مهندسی ایمنی در سد و نقش آن در مدیریت جامع بحران
مهندسی ایمنی در سد و نقش آن در مدیریت جامع بحران
مهندسی ایمنی در سد و نقش آن در مدیریت جامع بحران
فرمت: PDF تعداد صفحات: 8
راضیه شمشیرگران دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی و مدیریت منابع آب دانشکده مهندسی دانشگاه بیرجند
مهدی ملازاده استادیار گروه مهندسی عمران دانشکده مهندسی دانشگاه بیرجند
خلاصه
سدها به عنوان یکی از سرمایه های مهم ملی، نقش قابل توجهی در توسعه پایدار کشورها دارند. مهندسی ایمنی نیز نقش تاثیر گذاری در کاهش تهدیدات ناشی از خطرات طبیعی و مصنوعی ایفا می کند. بدین منظور ایمن سازی و فراگیری مدیریت بحران در هنگام وقوع شرایط اضطراری، مهم می باشد. مدیریت بحران در قالب سیاست های بهبودی به ارزیابی اثرات، واکنش و بازسازی پس از وقوع حادثه می پردازد. از طرفی مهندسی ایمنی، میزان یا درجه فرار از خطر را مشخص می کند. در تحقیق حاضر ضمن بررسی مطالعات مختلف در ارتباط با مهندسی ایمنی و مدیریت آن در سدها، به موضوع مدیریت خطر (ریسک) برای دستیابی به مدیریت جامع بحران در رویارویی با مخاطرات طبیعی (به عنوان مثال سیل) اشاره می کند. نتایج حاصل از این مقاله بیان می کند که تاسیس سازمان ایمنی سد و انجام بازرسی های مرحله ای کمک شایانی به تشخیص به موقع نقص های احتمالی می کند. همچنین تصویب آیین نامه ایمنی در سد، سازمان ها و مسئولین ذیربط را ملزم به بازرسی های به موقع از پروژه های در حال انجام می کند. از آنجایی که شکست سد یکی از عوامل مهم تهدید کننده ایمنی سدها است، ارزیابی ریسک در جهت رسیدن به قطعیت در مدل سازی شکست سد کارا می باشد. همچنین فراگیری مهندسی ایمنی و مدیریت ریسک در درک صحیح مدیریت بحران در شرایط اضطراری موثر است. در واقع مدیریت جامع بحران نیازمند آموزش و هماهنگی سازمان های مختلف می باشد. در این مورد سیستمی متکی بر اطلاعات جغرافیایی و با قابلیت اتصال به اینترنت نقش مهمی در جهت ارتقا مدیریت بحران در شرایط اضطراری (سیلاب ناشی از شکست سد) ایفا می کند.
کلمات کلیدی: مهندسی ایمنی، مدیریت بحران، مدیریت خطر، سد، سیل
۱. مقدمه
در طول تاریخ، بشر برای تامین و ذخیره سازی آب به دنبال ایجاد موانعی در برابر آب بوده است. این سازه ها به مرور زمان به عنوان سد شناخته شدند، تا جایی که سدها به عنوان نیروی حیاتی اکثر تجارت های مبتنی بر کشاورزی معرفی شدند، زیرا آنها عرضه می منابع ضروری آب برای آبیاری و سایر فعالیت های کشاورزی را فراهم می کردند[1]. امروزه از احداث ها به منظور تامین آب زراعی، آب آشامیدنی، کنترل سیلاب، پرورش آبزیان و … استفاده می شود و در ساخت این سازه ها مطالعات گسترده ای صورت می گیرد [۲] ایمنی سد در صنعت سدسازی از مهم ترین مسائل در هنگام طراحی، ساخت و بهره برداری به شمار می رود. هرگاه سخن از ایمنی سد به میان می آید، مستقیما مسئله شکست سد مطرح خواهد شد. زیرا شکست سد از اصلی ترین و مهم ترین پیامدهای ناشی از وجود عوامل تهدید کننده ی ایمنی سد می باشد [۴٫۳].
