٢ ایمنی عمومی

١ کليات

١ کارگاه ساختمانی باید به طور مطمئن و ایمن محصور و از ورود افراد متفرقه و غير مسئول به داخل آن جلوگيری به عمل آید . همچنين در اطراف کارگاه ساختمانی نصب تابلوها و علایم هشدار دهنده، که در شب و روز قابل رویت باشد، ضروری است.

٢ ایمنی عابران و مجاوران کارگاه ساختمانی

١ مسدود یا محدود نمودن پياده روها و سایر معابر و فضاهای عمومی، برای انبار کردن مصالح یا انجام عمليات ساختمانی با رعایت مفاد بند های 12-1-4-1 و  12-1-4-2 موارد زیر امکان پذیر می باشد:

الف: وسایل، تجهيزات و مصالح ساختمانی باید در جایی قرار داده شوند که حوادثی برای عابران، خودروها، تأسيسات عمومی، ساختمان ها، ابنيه و درختان مجاور به وجود نياورند . مصالح و وسایل فوق شب ها نيز باید به وسيله علائم درخشان و چراغ های قرمز احتياط مشخص شوند.

ب: در مواردی که نياز به تخليه مصالح ساختمانی در معابر عمومی یا مجاور آن باشد، باید مراقبت کافی به منظور جلوگيری از لغزش، فرو ریختن یا ریزش احتمالی آنها به عمل آید.

ج: در مواردی که پایه های داربست (موضوع فصل 12-7) در معابر عمومی قرار گيرد، باید با استفاده از وسایل مؤثر از جا به جا شدن و حرکت پایه های آن جلوگيری شود.

٢ هنگامی که بر اثر انجام عمليات ساختمانی خطری متوجه رفت و آمد عابران و يا خودروها باشد باید با رعایت مفاد بند12-2-2-1 و با کسب نظر از مراجع ذیربط یک یا چند مورد از موارد زیر به کار گرفته شود:

الف: گماردن یک یا چند نگهبان با پرچم اعلام خطر در فاصله مناسب

ب: قرار دادن نرده های حفاظتی متحرک در فاصله مناسب از محوطه خطر و نصب چراغ های چشمک زن یا سایر علائم هشدار دهنده

ج: نصب علائم آگاهی دهنده و وسایل کنترل مسير در فاصله مناسب

د: روشنایی محوطه خطر در تمام طول شب

٣ در موارد زیر در تمام طول و عرض مجاور بنا، احداث راهروی سرپوشيده موقت در راه عبور عمومی با رعایت مفاد بخش 12-5-3 الزامی است:

الف: در صورتی که فاصله بنای در دست تخریب از معابر عمومی کمتر از ٤٠ درصد ارتفاع آن باشد.

ب: در صورتی که فاصله بنای در دست احداث یا تعمير و بازسازی از معابر عمومی کمتر از ٢٥ درصد ارتفاع آن باشد.

۴ در صورتی که راه عبور عمومی محدود یا مسدود شده باشد، باید راه عبور موقت در محل مناسبی که به تأیيد مراجع ذیربط برسد، ایجاد گردد.

۵ بر روی محلهای حفاری آه در معابر عمومی برای استفاده از تسهيلات عمومی یا نصب انشعابات مربوط صورت مي گيرد، باید یک پل موقت عبور عابر پياده با مقاومت و ایستایی لازم با عرض حداقل 1.5 متر یا عرض پياده رو و با نرده حفاظتی مناسب ایجاد شود . در صورتی که حفاری در خيابان صورت گرفته باشد، باید موقتاً پلی با مقاومت کافی و با عرض مناسب که به تأیيد مرجع رسمی ساختمان می رسد، براي عبور خودروها ایجاد شود.

۶ بيرون زدگی هریک از اجزاء سازه های موقت از قبيل حصار حفاظتی موقت کارگاه، سرپوش حفاظتی، داربست و … از محدوده بنای در دست ساخت ممنوع است مگر با رعایت مفاد بند های 12-2-2-1 و 12-2-2-2 و 12-2-2-3 شرایط زیر:

الف-فاصله عمودی بيرون زدگی از روی سطح پياده رو نباید کمتر از ٢٥٠ سانتی متر و از روی سطح سواره رو کمتر از ٤٥٠ سانتی متر باشد.

