مروری بر سلامت در بلایا در مدارس ایران در مقابله با بحران ها

مروری بر سلامت در بلایا در مدارس ایران در مقابله با بحران ها

فرمت: Word   تعداد صفحات: 15

چکیده:

مقدمه و هدف: کشور ایران از حیث تعدد و تنوع بلایا در دنیا جز کشورهای بلاخیز محسوب می شود. نبود آمادگی و عدم واکنش مناسب با بحران های طبیعی، خسارات سنگینی به ملت ها و دارایی های آنها وارد می کند که بعضا جبران ناپذیر است. از طرفی باید توجه داشت مدیریت بحران، مدیریتی است که در آن پیشگیری، مداخله و مقابله با بحران ضروری می باشد؛ چرا که می تواند از تأثیر مخرب بحران ها به ویژه در مدارس بکاهد و نجات دانش آموزان و در نهایت نسل آینده را در بر داشته باشد. لذا هدف از مطالعه حاضر مروری بر مطالعات سلامت در بلایا در مدارس ایران با رویکرد مدیریت و آمادگی در مقابله با بحران ها است.

روش کار: این مطالعه از طریق یک جستجوی نظامند و با استفاده از کلیدواژه های فارسی و انگلیسی در پایگاه های داده ایرانی نظیر: Google Scholar ،SID و Magiran و بین المللی شامل scopus, pubmed, web of scienses در بازه زمانی تحقیقات انجام شده مرتبط در این زمینه در ایران از ابتدا تا سپتامبر 2020 انجام گرفت. همچنین لیست منابع مطالعات نهایی برای یافتن مطالعات بیشتر بررسی شد. به طوری که از مجموع 575 مقاله یافت شده، متن کامل 32 مقاله مورد بررسی قرار گرفت و نتایج جستجو نیز پس از حذف موارد تکراری، توسط دو نویسنده به طور مستقل براساس معیارهای ورود و خروج مورد بررسی قرار گرفت که در نهایت 15 مطالعه شرایط ورود به این مطالعه را داشتند.

یافته ­ها: جامعه هدف در مطالعات مورد بررسی متشکل از دانش آموزان، معلمان، مدیران و کارشناسان کنترل بحران بودند. در مطالعات مورد بررسی  عمدتا مدیریت بحران زلزله و حریق و ایمنی ساختمان مورد بررسی قرار گرفته بود. در این مطالعات، میزان آمادگی دانش آموزان برای مقابله با بحران، اثربخشی دوره ی آموزشی مدیریت بحران، ابعاد و مولفه های مدیریت بحران و میزان تاب آوری مدارس در برابر بحران و بلایا بررسی شده بود.

نتیجه ­گیری: نتایج این مطالعه نشان داده شناسایی مؤلفه های موثر در مدیریت بحران مدارس علاوه بر حفظ جان دانش آموزان و کارکنان مدرسه در حوادث، می تواند به افزایش آمادگی مدارس در ارائه پاسخ مناسب پس از فاجعه کمک کند. ارتقا آگاهی و دانش مدیریت بحران در مسئولین مدارس، نقش مهمی در ارتقا و حفظ بهداشت محیط مدارس و ایمنی دانش آموزان دارد. نظارت، ارزیابی و انطباق امکانات ایمنی با استانداردهای مربوطه توصیه می گردد.

کلمات کلیدی: مدیریت بحران، بحران، مدرسه، HSE

مقدمه:

موضوع ایمنی از موارد مهمی است که می تواند قبل از بروز حوادث به طور جدی در حوزه طراحی، اجرا، مدیریت و نگهداری مطرح باشد. در این راستا مدیریت بحران به عنوان دانشی جهت آمادگی، پیشگیری و مقابله با حوادث و بحران متعدد که جوامع بشری را تهدید می کند مطرح شده است و سال های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است[1]. مدیریت بحران مشتمل بر پنج مقوله سازماندهی، ارتباطات، تصمیم گیری، شناخت عوامل بحران و طراحی بوده است. در مواقعی که سازماندهی نیروهای مقابله کننده با بحران میسر باشد، کنترل بحران آسان تر است[2]. بحران سطح  سلامت و کیفیت زندگی انسان را کاهش می دهد. از اینرو مهم ترین تلاش های انسان در جهت  مقابله با بحران و کاهش مشکلات ناشی از آن شامل، برنامه ریزی قبل از وقوع بحران و به کارگیری آن در حین و بعد از آن است[3]. ایران با وقوع 9 بلای طبیعی در سال به عنوان هشتمین کشور بلاخیز در دنیا طبقه بندی می شود. [4] نبود آمادگی و عدم واکنش مناسب با بحران های طبیعی، خسارات سنگینی به ملت ها و دارایی های آنها وارد می کند که بعضا جبران ناپذیر است. مدیریت بحران های طبیعی می تواند این هزینه ها را کاهش داده و جوامع مختلف را در برابر این بحران ها ایمن  نماید[5]. امروزه در جهان، مساله ایمنی در فضاهای آموزشی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و بررسی و تحلیل شرایط موجود و چاره جویی برای پیشگیری از بحران و افزایش ایمنی در فضاهای شهری در دستور کار قرار گرفته است[6]

