کرونا و سلامت روان

تهیه و تنظیم: زهرا پشوتن، کارشناسی ارشد ارگونومی

کرونا تنها سلامتی جسمی ما را تهدید نمی کند بلکه سلامت روانی ما را نیز تحت تاثیر قرار داده است. می توان گفت بدترین پیامد کرونا بر هم زدن نظم زندگی انسان هاست. تحقیقات نشان می دهد که قرنطینه و رعایت فاصله اجتماعی در زمان شیوع بیماری های همه گیر احتمال ابتلا به بیماری های روحی و روانی را افزایش می دهد. نتیجه پژوهشی که در هفته نامه پزشکی لنست (یکی از معتبرترین نشریات پزشکی) منتشر شده است حکایت از این دارد که افراد قرنطینه شده در معرض ابتلا به افسردگی، اضطراب، اختلال در خواب و اختلال استرسی پس از آسیب روانی PTSD هستند.

آثار روانی کرونا پنهان است و به مرور باعث بروز مشکلات روحی روانی می گردد از جمله این آثار روانی: ترس از مبتلا شدن، وسواس، استرس، وسواس فکری و افسردگی ناشی از قرنطینه و نگرانی از طولانی شدن مدت قرنطینه و غیره می باشد. دنبال کردن اخبار و آمار مبتلایان و آمار مرگ و میر، شایعات و اخبار دروغ نیز خود بر شدت ترس و اضطراب افراد می افزاید که اگر توجهی به این موارد نشود حتی بعد از اتمام بحران کرونا آثار روانی آن تمام شدنی نخواهد بود و سلامت روان ما را تهدید خواهد کرد.

تحمل این شرایط به ویژه برای افرادی که اختلالات زمین های خلقی و اضطرابی دارند، بسیار دشوار است. با توجه به نگرانی های مردم در خصوص ابتلا به این بیماری باید به این نکته اشاره و توجه ویژه داشته باشیم که اضطراب در این شرایط می تواند سیستم ایمنی بدن ما را تضعیف نموده و زمینه را برای ابتلا به بیماری فراهم نماید. معمولا در شرایط بحرانی، افراد اضطراب خود را نادیده گرفته که این اضطراب می تواند تاثیر بسیار شدیدی بر روی سیستم ایمنی بدن داشته باشد. اضطراب مزمن باعث بالا رفتن سطح هورمون کورتیزول در بدن گردیده که این افزایش می تواند باعب کاهش میزان پروستاگلاندین (Prostaglandin) گردد. پروستاگلاندین، یک هورمون موضعی مانند پیغام رسانهای سلولی است کرونا و سلامت روان که از عملکرد سیستم ایمنی حمایت می نماید.

اضطراب مزمن باعث می گردد تا در مقابل بیماری هایی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا و همچنین بیماری های جدی تر مانند کرونا بدن حساس تر عمل نماید. طبق بررسی های صورت گرفته، روانشناسان در بررسی های متعدد، معتقد هستند که خواب آرام و کافی، افکار و احساسات مثبت که باعث خندیدن می شوند، می توانند هورمون اضطراب را کاهش داده و برخی سلول های ایمنی را افزایش داده که این فرایند به بهبود عملکرد سیستم ایمنی فرد کمک بسیار فراوانی خواهد داشت. بر اساس یافته های این تحقیقات، بزرگسالانی که به مدت یک ساعت برنامه تلویزیونی طنز تماشا می کردند، عملکرد سیستم ایمنی آن ها به طور قابل توجهی افزایش پیدا می کرد.

از دیگر تبعات اجتماعی و روانشناختی کرونا روابط بین زوج ها است گزارش ها از چین حاکی است که با پایان محدودیت های اعمال شده برای مقابله با شیوع ویروس کرونا در برخی استان ها درخواست برای طاق افزایش چشمگیری یافته است. همزمان مقامات بسیاری از کشورهایی که قرنطینه در آنها به اجرا گذاشته شده است نگران افزایش خشونت های خانوادگی در این دوران هستند. این در حالی است که بسیاری از خانواده ها همزمان با چالش نگهداری از فرزندان و همچنین سرگرم کردن آنها در دوران قرنطینه هم روبرو هستند. مدارس در بسیاری از کشورها تعطیل شده است و تخمین زده می شود که ۵۰۰ میلیون دانش آموز در سراسر جهان خانه نشین شده اند. یکی دیگر از نگرانی ها در کشورهایی که قرنطینه سراسری را به اجرا گذاشته اند احتمال افزایش خشونت علیه کودکان در خانواده ها است. از سوی دیگر یکی از خطرات قرنطینه و کاهش شدید روابط اجتماعی می تواند بازگشت اعتیاد در میان افرادی باشد که سابقه اعتیاد به مواد مخدر، الکل، سیگار و یا قمار را دارند. دو عامل موثر در بازگشت اعتیاد در میان افرادی که ترک اعتیاد کرده اند بیکاری و کاهش روابط اجتماعی است. این روزها هر دو عامل وجود دارد زیرا بسیاری از افراد همزمان با شیوع ویروس جدید کرونا هم روابط اجتماع یشان کم شده است و هم وقت زیادی دارند.