ب-درب ها و پنجره ها نباید از داخل کارگاه به سمت گذر عمومی باز شوند.

٣ جلوگيری از سقوط افراد

١ قسمت های مختلف کارگاه ساختمانی و محوطه اطراف آن از قبيل پلکان ها، سطوح  شيبدار، دهانه های باز در کف طبقات، چاه های آسانسور، اطراف سقف ها و دیوارهای باز و نيمه تمام طبقات، محل های عبور لوله های عمودی تأسيسات، چاه های در دست حفاری آب و فاضلاب، کانال ها، اطراف گودبرداری ها، گودال ها، حوض ها، استخرها و غيره، که احتمال خطر سقوط افراد را در بر دارد، باید تا زمان پوشيده شدن و محصور شدن نهایی یا نصب حفاظ ها و نرده های دائم و اصلی، با رعایت مفاد بخش های 1-5-12 و  12-5-5 به وسيله پوشش ها یا نرده های حفاظتی محکم و مناسب و حسب مورد با استفاده از شبرنگ ها، چراغ ها و تابلوهای هشداردهنده مناسب و قابل رویت در طول روز و شب، به طور موقت حفاظت گردند . در کليه موارد فوق، چنانچه احتمال سقوط و ریزش ابزار کار یا مصالح ساختمانی وجود داشته باشد، باید موقتاً نسبت به نصب پاخورهای مناسب طبق شرایط مندرج در بخش 12-5-2 اقدام گردد.

٢ بارگذاری بيش از حد ایمنی بر روی هرگونه اسکلت، چوب بست، حفاظ، نرده، پوشش های موقتی، سرپوش دهانه ها و گذرگاه ها و نظایر آن مجاز نيست.

٣ برای جلوگيری از بروز خطرهایی که نمی توان به طرق دیگر ایمنی را تضمين نمود و همچنين برای جلوگيری از ورود افراد متفرقه به محوطه محصور شده یا منطقه خطر و نيز برای حفظ علائم نصب شده، باید مراقب یا مراقبينی در تمام طول روز و شب به کار گمارده شوند . به علاوه کارگاه ساختمانی یا قسمت های ساخته شده آن، در شرایطی که خطری ایمنی را تهدید کند، نباید به حال خود رها شود.

۴ جابجایی و حمل و نقل مصالح ساختمانی از قبيل تيرآهن و چوب و همچنين ضایعات ساختمانی  باید با رعایت مفاد بند 12-6-3-4 صورت گيرد.

۴ جلوگيری از حریق، سوختگی و برق گرفتگی

١ کليات

الف: در کليه محل هایی که خطر آتش سوزی وجود دارد، کشيدن سيگار و روشن کردن آتش های روباز ممنوع است و در این محل ها باید تابلوهای هشداردهنده از قبيل «سيگار نکشيد», « آتش روشن نکنيد » ،« خطر آتش سوزی » و نظایر آن نصب شود.

ب: ضایعات مصالح قابل احتراق، باید در جای مناسبی جمع آوری و به طور روزانه از محل کار خارج و به محل های مجاز حمل شوند. سوزاندن این مواد در محل کارگاه ساختمانی مجاز نيست.

ج: جمع آوری و انبار نمودن روغن، گریس، پارچه های روغنی، نخاله های آلوده به روغن و مواد نفتی و نظایر آن بر روی وسایل و تجهيزات ساختمانی یا در مجاورت آنها مجاز نيست.

د: انبار کردن و نگهداری موقت مواد و مصالح قابل احتراق و اشتعال از قبيل مواد سوختی، روغن، رنگ، تينر، چسب، کاغذ دیواری، چوب، گونی و غيره باید با رعایت مقررات حفاظت ساختمان ها در برابر حریق (مبحث سوم مقررات ملی ساختمان ایران) صورت گيرد.

٢ مایعات قابل اشتعال

الف: قبل از سوختگيری باید موتور ماشين آلات ساختمانی خاموش شود و از ریختن مواد سوختی روی اگزوز و قسمت های داغ موتور جلوگيری گردد.