مدرسه، نخستین جامعه ای است که کودک در آن گام نهاده و اگر با عملکرد مبتنی بر تعلیم و تربیت همراه باشد عامل مهمی در پرورش مهارت های زندگی کودک محسوب می شود. کودکان و نوجوانان، دوازده سال در مدرسه زندگی می کنند، یاد می گیرند و ساخته می شوند. اولین تجربه های زندگی اجتماعی کودکان در محیط مدرسه فراهم می شود و بسیاری از برداشت های ذهنی، پیش فرض ها، باورها و بازخوردهای آنان نسبت به زندگی در مدرسه و در کلاس درس مورد آزمون، سنجش و تجربه قرار می گیرد[2]. دانش آموزان یکی از مهم ترین گروه های در معرض خطر حوادث و بلایا هستند

براساس اظهارات آژانس همکاری بین المللی ژاپن بلایا اثرات جدی بر خدمات آموزشی دارند   و علاوه بر تلفات ناشی از مرگ و میر معلمان و دانش آموزان، در بسیاری از موارد به دلیل وقفه ناگهانی در روند آموزش و سبب اختلال روانی دانش آموزان خواهد شد[7]. زمین لرزه و سونامی در ژاپن در سال 2011 سبب آسیب به  6000 مدرسه و مرگ 607 نفر از دانش آموزان و معلمان  گردید.[8] همچنین در سال 2013  در اثر وقوع زمین لرزه در فیلیپین نیز  به 604 مدرسه ابتدایی و 92 دبیرستان خسارت وارد شده است[9]

در آتش سوزی مدرسه ابتدایی در سال 2018 در زاهدان 4 دانش آموزان کشته شدند که این بالاترین نرخ مرگ و میر ناشی از حریق مدارس در ایران بوده است. [10]تجربه های حاصل از وقوع بحران در  دنیا  نشان داده است که هر چند سازمان ها، نهادها و موسسات امدادی و غیردولتی آمادگی لازم و کافی برای حضور و اقدام به موقع در صحنه های آسیب ناشی از حوادث را دارند اما به دلایل مختلف در مواجهه با بلایا احساس ضعف و ناتوانی می کنند[11]

همچنین در مناطق زلزله خیز دنیا در اثر وقوع زلزله مدارس یا بطور کلی تخریب و یا غیر قابل استفاده می شوند.[12] با اجرای استاندارد سازه ها و تامین زیر ساخت ها می توان ایمنی و مقاومت مدارس را بهبود بخشید و در نتیجه آن مدارس می توانند مکانهای امنی برای دانش آموزان و همچنین پناه گاه امنی برای پناه دادن به بازماندگان  بحران ها  باشند. بنابراین وجود یک برنامه جامع مدیریت بحران، همواره سبب آمادگی مدیران  جهت رویایی با بحران های پیش روی مدارس خود می شود و به دنبال آن  ضمن پیشگیری، از تاثیر بحران ها کاسته و به نحوی که کمترین آسیب متوجه مدارس نگردد[13]

مطالعات نشان داده  بخش اعظمی از این آسیب ها و خسارت ها،  ناشی از عدم آشنایی با اصول ایمنی، عدم آگاهی از شرایط و محیط های نا ایمن و عدم توانایی استفاده از ابزار ها و وسایل ایمنی است که مهم ترین علت آن را می توان در نحوه ارایه آموزش های این حوزه جستجو کرد [14] نقش آموزش مناسب در ایجاد دانش و نگرش صحیح نسبت به مقوله ایمنی و بحران بر کسی پوشیده نیست. از این رو بهترین و مناسب ترین جامعه هدف برای تغییر و تحول در سبک آموزش ها و نگرش ها نسبت به مسایل ایمنی، کودکان و دانش آموزان  هستند. مسلما  آموزش و ایجاد آمادگی در دانش آموزان تاثیر شگرفی در آینده ایمنی هر جامعه ای خواهد داشت چرا که  دانش آموزان آنچه را که می آموزند به صورت پایدار در ذهن خود نگه می دارند و به خانواده خود نیز منتقل می کنند[15] لذا با توجه به موقعیت جغرافیایی پرخطر کشور ایران و اهمیت امنیت دانش آموزان در محیط های آموزشی، این مطالعه مرور متون، با هدف بررسی وضعیت مدیریت بحران و میزان آمادگی در مقابله با سلامت در حوادث و بلایا در مدارس صورت گرفت.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ مجلات تخصصی و معتبر سلامت در بلایا و فوریت های پزشکی و اورژانس و HSE

⇐ تاثیر مداخله آموزشی بر میزان آمادگی کارکنان مراکز ارائه دهنده خدمات سلامت در مقابله با بلایای طبیعی

⇐ مبانی مدیریت و کاهش خطر بلایا

منبع:

Hosseinighousheh S, Arefi MF, Pouya AB, Poursadeqiyan M. Health in disasters in Iranian schools: A systematic review. J Edu Health Promot [serial online] 2021 [cited 2021 Nov 23];10:365. Available from: https://www.jehp.net/text.asp?2021/10/1/365/329392