مدیریت لایه های حفاظتی در سناریوهای اضطراری

مدیریت لایه های حفاظتی در سناریوهای اضطراری

هدف: هدف از تدوین این راهنما، ارائه چارچوب مشخص و یکپارچه برای مدیریت لایه های حفاظتی در سناریوهای اضطراری شناسایی شده است.

دامنه کاربرد: دامنه کاربرد این راهنما مشتمل بر همه شرکت های پتروشیمی و شرکت های زیرمجموعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی است.

مسئولیت ها: مسئولیت نظارت عالیه بر پیاده سازی و اجرای این سند بر عهده مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست شرکت ملی صنایع پتروشیمی است. در شرکت های زیر مجموعه هلدینگ ها، مسئولیت نظارت بر حسن اجرای این سند بر عهده HSE هلدینگ مربوطه  است.

مسئولیت بازنگری و بروزرسانی این سند، بر عهده مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست شرکت ملی صنایع پتروشیمی است.

مسئولیت اجرا و پیاده سازی این سند در تمامی شرکت های ذکر شده در دامنه کاربرد، برعهده مدیریت ارشد آن شرکت است.

منابع و مراجع:

• Bow Ties In Risk Management, A Concept Book for Process Safety, CCPS  2018

تعاريف:

مانع (Barrier): یک اقدام کنترلی یا گروهی از عناصر کنترلی که می تواند از بروز یک رویداد ناخواسته جلوگیری کرده یا از پیامدهای آن بکاهد.

مانع محدودکننده (Barrier Mitigation): مانعی که بین رویداد اصلی و پیامدهای منطقی یک رویداد واقع شده و از پیامدهای بالقوه یک رویداد می کاهد. مانع محدودکننده ممکن است صرفا تبعات بالقوه یک حادثه را کاهش داده و جلوی پیامد نهایی را نگیرد.

مانع پیشگیری کننده (Barrier Prevention): مانعی که بین علت یک رویداد و بروز رخداد واقع می شود. این نوع از موانع باید توانایی متوقف سازی بروز رویداد ناخواسته را داشته باشد.

احتمال شکست در زمان نیاز (PFD -Demand on Failure of Probability): احتمال کار نکردن یک مانع یا لایه حفاظتی در زمانی که به عملکرد آن نیاز است.

مدیریت لایه های حفاظتی پیشگیرانه و محدودکننده:

تعیین مشخصات لایه های حفاظتی:

همه شرکت های پتروشیمی باید از وجود و کفایت لایه های حفاظتی پیشگیرانه  و محدودکننده روی سناریوهای اضطراری شناسایی شده اطمینان حاصل کنند. سناریوهای اضطراری هر شرکت بر اساس راهنمای شناسایی و ارزیابی سناریوهای  اضطراری، تعیین و انتخاب می شوند. هر یک از سناریوهای انتخاب شده باید دارای فهرست مشخصی از علل محتمل بروز سناریو و پیامدهای بالقوه آن سناریو باشد.

هر شرکت باید فهرست لایه های حفاظتی پیشگیرانه را برای هر کدام از علل شناسایی شده سناریو تهیه کند. لایه های حفاظتی پیشگیرانه بین علت بالقوه سناریو و حادثه رویداد قرار گرفته و از بروز سناریو جلوگیری می کند.

شناسایی لایه های حفاظتی محدودکننده باید هم برای هر سناریو و هم برای هر پیامد بالقوه انجام شود. لایه های حفاظتی محدودکننده بین سناریو و پیامدهای بالقوه قرار می گیرند و از تأثیرات منفی حادثه کاسته و پیامدهای ناخواسته را کاهش میدهند. لایه های حفاظتی پیشگیرانه و محدودکننده می توانند شامل (و نه محدود به) موارد زیر باشند:

سخت افزاری غیرفعال (Hardware Passive): مانعی که به طور مستمر در محل حاضر بوده و کارکرد خود را بدون نیاز به هیچ اقدامی انجام میدهد. مانند دیواره دایک اطراف مخازن.