ب: کليه مایعاتی که نقطه شعله زنی آنها کمتر از ٧ درجه سانتيگراد می باشد، نباید روی سطح زمين نگهداری شوند، مگر اینکه به صورت محدود در ظرف های کمتر از ١٨ ليتر و داخل ظروف یا مخازن حفاظت شده نگهداري شوند.

ج: خروجی و سرریز مخازن سوخت نباید در جایی تعبيه شده باشد که مواد مذکور روی موتور، اگزوز، تابلو، کليد برق، باطری و سایر منابع ایجاد جرقه، ریخته شود.

د: در جایی که بخار مایعات قابل اشتعال وجود دارد، نباید از وسایلی که توليد جرقه یا شعله می کند، از قبيل کبریت، فندک، سيگار، پيلوت گاز، چراغ و سایر و سایل برقی جرقه زا استفاده شود.

ه: ظروف محتوی مایعات سریع الاشتعال باید از جنس نسوز و نشکن بوده و دارای درب کاملاً محکم و محفوظ باشند و بر روی آنها برچسبی باشد که محتویات داخل آنها را مشخص نماید.

و: جهت جلوگيری از آلودگی محيط زیست، آتش سوزی و انفجار، باید از ریختن و یا نشت مایعات قابل اشتعال در معابر و مجاری عمومی جلوگيری بعمل آید.

٣ وسایل گرم کننده موقت

الف: زمانی که در محل کار از بخاری یا هر وسيله گرم کننده روباز به طور موقت استفاده می شود، باید کليه ضوابط و مقررات مربوط از قبيل درجه حرارت، فاصله وسيله گرم کننده تا مواد قابل احتراق، خروج گازهای مضر و تهویه، رعایت گردد.

ب: وسایل گرم کننده موقت از قبيل بخاری های روباز و غيره، در موقع استفاده باید به نحو مطمئن روی کف قرار داده شوند، به طوری که امکان واژگون شدن آنها وجود نداشته باشد.

ج: وسايل گرم آننده برقي بايستي استاندارد باشد. استفاده از وسايل برقي دست ساز مجاز نمي باشد.

د: بخاری های نفتی روباز باید در فواصل زمانی کوتاه، سرویس و فتيله آنها تميز و تنظيم شود، به طوری که از سوخت ناقص آن و توليد گازهای سمی و خطرناک جلوگيری به عمل آید . همچنين بايد از ریختن نفت در بخاری های نفتی روباز، در هنگام روشن بودن آنها جلوگيری به عمل آید.

۴ پخت قير و آسفالت

الف: بشکه و دیگ های پخت قير و آسفالت در موقع استفاده باید در جای خود محکم شده باشند، به طوری که در حين کار هيچ خطری متوجه افراد نشود.

ب: بشکه و دیگ های پخت قير و آسفالت در موقع استفاده باید در خارج از ساختمان و در فضای باز قرار داده شوند . قراردادن آنها در معابر عمومی باید با رعایت کليه موارد ایمنی و کسب اجازه از مرجع رسمی ساختمان صورت پذیرد.

ج: در موقع کار با دیگ های پخت قير و آسفالت باید وسایل اطفاء حریق مناسب در دسترس باشد.

د: شيلنگ مشعل هایی که جهت پخت قير و آسفالت به کار می رود باید مورد بازدید قرار گرفته و محل اتصال آن به مخزن و مشعل با بست به طور محکم مهار شده باشد.

ه: ظروف محتوی قير داغ، نباید در محوطه بسته نگهداری شوند، مگر آنکه قسمتی از محوطه باز باشد و عمل تهویه به طور کامل و کافی انجام گيرد.

و: کارگرانی که به گرم کردن قير و پختن و حمل و پخش آسفالت اشتغال دارند باید به دستکش و ساعدبند حفاظتی مجهز باشند. بالا بردن آسفالت یا قير داغ توسط کارگران از نردبان ممنوع است.

