کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در بهداشت (GIS)

کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در بهداشت (GIS)

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 8

تهیه کنندگان:
1. علی حسینی دانشجوی دکتری تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران
۲. رقيه رمضان خانی (نویسنده مسئول)، کارشناس ارشد محیط زیست، کارشناس مدیریت پایگاه داده، مرکز مدیریت بیمارها، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

چکیده

سیستم اطلاعات جغرافیایی برای اولین بار در اواسط دهه ۱۹۶۰ با بهره گیری از عکس های هوایی، نقشه های زمینی، اطلاعات کشاورزی و جنگل داری در آمریکا مورد استفاده عملی قرار گرفت. در ۵۰ سال اخیر پیشرفت های قابل ملاحظه ای در فناوری سیستم اطلاعات جغرافیایی و استفاده از آن در علوم و فنون مختلف در کشورهای پیشرفته به وجود آمده است. از ویژگی هایی سیستم اطلاعات جغرافیایی در این کشورها هماهنگی کامل بين فناوری، آموزش و کاربرد آن می باشد. جهت نمایش داده های مکانی در GIS از دو ساختار برداری و رستری یا شطرنجی استفاده می شود. در ساختار برداری هر پدیده ای در جهان طبیعی به وسیله نقطه، خط و یا پلی گون نمایش داده می شود. در ساختار رستری پدیده ها و عوارض به صورت صفحات شطرنجی در آمده و موقعیت عوارض به وسیله موقعیت سطر و ستونی که در آن قرار می گیرد، مشخص می گردد که این موارد در اینجا توضیح بیشتری داده خواهند شد. تهیه نقشه های موضوعی از شاخص های سلامت به عنوان یکی از ابزارهای اصلی در مدیریت ارائه خدمات بهداشتی، پیشگیری و کنترل بیماری ها می باشد.

از یک سیستم اطلاعات جغرافیایی علاوه بر طراحی نقشه های توصیفی ساده می توان برای نمایش نمودارها و جداول مختلف استفاده نمود. این سیستم همچنین می تواند کاربردهای زیادی در عرصه های بهداشت و سلامت داشته باشد که از جمله آنها پیگیری اپیدمیولوژی بیماری ها، منابع آب بهداشتی، مناطق کم خطر و پر خطر و غیره می باشد.

واژگان کلیدی: GIS، کاربردها، نقشه، خدمات بهداشتی

مقدمه

سیستم اطلاعات جغرافیایی برای اولین بار در اواسط دهه ۱۹۶۰ با بهره گیری از عکس های هوایی، نقشه های زمینی، اطلاعات کشاورزی و جنگل داری در آمریکا مورد استفاده عملی قرار گرفت. کانادا اولین کشوری است که در اواخر دهه ۱۹۶۰ سیستم اطلاعات جغرافیایی ملی را پایه گذاری کرد. در ۵۰ سال اخیر پیشرفت های قابل ملاحظه ای در فناوری سیستم اطلاعات جغرافیایی و استفاده از آن در علوم و فنون مختلف در کشورهای پیشرفته به وجود آمده است.

از ویژگی هایی سیستم اطلاعات جغرافیایی در این کشورها هماهنگی کامل بين فناوری، آموزش و کاربرد آن می باشد. سیستم هماهنگ محیطی که مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد، در سال ۱۹۸۵ توسط کشورهای اروپایی تاسیس گردید و امروزه به طور گسترده ای توسعه یافته است و برای بررسی وضعیت و تغییرات آب و هوایی، خاک، پوشش های گیاهی و غیره توسط کشورهای عضو بکار گرفته می شود. با این وجود، سیستم اطلاعات جغرافیایی در اغلب کشورهای در حال توسعه فناوری نوینی محسوب می شود و ورود این فناوری قبل از آموزش و مهارت اندوزت لازم صورت گرفته است. GIS به عنوان یک ابزار کار آمد، هر روزه زیادتر و خدمات آن بیشتر می گردد. امروزه کارایی GIS به حدی گسترش یافته که برخی از آن به عنوان یک رسانه یاد کرده اند. [۲]

مهم ترین چالش های اساسی در جهان امروز که دارای ابعاد جغرافیایی بوده و زندگی بشر را تهدید می کند عبارتند از: افزایش جمعیت، آلودگی منابع طبیعی، نابودی جنگل ها، فرسایش زمین، مصائب طبیعی دیگر نظیر سیلاب ها، زلزله، آتشفشان ها، خشکسالی که هر کدام به تنهایی می توانند خسارات جبران ناپذیری به محیط زیست وارد نمایند. به دلیل ابعاد بزرگ این مسائل نیاز به شناخت ارتباط جغرافیایی، اطلاعات و داده های مورد نیاز و مرتبط با آنان در مقیاس منطقه ای و جهانی وجود دارد.

“سیستم اطلاعات مکانی (GIS) علم و فن آوری دریافت و مدیریت بهینه اطلاعات مکان مرجع بوده و مبتنی بر یک سیستم کامپیوتری برای مشاهده نقشه ها و آنالیز پروژه های مرتبط با داده های توصیفی و داده های مکانی می باشد.

در کنفرانس محیط زیست و توسعه ملل متحد که در ریودوژانیرو برزیل در سال ۱۹۹۲ برگزار شد مصوبه ای مهم مبنی بر لزوم توجه و تمرکز بر روی اصلاح تأثیرات نامطلوبی که در نتیجه تخریب محیط زیست به وجود آمده اند، تصویب گردید. بند ۲۱ این مصوبه به اهمیت تعیین، ارزیابی و اندازه گیری میزان قطع درختان، آلودگی های محیط زیست، نابودی منابع دریایی و مدیریت پسماندهای سمی تأکید دارد. در اجلاس مزبور و همچنین در نشست ویژه ای که در سال ۱۹۹۷ از سوی مجمع بین المللی سازمان ملل متحد جهت ارزیابی روند اجرای بند ۲۱ مصوبه مذکور منعقد گردید، اطلاعات مکانی به عنوان عاملی کلیدی در جهت نیل به سمت تحقق اهداف عنوان شده در این مصوبه معرفی شد.

در نشست جهانی توسعه پایدار که در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی در سال ۲۰۰۳ برگزار شد نیز تلاشی چشم گیر جهت تشریح قابلیت ها، مزایا و امکانات استفاده آنلاین از اطلاعات مکانی رقومی به منظور حمایت از توسعه پایدار به عمل آمد.

اطلاعات مکانی عاملی کلیدی و ضروری جهت تصمیم گیری صحیح و مناسب در سطوح محلی، ملی، منطقه ای و جهانی می باشند. مدیریت جرائم، کاهش خطر وقوع سیل، احیای محیط زیست، ارزیابی کاربری اراضی و جبران خسارات ناشی از بلایا نمونه کاربردهایی هستند که تصمیم گیرندگان می توانند جهت پرداختن به آنها از مزایای استفاده از اطلاعات مکانی و زیر ساختارهای مربوطه بهره مند شوند. زیر ساختارهای مرتبط با اطلاعات مکانی از تهیه اطلاعات مکانی، دسترسی به آنها و استفاده از اطلاعات مکانی برای کاربردهای مختلف حمایت می کنند.

چهار عملکرد GIS عبارتند از:

1. کسب اطلاعات و پیش پردازش ها
2. مدیریت اطلاعات، ذخیره و بازیابی
3. آنالیز اطلاعات
4. تولید محصول که آن را یک ابزار حمایتی سودمند برای کاربردهای مختلف می کند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.