سخت افزاری فعال (Hardware Active): مانعی که جنبه های تشخیص -تصمیم گیری- اقدام آن توسط سخت افزار و نرم افزار انجام می شود و نیازمند اجرای اقدامی برای اجرای کارکرد حفاظتی است. برای مثال سیستم اطفاء حریق اتوماتیک.

سخت افزاری و انسان فعال (Human and Hardware Active): مانعی که جنبه های  تشخیص، تصمیم گیریِ اقدام آن توسط ترکیبی از سخت افزار، نرم افزار و حداقل یک اقدام انسانی انجام می شود. برای مثال سیستم هشدار سطح سیال داخل  مخزن و اقدام اپراتور برای کنترل میزان سیال.

انسانی فعال (Human Active): جنبه های تشخیص، تصمیم گیری، اقدام این مانع حفاظتی همگی توسط انسان انجام می شود. برای مثال، اقدام آتشنشان بعد از تشخیص حریق و تصمیم گیری درباره نوع اقدام.

سخت افزاری مداوم (Hardware Continuous): کارکرد مانع با اقداماتی مستمر حاصل می شود. مانند سیستم حفاظت کاتدیک یا سیستم تهویه.

پس از شناسایی لایه های حفاظتی پیشگیرانه و محدودکننده، باید مشخصات هر یک از لایه های حفاظتی تعیین شود. مشخصات لایه های حفاظتی شامل موارد زیر است:

نوع لایه حفاظتی: نوع لایه بیان کننده این است که لایه مذکور از وقوع حادثه پیشگیری می کند (پیشگیرانه) یا از گسترش آن (محدودکننده) جلوگیری می کند.

لایه های پیشگیرانه P (Preventive) از وقوع حادثه جلوگیری کرده و لایه های محدودکننده M (Mitigative) پس از وقوع حادثه (رویداد بحرانی-event top) عمل کرده و از گسترش پیامدهای ناشی از وقوع حادثه جلوگیری می کنند.

سازوکار عملکرد لایه حفاظتی: لایه های حفاظتی در خصوص نحوه عملکرد به دو گروه لایه های غیرفعال P(Passive) و لایه های فعال A (Active ) دسته بندی می شوند.

نوع وابستگی لایه حفاظتی: لایه های حفاظتی در این خصوص به دو نوع وابسته D (Dependent) و مستقل I (Independent) تقسیم می شوند. برای مثال، عملکرد یک سویچ فشار به صورت مستقل انجام می شود، اما چک کردن یک گیج، وابسته به اقدام اپراتور است. لایه های مستقل برای عملکرد خود نیاز به هیچ جزء دیگری ندارند و به تنهایی عمل حفاظتی خود را انجام میدهند، اما لایه های وابسته برای انجام این کار به عملکرد مناسب جزء یا اجزای دیگری نیاز دارند که این موضوع از اعتبار و ارزش این لایه ها نسبت به لایه های مستقل می کاهد.

می توان از فرم پیوست 1 جهت درج مشخصات لایه های حفاظتی استفاده کرد. پس از تعیین مشخصات لایه های حفاظتی برای هر یک از سناریوهای شناسایی شده، لازم است که کیفیت لایه های حفاظتی پیشگیرانه و محدودکننده شناسایی شده ارزیابی شود. کیفیت مانع حفاظتی را می توان از حاصل ضرب کفایت و اختصاصی بودن به دست آورد. کیفیت لایه های حفاظتی با توجه به عوامل زیر تعیین می شود:

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ فرماندهی و مدیریت شرایط اضطراری با تمرکز بر سیستم فرماندهی حوادث

⇐ نمونه شرایط اضطراری ERP در صنعت نفت

⇐ مدیریت شرایط اضطراری در صنایع پتروشیمی

⇐ شناسایی و ارزیابی سناریوهای اضطراری