ز: برای گرم کردن بشکه های محتوی قير جامد باید ترتيبی اتخاذ گردد که ابتدا قسمت فوقانی قير در ظرف ذوب شود و از حرارت دادن و تابش شعله به قسمتهای زیرین ظرف قير در ابتدای کار جلوگيری به عمل آید.

ح: هنگام حرارت دادن بشکه قير، بايد درب آن کاملاً باز باشد، اما درپوش کاملاً مناسب و محفوظ و دسته داری باید در دسترس باشد تا درصورت آتش گرفتن و شعله کشيدن قير بتوان فوراً با قرار دادن آن، نسبت به خفه کردن آتش اقدام نمود.

ط: سطل های مخصوص حمل قير و آسفالت داغ، علاوه بر دسته اصلی، باید دارای دسته کوچکی در قسمت تحتانی باشند تا عمل تخليه آنها به راحتی انجام شود.

ی: کارگران پخت قير و آسفالت پس از پایان کار، مجاز به پاکسازی لباسي آه بر تن دارند با مواد قابل اشتعال از قبيل بنزین نمی باشند . در اینگونه موارد باید ابتدا لباس را از تن خارج و سپس در محل مناسب نسبت به نظافت و پاکسازی آن با مواد مناسب اقدام نمایند.

۵ دیگ های بخار

کليه دیگهای بخار و آب گرم اعم از اینکه به صورت موقت یا دائم مورد استفاده قرار گيرند، باید توسط افراد ذیصلاح و با رعایت مقررات مبحث تأسيسات گرمايي، تعويض هوا وتهويه مطبوع (مبحث چهاردهم مقررات ملی ساختمانی ایران) نصب و راه اندازی شوند.

۶ برش و جوشکاری با گاز و برق

الف: قبل از شروع عمليات جوشکاری یا برش حرارتی، کليه وسایل و ابزارهای اندازه گيری فشار، شدت جریان و نظایر آن و همچنين شيلنگهای گاز و هوا باید کنترل شوند.

ب: کارگران جوشکار باید هنگام کار لباس کار مقاوم در برابر آتش و جرقه بر تن داشته و نيز مجهز به سایر وسایل حفاظت فردی از جمله عينک، نقاب و دستکش ساقه دار حفاظتی و همچنين کفش ایمنی مطابق شرایط مندرج در فصل 12-4 باشند. همچنين لباس کار جوشکاران باید عاری از مواد روغنی، نفتی و سایر مواد قابل احتراق و اشتعال باشد.

ج: در مکان هایی که مواد قابل احتراق و اشتعال نگهداری می شود و یا در نزدیکی مواد یا دستگاههایی که گرد و غبار، بخار و یا گازهای قابل اشتعال و قابل انفجار ایجاد می کنند، باید از عمليات جوشکاری و برش حرارتی جلوگيری به عمل آید.

تبصره: در مواردی که امکان دور کردن مواد قابل احتراق و اشتعال از محوطه جوشکاری و برش حرارتی وجود ندارد، جهت جلوگيری از خطرات احتمالی باید این مواد با صفحات و مواد مقاوم در برابر آتش محصور و پوشانده شده و ضمن فراهم آوردن وسایل اطفاء حریق مناسب و کافی، یک فرد کمکی نيز در محل حاضر باشد.

د: در مواقعی که جوشکاری روی فلزات دارای پوشش قلع، روی و نظایر آن صورت می گيرد، لازم است سریعا دود و گازهای ناشی از جوشکاری به طرق مناسب و موثر به خارج از محل کار هدایت شوند.

ه: جوشکاران نباید از ظروف و بشکه هایی که قبلاً محتوی مواد نفتی، روغنی و یا سایر مواد قابل اشتعال و انفجار بوده اند، به عنوان تکيه گاه و زیر پایی استفاده نمایند.

و: از هر نوع عمليات جوشکاری یا برش حرارتی بر روی ظروف و مخازن محتوی مواد قابل انفجار و قابل اشتعال باید جلوگيری به عمل آید . همچنين عمليات جوشکاری یا برش حرارتی بر روی ظروف و مخازن خالی که قبلاً حاوی اینگونه مواد بوده و ممکن است در آن گازهای قابل انفجار ایجاد شود، باید با رعایت نکات ایمنی زیر انجام شود:

• داخل آن به طور کامل به وسيله بخار یا مواد مؤثر دیگر شستشو شده و دریچه های آن کاملاً باز باشد.
• قسمتی از حجم آن با آب پر شود.

