مدیریت جامع ریسک در حمل و نقل مواد شیمیایی با رویکرد HSE
مدیریت جامع ریسک در حمل و نقل مواد شیمیایی با رویکرد HSE
مدیریت جامع ریسک در حمل و نقل مواد شیمیایی با رویکرد HSE
مهندس هاسم ستاره، دکتر احمد نیک پی و دکتر علیرضا کوهپایی
فرمت: Pdf تعداد صفحات: 10
چکیده:
امروزه مواد شیمیایی به عنوان یکی از مهمترین منبع تولید و محصولات کارخانه ها و فرایند های تولید در بخش پایین دستی و بالا دستی صنعت مطرح مي باشند. علاوه بر این قسمت اعظمی از مواد شیمیایی بئا به ماهیت تولید تبدیل به ضایعات شده و به صورت آلاینده وارد چرخه محیط زیست می شوند و مخاطرات مختلفی را برای محیط زیست و انسان به عنوان مهمترین رکن در محیط زیست) ایجاد می کنند ریسک حاصل از مواد شیمیایی می تواند به طور ناگهانی و بر مبنای حجم و أثر حاصل از آزاد سازی ماده شیمیایی , شامل آسیب ناگهانی به محدوده یک فرایند تا اثرات جهانی باشد. اما اثرات ناشی از مواد شیمیایی چه در حجم زیاد آزاد سازی و با تاثیر لحظه ای و گاها فاجعه آمیز و چه آزاد سازی تدریجی باعث تاثیرات مختلف در ابعاد سلامتی انسان تا اثرات اکولوژیکی می گردد یکی از مهمترین فرایندها در بحث مواد شیمیایی حمل و نقل این مواد می باشد.
هر یک از مسیرهای حمل و نقل چه هوایی چه زمینی و چه دریایی در زمان تخلیه و بار گیری و با حتی در حین حمل منقل ریسک های مختلفی را به صورت بالقوه در بر دارند که با بالفعل شدن آنها هریک می توانند لطمات جبران ناپذیری را ایجاد کنند. از آنجا که رویکرد های مدیریتی و شکل یکپارچه به خود گرفته و در قالب سیستم های مدیریت یکپارچه تصمیم گیری ها و برنامه ریزی های لازم صورت می پذیرد. لازم است که نگاه جامعی در بحث آزاد سازی های مواد شیمیایی در صنعت حمل و نقل کشور حاکم گردد. این نگاه جامع باید شامل مدیریت و ارزیابی ریسک در محورهای ایمنی بهداشت و محیط زیست باشد و شناسایی و ارزشیابی ارزیابی و کنترل ریسک های مذکور روندی یکپارچه داشته باشند در مدیریت جامع ریسک های ناشی از حمل و نقل مواد شیمیایی باید در نهایت به راهکارهای مناسب پیشگیری دست یافت و بر مبنای کی ارزیابی مناسب و متناسب مدیریت صحیحی را بتوان در شرایط رخداد حوادث اعمال کرد. یکی از مهمترین ابزارهای کنترلی داشتن پلان مناسب در شرایط اضطراری است در این مقاله سعی شده است که یک الگوی مدیریت جامع ریسک در محورهای ایمنی و بهداشت و محیط زیست با قابلیت کاربرد در صنعت حمل و نقل مواد شیمیایی ارایه گردد.
مقدمه:
مواد مورد استفاده در صنایع مختلف در گروه هایی به شرح زیر طبقه بندی می شوند مواد انفجاری، گازها، مایعات قابل اشتعال و احتراق جامدات قابل اشتعال، اکسیدایزرها و پراکسید های آلي، مواد سمی و عفونت زا، مواد رادیواکتیو، مواد خورنده، سایر مواد متفرقه خطرناک که از این بین مواد شیمیایی جزء لاینفک اکثریت فرآیندهای تولیدی می باشند. به موازات مواد اولیه شیمیایی مقادیر متنابهی محصولات، ضایعات و مواد بينابيني نيز توليد مي شوند ریسک حاصل از مواد شیمیایی می تواند بطور ناگهانی و بر مبنای حجم و اثر حاصل از ماده شیمیایی، دربرگیرندۀ یک فرآیند تا اثرات جهانی باشد. اما اثرات ناشی از مواد شیمیایی چه در حجم زیاد وباناثير لحظه ای، چه به صورت آزادسازی با میزان کمتر و بدون اثرات آنی، باعث تاثیرات مختلفی از اثر برسلامتی انسان تا اثرات اکولوژیکی می شود حمل و نقل مواد اولیه شیمیایی، محصولات، ضایعات و مواد بینابینی مهمترین بخش چرخه حیات یک محصول می باشد.
