است. پس از ارزیابی خطر با توجه به نوع سم، حالت فیزیکی آن، نسبت مقدار کل سم مورد استفاده در مقایسه با دوز تخمینی کشنده انسان، حجم مورد استفاده، روش تحقیق و محدودیت های انسانی دستگاهی، می توان از سطح ۳ ایمنی زیستی بهره گرفت.

اقدامات احتیاطی ثانویه

مهم ترین منبع تولید آئروسل و در نتیجه احتمال ایجاد خطرات تنفسی در انسان سموم خشک هستند. به همین دلیل، آزمایشها باید به گونه ای طراحی و مدیریت شوند که استفاده از سموم خشک به حداقل رسیده یا حذف شود. در صورت اجبار به استفاده از این شکل سموم، مدنظر قرار دادن حفاظت تنفسی مناسب و کنترل های مهندسی الزامی است. کابینت های زیستی نوع ۳، یا استفاده از محصور کننده های ثانویه مانند کیسه یا جعبه دستکش دار در داخل هود و یا کابینت ایمنی زیستی نوع ۲ می توانند ایمنی لازم برای کار با این دسته از سموم را فراهم کنند. برای کار با سموم خشکی که خطر پراکندگی در اثر الکتریسیته ساکن دارند، باید دستکش های فاقد بار ساکن استفاده شوند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ راهنمای بهداشت حرفه ای در کار با سموم آلی پایدار

⇐ دانلود کتاب سم شناسی بالینی و مسمومیت ها

⇐ توکسیکولوژی یا سم شناسی