ز: هيچ نوع ظرف بسته، حتی اگر عاری از مواد قابل اشتعال و انفجار باشد ، نباید مورد جوشکاری یا برش حرارتی قرار گيرد، مگر آنکه قبلاً منفذی در آن ایجاد شود.

ح: برای نشت یابی شيلنگ های برشکاری و جوشکاری و اتصالات آنها فقط باید از کف صابون استفاده شود.

ط: در هنگام تعویض مشعل برشکاری و جوشکاری، باید جریان گاز از طریق شير و رگلاتور قطع گردد . از روش های خطرناک و غير ایمن از قبيل خم کردن شيلنگ جهت انسداد آن باید اکيداً خودداری به عمل آید.

ی: برای روشن کردن مشعل برشکاری و جوشکاری باید از فندک یا شعله پيلوت (گيرانه) استفاده شود.

ک: در هنگام انجام عمليات جوشکاری برقی در فضاهای مسدود و مرطوب، دستگاه جوشکاری باید در خارج از محيط بسته قرار گيرد.

ل: بدنه دستگاه جوشکاری برقی باید دارای اتصال زمين مؤثر بوده و همچنين کابلهای آن دارای روکش عایق محکم و مقاوم و فاقد هرگونه خوردگی و زدگی باشد.

م: در پایان هرگونه عمليات جوشکاری و برشکاری، باید محل کار، بازرسی و پس از اطمينان از عدم وقوع آتش سوزی در اثر جرقه های ناشی از جوشکاری و برشکاری، محل ترک شود.

٧ مراقبت و نگهداری از سيلندرهای گاز تحت فشار

الف: شير سيلندرها باید با دست و بدون استفاده از چکش و آچار باز شود و در صورت لزوم از آچارهای مخصوص استفاده شود.

ب: سيلندرهایی که مورد استفاده نباشند، باید طوری در فضای آزاد خارج از بنا قرار داده شوند که از تابش مستقيم نور خورشيد یا درجه حرارت بالا و نيز وارد آمدن ضربه، محافظت شوند.

ج: سيلندرها نباید از هيچ ارتفاعی به پایين پرتاپ شوند . در ضمن براي بالا بردن و پایين آوردن آنها، لازم است از کلافهای مخصوص استفاده شود.

د: سيلندرها باید از محل جوشکاری و برش فاصله کافی داشته باشند به طوری که جرقه، براده یا شعله به آنها نرسد.

ه: به منظور پيشگيری از خطر انفجار سيلندرهای گاز اکسيژن، باید از آلودگی شيرآلات و اتصالات آن به روغن و گریس خوداری شود.

و: سيلندرهای مورد استفاده در حين جوشکاری یا برش و همچنين سيلندرهای خالی باید به طور قائم نگه داشته و مهار شوند و شير آنها حتماً بسته باشد.

ز: سيلندرهای اکسيژن به جز در هنگام جوشکاری یا برش حرارتی، باید جدا از سيلندرهای دیگر نگهداری شوند.

ح: چنانچه سيلندرها دارای نشت گاز باشند، باید بلافاصله از محل کار دور و در فضای باز و کاملاً دور از شعله یا جرقه یا منابع حرارت زا، به آهستگی و به تدریج تخليه شوند . همچنين باید از بکار بردن سيلندری که شير آن نسبت به بدنه تغيير وضعيت داشته باشد، خودداری شود.

ط: کلاهک سيلندرها جز در هنگام استفاده باید بر روی شير سيلندر قرار داشته باشد.

ی: شيلنگ های گاز باید سالم و بدون ترک باشند و همواره جهت اتصال شيلنگ به سيلندرها از بست استاندارد استفاده شده و از بکارگيری سيم به جای بست خوداری گردد.

ک: در صورتی که نياز به گرم کردن شير سيلندر استيلن باشد، این کار باید به وسيله آب گرم انجام شود و هرگز نباید از شعله مستقيم استفاده گردد.

