مدیریت و ارزیابی ریسک آلاینده های محیط زیست در صنعت نساجی

مدیریت و ارزیابی ریسک آلاینده های محیط زیست در صنعت نساجی

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 7

تهیه و تنظیم: وحید نوین، حسن هویدی، سعید گیوه چی

چکیده:

صنعت نساجی یکی از صنایع مهم در هر جامعه ای می باشد که از لحاظ اقتصادی و هم جذب نیروی کار می تواند بسیار تأثیر گذار باشد. رونق صنعت نساجی در حالی که کمک بزرگی به اقتصاد کشور است در عین حال می تواند اثرات زیست محیطی زیانباری نیز بر محیط زیست کشور داشته باشد.

صنعت نساجی یکی از صنایع پرمصرف منابع آب، انرژی و مواد شیمیایی می باشد در نتیجه مقدار تولید پسماند و پساب نیز در این بخش بسیار زیاد می باشد. اصلی ترین مشکل مربوط به مصرف آب زیاد و تولید حجم بالای پساب و فاضلاب می باشد که در صورت تخلیه فاضلاب به محیط بدون تصفیه نامناسب مشکلات زیست محیطی عدیده ای به وجود خواهد آمد. البته عوامل مختلف دیگری چون انتشار گازهای آلاینده و آلودگی صوتی و … نیز از اثرات منفی صنایع نساجی می باشند.

بنابراین مدیریت و ارزیابی ریسک زیست محیطی در حوزه نساجی به منظور جلوگیری از صدمات جبران ناپذیر امری ضروری می باشد. در این مقاله به شرح چگونگی شناسایی و ارزیابی آلاینده های آب و هوا در صنعت نساجی پرداخته می شود و اقدامات مناسب جهت کاهش ریسک آلاینده ها نیز معرفی خواهند شد.

مقدمه

صنعت نساجی شامل تمام مراحل تولید الیاف، تبدیل الیاف به نخ، تبدیل نخ به پارچه و همچنین شامل فرایندهای تکمیلی انجام شده بر روی پارچه مانند رنگرزی و چاپ می شود. در طول این مراحل نه تنها نیاز به مصرف حجم بسیار بالای آب می باشد بلکه مقدار خیلی زیادی نیز عوامل شیمیایی و مواد رنگرزی نیز استفاده می گردد. از آنجایی که از مرحله اول تولید مصرف آب به طور پیوسته در تمامی مراحل ادامه دارد بنابراین حجم فاضلاب تولیدی در این صنعت بسیار بالا می باشد که این فاضلاب شامل ترکیبات شیمیایی گوناگون و مواد رنگرزی خواهد بود. علاوه بر فاضلاب حاوی مواد شیمیایی، آلودگی های دیگری از قبیل آلودگی هوا و سر و صدای ناشی از فعالیت دستگاه ها نیز وجود دارد که هم برای محیط زیست و هم انسان مضر و خطرناک هستند.

موضوع دیگر تغییر پیدرپی ماهیت آلودگی هاست. به دلیل آنکه نیاز بازار و مشتری ها دائم در حال تغییر است بنابراین جنس مواد اولیه، نوع مواد شیمیایی و شکل فرآیندها نیز مرتب تغییر می کند [1] .

از میان سه دسته آلودگی آب، هوا و آلودگی صوتی، مسئله آلودگی آب اهمیت بسیار بیشتری دارد زیرا هم حجم تولید فاضلاب بسیار بالاست و هم اینکه فضا، امکانات و تجهیزات بسیار بیشتری برای تصفیه فاضلاب مورد نیاز است که این محدودیت ها باعث می شود تا صاحبان صنایع در برخی موارد فاضلاب کارخانه خود را بدون تصفیه اصولی به محیط تخلیه کنند. بر اساس گزارش دفتر محیط زیست سازمان ملل هر ساله 400 الی 500 میلیون تن مواد شیمیایی خطرناک از قبیل سیانید، سولفور و مواد رادیواکتیو به منابع آب تخلیه می شود.

در صنایعی که متکی بر استفاده از مواد شیمیایی گوناگون هستند از قبیل پالایشگاه ها، صنایع شیمی و صنعت نساجی احتمال اینکه میزان آلایندگی از حد مجاز تعیین شده بیشتر گردد وجود دارد. همچنین این صنایع با توجه به ماهیت خود مجبور هستند از موادی استفاده کنند که این مواد قابل تجزیه زیستی نبوده و قادرند تا آسیب جدی به منابع طبیعی وارد کنند. شدت آثار مخرب زیست محیطی این صنایع بستگی به این دارد که چه مقدار آب و چه مقدار مواد شیمیایی استفاده می گردد [2] .