با توجه به اهمیت ایمنی سد در کشور هندوستان، سازمان ایمنی سد در ماه می سال ۱۹۷۹ در کمیسیون مرکزی آب برای کمک به فعالیت های دولتی در زمینه های مختلف در ایمنی سد ایجاد شد. سازمان ایمنی سد اقداماتی را برای بررسی رویه های موجود در ایمنی سد در کشور آغاز کرد و شیوه های مناسب ایمنی سد را توسعه داد[۵]. در سال ۱۹۹۲، کمیته ملی استرالیا در مورد سدهای بزرگ، خاطر نشان کرد که طبق برآورد های صورت گرفته حدودا ۲۳٪ سدهای مورد استفاده برای تامین آب زراعی در نیو ساوت ولز شکست خورده اند[۶]. بنابراین طول عمر سد ها در بررسی ایمنی سد، حائز اهمیت است. پنمان و میلیگانه نیز در سال ۱۹۹۳ یک خلاصه مختصر و جالب از طول عمر سدهای خاکی را ارائه کردند [۷]
ریموند در سال ۲۰۰۰ ، چشم اندازی از تصمیم گیرندگان در حوزه ایمنی سد ها را ارائه کرد و رشته نوظهور “مدیریت ریسک در سد ها” را مورد تجزیه و تحلیل قرارداد. نتایج او نشان داد که مدیریت ریسک در ایمنی سدها نیازمند تحلیلی طولی مدت همراه با درنظر گرفتن شرایط تکامل منطقه می باشد [۸]. در این راستا، باولسه در سال ۲۰۰۱ مقاله ای در ارتباط با مفهوم ریسک قابل تحمل در ایمنی سد را ارائه کرد[۹]. باولس و همکاران در سال ۲۰۰۳ نیز تصمیم گیری در مورد ایمنی سد که ترکیبی از ارزیابی های مهندسی با مدیریت ریسک می باشد، را بررسی کردند. آن ها نشان دادند که با استفاده از یک ماتریس توجیه دامنه ی پیشنهاد در تصمیم گیری، می توان هر گونه تصمیم گیری منحصر به فرد صاحبان سد و هر عمل ارزیابی مهندسی ملی یا قضایی را بررسی نمود[۱۰].
مباحث ایمنی و مدیریت ریسک و توجه به مدیریت بحران در بحث سدسازی با گذشت زمان، گسترش یافت تا جایی که در سال ۲۰۱۴ میلی و جویکه و همکاران به بررسی سیستم اطلاعاتی در سد پرونیک پرداختند. نتایج آن ها نشان داد، این سیستم به منظور تجزیه و تحلیل و پیش بینی رفتار سد در جهت مدیریت ایمنی سدها مناسب است [۱۱] حال اگر اقدامات ایمنی در سد ها به درستی اجرا نگردد، در صورتی که علاوه بر سیلاب های طبیعی، سیلاب ناشی از شکست یک سد به هر دلیلی رخ دهد، نیازمند راهکارهایی در قالب مدیریت بحران برای حل مشکل پیش آمده هستیم. خدایی در سال ۱۳۸۷ به بررسی تحلیل خطر پذیری و مدیریت بحران سیلاب در حریم رودخانه ناشی از شکست سد پرداخت و با بررسی تلفیقی چند نرم افزار، مدل سازی مناسبی از پدیده ی شکست سد و کاربردهای مدل در مدیریت جامع بحران ارائه کرد[۱۲] در زمینه مدیریت بحران، رودریگس ها و همکاران نیز در سال ۲۰۰۱، به بررسی سیستمی مبتنی بر اینترنت که از مدیریت بحران سیل پشتیبانی می کرد، پرداختند. نتایج این مطالعات نشان داد که این سیستم با مدل سازی از پدیده شکست سد و اطلاعات دره های پایین دست، برای پاسخ به بروز شرایط اضطراری ناشی از سیلاب مناسب می باشد [۱۳]. بنابراین کاربرد اینترنت اشیا در مدیریت بحران و تصمیم گیری در هنگام وقوع شرایط اضطراری قابل ملاحظه است همواره وقوع مخاطرات طبیعی و یا مصنوعی ناشی از شکست سد، نگرانی هایی را برای تامین آب، حفظ تمدن های انسانی و سرمایه های ملی به همراه داشته است. از اینرو در تحقیق حاضر بناست ضمن بررسی بعضی از مقالات ارائه شده در زمینه مدیریت و مهندسی ایمنی در سد ها، به موضوع مدیریت خطر و مدیریت بحران در صورت وقوع مخاطرات طبیعی و بحران های انسان ساز از جمله سیل (ناشی از شکست سد) بپردازد.
