کاربرد تکنیک تحلیل مؤلفه های اصلی در ارزیابی عملکرد HSE

کاربرد تکنیک تحلیل مؤلفه های اصلی در ارزیابی عملکرد HSE

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 9
تهیه کنندگان:
۱. مریم افضلی راد (نویسنده مسئول)، کارشناس HSE شرکت مالیبل سایپا
۲. حجت نبوتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه، گروه صنایع، ساوه

فهرست:

• چکیده و مقدمه
• ارزیابی عملکرد HSE
• تکنیک تحلیل مؤلفه های اصلی PCA
• ارزیابی عملکرد HSE با استفاده از تکنیک تحلیل مولفه های اصلی
• خلاصه مراحل محاسبه مولفه های اصلی
• ارزیابی شاخص های مورد مطالعه
• نتیجه گیری و منابع

چکیده

امروزه افزایش ضریب ایمنی کار و کاهش حوادث و بیماری ناشی از آن، مدیران سازمان های پیشرو را در جهت استقرار سیستم مدیریت HSE سوق داده است. یکی از مسائل مهمی که در سیستم مدیریت HSE برای کنترل و کاهش حوادث و بیماری هایی شغلی و اثرات زیست محیطی به آن توجه شده است، ارزیابی وضعیت HSE واحدهای درون سازمانی در جهت کنترل و پیشگیری از وقوع آن است. در این مقاله پس از بررسی شاخص های متعدد در حوزه عملکرد HSE با بهره گیری از منابع متعدد و نظر سنجی از متخصصان نسبت به انتخاب شاخص های مناسب ارزیابی، اقدام گردید و از تکنیک تحلیل مؤلفه های اصلی (PCA) جهت ارزیابی واحدهای یک شرکت ریخته گری استفاده گردید. روش تحلیل مؤلفه های اصلی به طور عام در تحلیل جامعه آماری چند متغیره کاربرد دارد و هدف آن یافتن ترکیباتی از p متغیر x₁ تا x_p جهت ایجاد شاخص های غیر وابسته z₁ تا z_p می باشد. با بررسی صورت گرفته مشخص گردید در صورت استفاده از تکنیک PCA، با توجه به اهمیت دادن به شاخص های با پراکندگی بیشتر و متعادل سازی آن در این روش موجب می گردد که در کسب نتایج واقعی تر و تجزیه و تحلیل آن نسبت به روش های ارزیابی سنتی مبنای مناسب تری جهت ارزیابی عملکرد HSE باشد.

واژگان کلیدی: ارزیابی عملکرد HSE – تحلیل مؤلفه های اصلی

مقدمه

شاید نیاز به تاکید نباشد که ایمنی و سلامتی کارکنان در محیط های کاری و صنعتی، بایستی اولویت اول طراحان و مدیران این مجموع ها باشد. این اولویت از آنجا ناشی می شود که اهداف غایی تمامی سیستم های ساخته شده به انسان و رفاه او بر می گرد. تاریخچه انواع مختلف اتفاقات ناگوار صنعتی همچون آزاد شدن گازهای سمی و خفه کننده، انواع آتش سوزی ها، انفجارات، نشت مایعات خطرناک، گرد و غبارات سمی یا قابل اشتعال و مواد خورنده، دیریست که طراحان سیستم های صنعتی را به مطالعه و تحقیق در راستای حذف و یا کاهش این خطرات واداشته است. (1)

لذا برای پیشگیری از اتفاقات ناگوار صنعتی گفته شده، ارزیابی دقیق، دوره ای و سیستماتیک یک سیستم که بتواند به طور کمی وضعیت ایمنی محیط را برآورد کرده و از نتایج آن برای برنامه ریزی های بعدی و سنجش پیشرفت های حاصله و نقاط ضعف احتمالی استفاده کند، یک ضرورت می باشد، چرا که هر سازمان و سیستمی که به طور دقیق و کمی نداند وضعیتش کجاست نه تنها در انتخاب مسیر ناکام خواهد ماند بلکه ممکن است بنا به دلایل مختلف با انتخاب مسیرهای خطا و اشتباه باعث اتلاف منابع مالی، انسانی و سایر دارایی های سازمان بگرد.

بدیهی است یکی از الزامات تعیین درست اهداف، آگاهی از وضعیت موجود سازمان و شناسایی نقاط ضعف و قوت آن است که بر اساس آن بتواند با شناسایی آنها، فرصت ها و تهدیدهای ناشی از محیط داخلی و خارجی سازمان به طراحی مناسب اهداف بلند، میان و کوتاه مدت سازمان اقدام نمود. (۲) با توجه به مطالب ذکر شده مبنی بر شناسایی نقاط ضعف و قوت و برنامه ریزی اصولی برای اصلاح و همچنین تاکید بر روی شناسایی و کنترل خطرات در قیاس با حوادث، در این مطالعه برای ارزیابی وضعیت ایمنی از روش ممیزی ایمنی استفاده گردیده است.