تحقیق پیش روی باهدف مدیریت ریسک محیط زیستی فعالیت های موجود در صنعت نساجی به جهت کاهش اثرات سوء و ارائه راهکارهای مدیریتی انجام پذیرفته است.

آنالیز ریسک و خطر که هستۀ اصلی مدیریت ریسک می باشد، بعد از شروع مطالعات ریسک و شناسایی عوامل بالقوه آسیب رسان به منظور تحلیل دقیقتر رویدادهای مخاطره آمیز و بررسی پیامدهای حاصل از آن تأثیر بسزایی در کنترل ریسک ها و کاهش عواقب و آثار آن دارد.

2. آلودگی آب

آب، مایعی حیاتی است که نقش بسیار مهمی در حفظ و بقای موجودات زنده دارد و انجام بیشتر واکنش های شیمیایی نیز مستلزم وجود محیط آبی است. با توجه به خواص ویژه و منحصر به فرد که این ماده از آن برخوردار است، میتوان گفت نقش تنظیم کنندهای در طبیعت داشته که برای جلوگیری از هدر رفت آن و حفاظت از محیط زیست باید راه کارههایی را جهت تصفیه آن اتخاذ کرد [3] .

برای جمع آوری اطلاعات در مورد کیفیت آب بیش از 50 پارامتر انتخاب شده است که مهمترین آنها عبارتند از: DO (اکسیژن محلول)، BOD (اکسیژن مور دنیاز واکنش های بیوشیمیایی)، COD (اکسیژن موردنیاز واکنش های شیمیایی). BOD عبارت است از میزان اکسیژن مور نیاز میکروارگانیسم ها در اکسیداسیون بیوشیمیایی مواد آلی موجود در آن. در حقیقت BOD تعیین کننده مقدار اکسیژن مورد لزوم برای ثبوت بیولوژیکی مواد آلی نمونه مورد نظر خواهد بود. اگر BOD آبی در حدود 1 میلی گرم در لیتر باشد، آب خوب و اگر به حدود 3 برسد مشکوک و بیشتر از 5، آلوده است.

همانطور که قبلاً اشاره شد صنعت نساجی یکی از بزرگترین مصرف کنندگان آب در میان سایر صنایع و در نتیجه تولیدکننده حجم بالای فاضلاب آلوده می باشد. بعلاوه مواد دیگر که در حمام رنگرزی به همراه مواد رنگزا مورد استفاده قرار می گیرند نیز مشکلات را برای فرایند تصفیه از جمله تصفیه بیولوژیکی ایجاد می نمایند. در این راستا کریرهایی نظیر متیل نفتالین – کلروبنزن ها و دی فنیل، ارتوفنیل و بنزیل الکل ها که برای افزایش سرعت رنگرزی پیشنهاد می شوند بعد از عملیات رنگرزی به پساب وارد می گردند که غیرقابل تجزیه بیولوژیکی هستند و مشکل زا می باشند [4] .

به طور کلی می توان گفت که مواد فعال سطحی مصرفی در این فرایند از شوینده گرفته تا انواع مواد فعال سطح گوناگون که برای اهداف معین نظیر امولسیون کننده ها، یکنواخت کننده ها، دیسپرس کننده ها و غیره …. به دلیل غیرقابل تجزیه بیولوژیکی بودن مشکلات عدیده را موجب می شوند. علاوه بر مواد آلی ذکر شده مواد معدنی، اسیدها، بازها و نمک ها و مواد کمپلکس کننده نیز در پساب ها باقی میماند و مزاحمت و مشکلات را در فرایند تصفیه پساب های نساجی موجب می شوند و در صورت ورود به آبراه ها موجب صدمات جبران ناپذیر به موجودات آبزی می گردند. جدول شماره یک کیفیت پساب را در فرآیندهای مختلف نساجی نشان می دهد. [5]

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ الزامات ایمنی ماشین آلات تولید پارچه و نساجی

⇐ طراحی تهویه مطبوع در صنایع نساجی

⇐ گزارش کارآموزی کارخانه نساجی کرپ ناز کرمانشاه

⇐ بررسی صدا در یکی از شرکت های نساجی