با توجه به تبعات اجتماعی و روانشناختی دوران پسا کرونا و اتفاقات روانشناختی که در این دوران به وقوع می پیوندد با شناسایی و پیش بینی این موضوعات باید راهکارهایی برای مداخله مطلوب و کاهش آسیب ها در دوران پس از اتمام بحران اندیشیده شود و برای جلوگیری و کنترل ترس و اضطراب ناشی از بحران کرونا اقدامات موثری بکار گیریم. افراد برای کمک به حفظ سلامت روان خود در دوران قرنطینه یا کاهش شدید روابط اجتماعی می توانند از برخی راهکارها که روانشناسان توصیه کرده اند استفاده کنند:

داشتن برنامه روزمره

یکی از عوامل ایجاد اضطراب، اخلال در روند عادی زندگی است. در مقابل اگر افراد بتوانند برای دوران قرنطینه یا کاهش روابط اجتماعی خود برنامه روزمره داشته باشند می توانند تا حدود زیادی بر اضطراب این دوران غلبه کنند. برنامه ریزی برای یک رشته کارها و سپس انجام آنها می تواند حس بهره وری و عادی بودن اوضاع را ایجاد کند. امری که به کاهش اضطراب کمک خواهد کرد.

تقسیم اوقات روز

یکنواختی زندگی در دوران قرنطینه و یا کاهش روابط اجتماعی می تواند به سلامت روحی و روانی آسیب بزند. در مقابل اگر افراد بتوانند اوقات خود را به براساس برنامه ای که برای انجام کارهای مختلف ریخته اند به چند قسمت تقسیم کنند حس بهتری خواهند داشت. تغییر محیط برای انجام کارهای مختلف نیز می تواند مفید باشد.

مراقبت از سلامت جسمی

حفظ برنامه غذایی سالم، خواب کافی و ورزش یا حرکات نرمشی روزانه می تواند تاثیر زیادی بر روی حفظ سامت روحی و روانی در دوران قرنطینه و کاهش روابط اجتماعی بگذارد. مدیتیشن نیز می تواند به حفظ تعادل روحی افراد کمک کند.

کمک به دیگران

یاری رسانی به دیگران برای بسیاری می تواند حس خوبی ایجاد می کند. افراد با این کار در نهایت نه تنها به کسانی که در این دوران به کمک نیاز دارند یاری می رسانند بلکه به سلامت روحی و روانی خود نیز کمک می کنند.

استفاده از فناوری های نوین و تماس مجازی با دوستان و خانواده

کارشناسان توصیه می کنند افراد بیشترین بهره را در دوران قرنطینه و کاهش روابط اجتماعی از فناوری نوین و تماس های مجازی ببرند. حفظ تماس با همکاران، دوستان و اعضای خانواده با ویدئو کنفرانس، ارسال پیامک و شبکه های اجتماعی به بهبود روحیه افراد کمک می کند.

محدودسازی استفاده از رسانه ها

پیگیری لحظه به لحظه اخبار در دوران شیوع کرونا می تواند منجر به افزایش اضطراب شود. کارشناسان به همین دلیل توصیه می کنند افراد در دوران قرنطینه و شیوع ویروس کرونا تنها به منابع رسمی و قابل اعتماد تکیه کنند. علاوه بر این عدم پیگیری دائمی و لحظه به لحظه اخبار در دورانی که اکثر خبرها «نگران کننده» هستند می تواند به حفظ سلامت روان کمک کند.

مقابله با یکنواختی زندگی

یکی از راه های مقابله با آسیب های روانی دوران قرنطینه و کاهش روابط اجتماعی می تواند پناه بردن به سرگرمی های مختلف از جمله تماشای فیلم و سریال، کتاب خواندن و موسیقی گوش دادن باشد. متخصصان اعصاب و روان بر لزوم فعالیت فکری افراد برای مقابله با آسیب های روانی دوران قرنطینه و شیوع ویروس جدید کرونا تاکید می کنند.

تمرکز بر زمان حال

یکی از راه های مقابله با اضطراب دوران قرنطینه و کاهش روابط اجتماعی می تواند پرهیز از تفکر در مورد آینده باشد. کارشناسان توصیه می کنند که افراد در این دوران بر زمان حال و زندگی روز به روز تمرکز کنند. تفکر در مورد آینده و پیامدهای اتفاقات روی داده می تواند اضطراب و نگرانی را افزایش دهد. در نهایت همه باید به یاد داشته باشند که این وضعیت برای بسیاری از ساکنان کره زمین پیش آمده است و دائمی نخواهد بود.

همچنین از گفتگوهای مکرر و مداوم در خصوص این بیماری و جلوگیری از انتقال استرس به کودکان و سالمندان که در معرض خطر این ویروس می باشند، پرهیز کنیم و سعی در عادی سازی یا Normalization داشته باشیم با توجه به اینکه برخی از بیماری ها بارها اتفاق افتاده و کنترل شده ا ست، این بیماری نیز با رعایت اصول پیشگیری و توصیه های متخصصین در کنار حفظ آرامش کنترل خواهد شد.