۱. ارزیابی عملکرد HSE

استفاده از روش های مناسب سنجش عملکرد جهت ارزیابی وضعیت HSE در سازمان موجب می گردد سازمانها بتوانند وضعیت فعلی خود را مانیتور کرده و جهت ارتقاء سیستم ایمنی خود گام بردارند. استفاده از شاخص های ارزیابی که در جنبه های مختلف را با توازن مورد ارزیابی قرار دهد از پارامترهای موثر در موفقیت سیستم های اندازه گیری است. [۳]

همچنین سیستم ارزیابی که با انتخاب وزن مناسب بتوان اهمیت شاخص را مورد مطالعه از پارامترهایی است که در سیستم های ارزیابی عملکرد یا در نظر گرفته نمی شود یا از روش وزن دهی توسط خبرگان استفاده می گردد.

و ليكن در صورتی که بتوان اثر اهمیت شاخص را توسط امتیاز شاخص ها مورد ارزیابی قرار دهیم، موجب ارتقاء کیفی سیستم ارزیابی می گردد چرا که در شاخص های ایمنی هر قدر شاخص ها واریانس بیشتری داشته باشد، اهمیت بیشتری دارند بنابراین با تلفیق روش ارزیابی با تکنیک تحلیل مؤلفه های اصلی می توان روش ارزیابی عملکرد را ارتقاء داد.

شاخص های استفاده شده جهت ارزیابی نیز با استفاده از هشت موضوع اصلی که از تجربه پیاده سازی مدل استاندارد مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی OHSAS و بهره گیری از روش های ارزیابی ریسک FMEA و مشخص شدن موضوعات مهم ایمنی در سازمان مورد مطالعه و همچنین بهره گیری از منابع متعدد استخراج شده است که شامل:

1.  ضبط و ربط محیط کارگاه و اثرات زیست محیطی (با ۱۰ زیر شاخص)
2. شبکه وسایل برقی (با ۶ زیر شاخص)
3. منابع تحت فشار (با ۳ زیر شاخص)
4. حریق (با ۴ زیر شاخص)
5. ماشین آلات (با ۴ زیر شاخص)
6. لوازم حمل و نقل و ابزار کار (با ۶ زیر شاخص)
7. لوازم حفاظت فردی و ارگونومی (با و زیر شاخص)
8. انجام اعمال ایمن (با ۶ زیر شاخص)

که در مجموع با ۴۸ سؤال مورد ارزیابی قرار گرفته که امتیاز بین ۰ تا ۳ از کمترین نا بیشترین امتیاز را کسب می کند و با میانگین از زیر شاخص های هر بخش امتیاز ۸ گروه اصلی محاسبه می گردد.

۲. تکنیک تحلیل مؤلفه های اصلی PCA

این روش به طور عام در تحلیل جامعه آماری چند متغیره و به منظور کاهش تعداد متغیرهای مورد بررسی به تعداد کمتری شاخص در جهت خلاصه کردن و منسجم کردن اطلاعات و رتبه بندی و مقایسه جوامع مورد استفاده قرار می گیرد.

هدف از به کار گیری این روش، یافتن ترکیباتی از P متغیر x₁, x₂, …, x_p جهت ایجاد شاخص هایی غیر وابسته z₁, z₂, …, z_p ما می باشد. عدم همبستگی به این معناست که شاخص ها هر کدام جنبه های متفاوتی از داده ها را توضیح می دهند. اگر بخواهیم یک موضوع واحد یک جامعه را با P مشخصه بررسی کنیم، خود مشخصات با هم مقداری وابستگی دارند و به عبارتی هر یک از آنان شامل بخشی یا همه اطلاعات موجود در یک یا چند مشخصه دیگر می باشند. از این رو ممکن است بعضی از مشخصه ها زائد باشد که سبب اتلاف منابع جهت تحلیل داده ها می باشد.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ ارزیابی شاخص های عملکردی HSE در شرکت عملیات نفتی

⇐ ارزیابی قابلیت اطمینان انسان در چارچوب HSE با استفاده از روش MERMOS

⇐ شناسایی و ارزیابی فرهنگ ایمنی، بهداشت و محیط زیست

⇐ ارزیابی شاخص ایمنی در محیط کار