منطق فرایند تحلیل شبکه ای فازی برای ارزیابی موانع اجرای برنامه ایمنی

منطق فرایند تحلیل شبکه ای فازی برای ارزیابی موانع اجرای برنامه ایمنی

مصطفی پویاکیان¹، علی اکبر شفیع خانی²، امیرعباس نجفی³، بهروز افشار نجفی⁴

1- دانشیار گروه بهداشت حرفه ای و ایمنی کار، دانشکده بهداشت و ایمنی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران.
2- دانشجوی دکتری گروه بهداشت حرفه ای و ایمنی کار ، دانشکده بهداشت و ایمنی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تهران، ایران.
3- دانشیار دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، تهران، ایران.
4- دانشیار دانشکده مهندسی صنایع دانشگاه آزاد قزوین، قزوین، ایران.

چکیده

بالا بودن میزان حوادث یک مشکل جدی در صنعت ساخت و ساز است. اجرای برنامه ایمنی همیشه یکی از مؤثرترین اقدامات برای کاهش حوادث در این صنایع بوده است. هدف این مطالعه ارزیابی موانع اجرای برنامه ایمنی با استفاده از فرایند تحلیل شبکهای فازی در صنعت ساخت و ساز ایران هست. این مطالعه با شناسایی موانع اجرای برنامه های ایمنی از بررسی مقالات آغاز شد. پس از آن تعدادی از موانع درنتیجه مصاحبه با خبرگان صنعت ساخت ایران انتخاب گردید. از آنجا که روابط بین این موانع و نحوه تأثیر آنها بر یکدیگر ساختار پیچیده ای داشت، لذا از روش تحلیل شبکه ای فازی جهت مدل سازی آنها استفاده شد. بر اساس تجزیه و تحلیل، ۱۴ موانع در سه بعد سازمانی، پیمانکاران و سیستمی گروه بندی شدند. مهم ترین موانع به ترتیب شامل برنامه فشرده پروژه، محدودیت منابع، رقابت شدید بین پیمانکاران جهت کاهش زمان و هزینه بودند. برای رفع این موانع و بهبود عملکرد ایمنی در صنعت ساخت و ساز توصیه می شود یک سیستم یکپارچه از برنامه ایمنی با زمانبندی هم زمان پروژه و برنامه ریزی تجهیزات ایجاد شود.

کلمات کلیدی: ایمنی، حوادث، ساخت و ساز، فرایند تحلیل شبکه ای

مقدمه

صنایع ساخت و ساز یکی از خطرناک ترین صنایع در جهان به شمار می روند [۱-۳]. در ایالات متحده تعداد مصدومیت های مرگبار در صنعت ساخت و ساز در سال های اخیر افزایشی بوده است، به طوری که در سال های ۲۰۱۵، ۲۰۱۶، ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ به ترتیب میزان تلفات به ۹۸۵، ۱۰۳۴، ۱۰۱۳ و ۱۰۳۸ مورد رسیده است [۴] در صنایع ساخت و ساز از متدولوژی مختلفی برای مداخلات ایمنی استفاده شده است. این مداخلات شامل ادغام ایمنی در مدیریت پروژه، طرح بندی چیدمان ایمن کارگاه و مداخلات ایمنی مبتنی بر زمانبندی پروژه است. با وجود به کارگیری این متدها همچنان شاهد وقوع حوادث در این صنایع هستیم.

نظرات مختلفی در مورد علل حوادث در صنایع پروژه محور وجود دارد، این کاستی ها چیزی است که می تواند مانع از اجرای راه حل های مؤثر شود. هدف این مطالعه ارزیابی، شناسایی و رتبه بندی موانع اجرای برنامه ایمنی در صنعت ساخت و ساز ایران است. بر اساس سطح اهمیت و اولویت بندی این موانع می توان برای آنها استراتژی های مداخله در نظر گرفت، این موضوع سبب می شود برنامه های ایمنی با موفقیت اجرا شوند. از آنجا که این موانع از دیدگاه نویسندگان مختلف متفاوت و بر روی یکدیگر تأثیر می گذارند، لذا از پیچیدگی برخوردارند. در این حالت روش های معمول شناسایی و رتبه بندی مشکلات پاسخگو نیستند و لازم است از روش های دیگری برای شناسایی و رتبه بندی آنها استفاده کرد. در این مطالعه برای ارزیابی چالش های فراروی ایمنی از رویکرد مدل سازی با بهره گیری از روش فرآیند تحلیل شبکه ای (ANP) استفاده شد. جهت غلبه بر مشکلات و محدودیت ها در هنگام اندازه گیری این موانع از اعداد فازی به جای اعداد قطعی استفاده گردید.

متن:

ابتدا به منظور شناسایی چالش های فراروی اجرای برنامه های ایمنی از بررسی متون استفاده شد. در مرحله بعد مصاحبه هایی با ۱۶ نفر از متخصصان صنعت ساخت و ساز در کشور ایران انجام شد تا این موانع یا چالش ها از منظر کشور ایران مورد بررسی قرار گیرد. در مطالعه حاضر برای رتبه بندی موانع فراروی اجرای ایمنی در شرکت های ساخت و ساز از روش فرآیند تحلیل شبکهای فازی (FANP) استفاده شد. روش های مختلفی برای FANP پیشنهاد شده است. در این مطالعه از میان روش های موجود از روش چانگ استفاده گردید.

گام اول: جهت مدل سازی، ابتدا از میان موانع شناسایی از منابع مختلف تعدادی از موانع که با کشورهای در حال توسعه (کشور ایران) مرتبط بودند، انتخاب شدند. پس از آن این موانع توسط کمیته تصمیم گیری به وسیله روش دلفی فازی مورد ارزیابی قرار گرفتند [۱۵]. در نهایت ۱۴ عامل در سه گروه عوامل مرتبط با سازمانی، پیمانکاران و سیستم های ایمنی دسته بندی شدند.

گام دوم: مدل ANP تشکیل شده توسط عناصر تعیین شده در گام اول، در شکل ۱ نشان داده شده است. این مدل از سه بخش تشکیل شده است. بخش اول هدف و بخش دوم و سوم به ترتیب متشکل از معیارها و زیر معیارها است. هدف شناسایی و رتبه بندی چالش های فراروی اجرای ایمنی در کشور ایران است.

شکل ۱: معیارها و زیر معیارهای چالش های فراروی اجرای ایمنی

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ دستورالعمل ایمنی در حین انجام کار

⇐ روش های آماری در سنجش ایمنی

⇐ برنامه های عملکرد ایمنی