٨ خطوط انتقال نيروی برق

الف: قبل از شروع عمليات ساختمانی مجری باید حریم خطوط برق عبوری از مجاور ملک را مورد بررسی قرارداده و پس از پيش بينی های لازم جهت اجرای عمليات ساختمانی و با کسب نظر مهندس ناظر، عمليات ساختمانی را شروع نماید.

ب: کليه هادی ها، خطوط و تأسيسات برقی در محوطه و حریم عمليات ساختمانی باید برقدار فرض شوند، مگر آنکه خلاف آن ثابت گردد.

ج: برای جلوگيری از خطر برق گرفتگی و کاهش آثار زیان آور ميدانهای الکترومغناطيسی ناشی از خطوط برق فشار قوی ، باید مقررات مربوط به حریم خطوط انتقال و توزیع نيروی برق در کليه عمليات ساختمانی و نيز در تعيين محل احداث بناها و تأسيسات، رعایت گردد.

د: کليه سيم کشی های موقت و دائم و نصب تجهيزات برقی باید با رعایت ضوابط و مقررات مبحث طرح و اجرای تأسيسات برقی ساختمانها (مبحث سيزدهم از مقررات ملی ساختمانی ایران) صورت گيرد.

ه: قبل از هر گونه گود برداری و حفاری، باید در مورد وجود کابلهای زیرزمينی انتقال و توزیع نيروی برق در منطقه عمليات بررسی لازم به عمل آمده و ضمن استعلام از مراجع ذیربط، حریم های قانونی رعایت و در صورت لزوم اقدامات احتياطی از قبيل قطع جریان، تغيير موقت یا دائم مسير، حفاظت و ایزوله کردن این خطوط توسط مراجع مذکور انجام شود.

و: قبل از شروع عمليات ساختمانی در مجاورت خطوط هوایی برق فشار ضعيف، باید مراتب به مسئولين و مراجع ذیربط اطلاع داده شود تا اقدامات احتياطی لازم از قبيل قطع جریان، تغيير موقت یا دائم مسير یا روکش کردن خطوط مجاور ساختمان با لوله های پلی اتيلن با شيلنگ های لاستيکی و نظایر آن انجام شود.

9 وسائل و تجهيزات اطفاء حریق

الف: سطل های آب و ماسه و کپسولهای خاموش کننده (متناسب با نوع حريق ) و سایر وسایل قابل حمل که به منظور اطفاء حریق به کار می روند، باید در قسمتهای مختلف کارگاه ساختمانی به نحوی که همواره در معرض دید و دسترس باشند، نصب و آماده استفاده گردند.

ب: در مواقعی که لوله ها و شيرهای آتش نشانی باید به صورت بخشی از تأسيسات دائمی ساختمان مورد استفاده قرار گيرند، لازم است با نظارت مراجع ذیصلاح نصب و آماده بهره برداری شوند . همچنين باید هميشه فاصله این لوله ها و شيرها تا خيابان مشخص و در شعاع دو متری از شيرهای برداشت (شير آتش نشانی ) یا فاصله بين آنها و خيابان، نباید هيچ گونه مصالح یا ضایعات ساختمانی ریخته شود.

۵ کمکهای اوليه

١ در کليه کارگاههای ساختمانی باید با توجه به نوع کار و متناسب با تعداد کارگران وسایل کمکهای اوليه و آموزش افراد در اين زمينه، تأمين شود و تمهيدات لازم برای انتقال فوری کارگران آسيب دیده یا کارگرانی که دچار بيماریهای ناگهانی شوند، به مراکز پزشکی به عمل آید.

٢ جعبه کمکهای اوليه که دارای وسایل ضروری اعلام شده از طریق مراجع ذیربط باشد، باید در  جای مناسب نصب و از هر گونه آلودگی و گرد و غبار دور نگه داشته شود و هميشه در دسترس کارگران باشد.

٣ درکارگاه ساختمانی بناهای با زیر بنای بيش از ٣٠٠٠ مترمربع باید وسایل ارتباطی برای تماس  فوری با مراکز اورژانس وآتش نشانی فراهم گردد.