در حمل و نقل این مواد از طریق محورهای حمل و نقل جاده ای، ریلی، هوایی، دریایی و با خطوط انتقال همواره ریسک آزادسازی ناگهانی با آزادسازی های تدریجی وجود دارد از زمان بارگیری مواد شیمیایی تا حمل و نقل و تحویل مواد مذکور به مقصد، همواره ریسک های مختلفی بر این فرآیند حاکم است. حمل و نقل هر گروه از این مواد نیازمند الزامات ایمنی خاصی در زمینه حمل و نقل ایمن ودستورالعمل برخورد در شرایط اضطراری اعم از نشتی و با آزادسازی دارد. مدیریت ریسک جامع شامل سه جزء مهم ایمنی، بهداشت و محیط زیست است این سه بخش در فرآیند مدیریت ریسک بسیار حائز اهمیت می باشند و باید فرآیند مشترکی جهت این مدیریت تعریف و تبیین شود معمولا در فرآیندهای معمول ارزیابی و مدیریت ریسک، یکی از این دیدگاه ها مورد بررسی واقع می شود و کمتر نگاه جامع به این سه بخش در یک فرآیند مدیریت اعمال می گردد. با توجه به ریسک بسیار بالای آزادسازی مواد شیمیایی در جریان حمل و نقل آنها و عواقب گسترده آن در جوامع انسانی و اکولوژیکی، باید روش ها و راهکارهایی را اتخاذ کرد که بتوان با استفاده از آن دیدگاه جامعی را بر مدیریت ریسک مواد شیمیایی با رویکرد حمل و نقل آنها، اعمال کرد. هدف اصلی و اساسی این مقاله، ارائه راهکارهای لازم و مناسب جهت آنالیز نظام مند و ارزشیابی ریسک های اکولوژیکی، بهداشتی و ایمنی است.
مدیریت و ارزیابی ریسک مواد شیمیایی
خطر به طور کلی به عنوان پتانسیل ایجاد آسيب تعریف می گردد. در واقع خطر ویژگی یا موقعیتی است که در شرایط خاص می تواند ایجاد آسيب نماید. در این مقاله خطر مواد شیمیایی در حال حمل و نقل مورد نظر می باشد که در اثر هر گونه عاملی (فیزیکی، خطاهای فرآیندی یا انسانی می تواند در مسیرهای جاده اي، ریلی، هوایی، دریایی، و یا در خطوط نقل و انتقال آزاد شود.
واژه ریسک تعریفی به مراتب پیچیده تر از خطر دارد. ریسک عموما به عنوان احتمال خطر و با احتمال یک واقعه نامطلوب بیان می شود. ریسک در فرآیند ارزیابی ریسک تعریفی خاص پیدا می کند. در فرآیند مذکور ریسک مفهوم ترکیب احتمال خطر و يا به عبارتی حاصل ضرب تواتر رخداد یک خطر مشخص و بزرگی پیامدهای آن را دارد. در مباحث ارزیابی ریسک مواد شیمیایی جهت محاسبه میزان ریسک به نحو صحيح و علمی باید ارزیابی میزان مواجهه هم انجام شود.
در مباحث حمل و نقل مواد شیمیایی، ریسک، احتمال خطر آزادسازی مواد شیمیایی در جریان حمل و نقل است و حاصل ضرب تواتر رخداد آزادسازی های مواد شیمیایی در بزرگی پیامدهای ناشی از این آزادسازی ها می باشد. بر مبنای حجم آزادسازی های مواد شیمیایی ارزیابی مواجهه نیز تعاریف خاص خود را پیدا می کند. چنانچه میزان آزادسازی، بصورت ناگهانی و در یک حجم زیاد باشد، میزان دز وارد شده به محیط زياد خواهد بود و قطعا محیط اکولوژیکی یا انسان های درگیر در این آزادسازی، پاسخ هایی هم چون مسمومیت ناشی از مواد شیمیایی با انواع آسیب ها و معضلات در نتیجه انفجارات و حريق ناشی از آزاد سازی های مواد قابل اشتعال با انفجار رخ می دهند. چنانچه میزان دز مذکور کمتر باشد، قطعأ مسمومیت های حاد رخ نمی دهد بلکه مواد در حجمی که به محیط آزاد می شوند، باعث اثرات مزمن و آسیب های تدریجی می گردند.