۲. مهندسی و مدیریت ایمنی
با توجه به این که مسئله تعمیر و نگهداری سد در تمام کشورهایی که سد های بزرگی در سرزمین خود دارند، جزو اقدامات حیاتی به شمار می رود، شناخت اقدامات ایمنی برای حفظ امنیت این سازه ها حائز اهمیت است. در واقع ایمنی سد، هنر و علم حفظ یکپارچگی و عملکرد سدها جهت اطمینان از عدم ایجاد خطر یا ریسک غیرقابل پذیرش برای جان افراد، دارایی ها و محیط زیست می باشد. این فرآیند ترکیبی از فن و تجربه در قالب فلسفه مدیریت ریسک است [۱۵]. تمرکز فزاینده بر ایمنی سد، نگرانی های عمده ای را برای تکنسین ها و واحدهای مسئول طراحی، صدور مجوز، ساخت و مدیریت چنین سازه هایی ایجاد کرده است [۱۳]. از اینرو در ادامه چندین مورد از اقدامات مدیریت ایمنی در سدها برای افزایش قابلیت اطمینان در شرایط بحرانی مورد بررسی قرار گرفته است:
۱-۲- مهندسی ایمنی در سد پرونیک در صربستان
۶۹ سد بزرگ در صربستان با حجم کل ۶ میلیارد متر مکعب وجود دارد. این سدها در مجموع برای تولید برق و تامین آب آبیاری و حفاظت از سیلاب ساخته شده اند. عمر متوسط سدهای بزرگ در صربستان ۳۶ سال است و بیش از نیمی از این سدها عمری بیش از ۳۰ سال دارند[۱۱]. لذا از آنجایی که قابلیت اطمینان در سیستم پایش ایمنی سد برای پشتیبانی و نظارت بر ایمنی، کنترل مدل ها و قضاوت در مورد وضعیت ایمنی بسیار مهم می باشد، اصول حفاظت ایمنی و مدیریت ایمنی بر اساس چارچوب های قانونی موجود با طراحی سیستم های پایش ایمنی سد برای نظارت بر سدها شکل گرفته است [۱۶]. براین اساس سیستم اطلاعاتی برای نظارت بر سد پرونیک در صربستان پیشنهاد شده است که تلفیقی از پارامتر های عددی و پارامترهای ایمنی است. این سیستم از فن آوری های استانداردی مانند پایگاه داده SQL، چارچوب نت و خدمات وب استفاده می کند. در واقع نرم افزار مدیریت ایمنی سد می تواند مدل های عددی را برای تجزیه و تحلیل، نظارت و پیش بینی شکست در سدها ایجاد نماید. | این نرم افزار برای انواع سدها، شبیه سازی را توسط ماژول های خاصی براساس روش المان محدود انجام می دهد. مزیت اصلی سیستم ارائه شده، یکپارچه سازی داده های مربوط به پایش و نظارت بر ایمنی سد ها است. چنین سیستم هایی با استفاده از خدمات وب، قابلیت بروز رسانی دارند و کاربرد گسترده تری را نیز ایفا می کنند[۱۱]
ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.
ورود یا ثبـــت نــــام + فعال کردن اکانت VIP
مزایای اشتراک ویژه : دسترسی به آرشیو هزاران مقالات تخصصی، درخواست مقالات فارسی و انگلیسی، مشاوره رایگان، تخفیف ویژه محصولات سایت و ...
حتما بخوانید:
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)