ارزیابی ریسک انسانی به میزان زیادی وابسته به معیارهایی همچون درک ریسک، میزان آسیب های وارده به انسان، نگرش ها، قضاوتها، احساسات و ارزش های فرهنگی و اجتماعی نسبت به پذیرش خطر دارد، لذا ارزیابی ریسک انسانی بسیار حساس و پیچیده است. مثلا چنانچه یک ماده با دسته خاصی از مواد شیمیایی حمل و نقل شوند، کاملا بدیهی است که پذیرش سطح ریسک ناشی از مخاطرات آزادسازی آن از طرف جوامع و افراد ذینفع و در معرض ریسک تا حدود زیادی به عوامل فوق الذكړ ېستگي دارد. مدیریت ریسک جامع اعمال مدیریت ریسک از دیدگاه های مختلف ایمنی بهداشت و محیط زیست در یک سیستم مدیریت یکپارچه است.
در شکل زیر می توان الگویی جهت مدیریت ریسک جامع در فرایندهای حمل و نقل را نشان داد.
شکل 1: سلسله مراتب اعمال مدیریت ریسک جامع
ارزیابی جامع ریسک مواد شیمیایی در فرآیندهای حمل و نقل
اولین قدم در مدیریت ریسک جامع تعيين مشكل و طرح مسئله است. پس از تعیین مشکل و طرح مسئله، مرحله ارزشیابی و جمع آوری داده ها فرا می رسد که بستر مناسب را جهت شناسایی صحیح و اصولی خطر فراهم می کند. با در نظر گرفتن مدیریت ریسک جامع در حمل و نقل مواد شیمیایی، باید داده های مختلف همچون حجم مواد شیمیایی در حال حمل و نقل در مسیرهای مختلف هوایی، جاده ای، ریلی و دریایی، تعیین گردد، سپس براساس میزان و حجم حمل و نقل این مواد براساس متغیرهای زمانی و مکانی، آنالیزهای لازم انجام شود. پس از آنالیز داده ها و تبدیل آنها به اطلاعات مناسب و قابل تفسیر، نقاط انتهایی متأثر از آزادسازی مواد شیمیایی تعیین می شوند. در راستای تعیین نقاط انتهایی اثر، اول باید مسیرهایی که بیشترین ریسک ناشی از آزاد سازی مواد شیمیایی را دارند، بصورت اولیه تعیین شوند، به این نقاط نقاط داغ و به مسیرهای مذکور مسیرهای داغ گفته می شود. بر مبنای میزان مخاطرات احتمالی ناشی از آزادسازی این مواد از بعد انسانی و اکولوژیکی، می توان نیمرخ ریسک را ترسیم کرد. نواحی که بر اساس نیمرخ ریسک ترسیم می گردند بنام نواحی داغ تعریف می شوند.
پس از این مرحله باید آنالیزهای لازم در هر دو بعد انسانی، اکولوژیکی انجام شود در بعد انساني و اکولوژیکی باید آزادسازهای منجر به حادثه و یا آزادسازی های تدریجی و با میزان کم، اما دارای اثرات مزمن و دراز مدت بررسی شوند. آنالیزها در این دو بعد، در سه فاز تخمين احتمال آزادسازی، تخمین اثرات و تخمین میزان مواجهه انجام می شوند.
در خصوص ارزشیابی ریسک، این تخمین ها، باید حتی الامکان کمی شوند و در واقع به صورت ریسک های کمی در آیند البته کمی سازی ریسک ها بخصوص در بعد اکولوژیکی، مشکل و پیچیده است. جهت تخمین میزان مواجهه و تخمین اثرات میتوان از معیارهای مختلفی استفاده کرد. از جمله ارزیابی هایی که جهت تخمین میزان اثرات انجام می شود، ارائه مدلهایی است که براساس میزان و گسترش آلودگی ترسیم می گردد. تخمین میزان اثرات برای مواد انفجاری و اشتعالی در حال حمل ونقل نیز قابل ترسیم و انجام است و می توان آنها را براساس مدلهای میزان و گسترش عوارض ناشی از انفجار و یا اشتعال مواد خطرناک و با خاصیت انفجاری و اشتعالی تخمین زد. باید توجه داشت که ارزیابی میزان اثرات و میزان مواجهه دو مقوله بسیار نزدیک به هم می باشند ولی ماهیتا متفاوت می باشند و هر یک رویه خاص خود را دارند.
ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید
ورود یا ثبـــت نــــام + فعال کردن اکانت VIP
مزایای اشتراک ویژه : دسترسی به آرشیو هزاران مقالات تخصصی، درخواست مقالات فارسی و انگلیسی، مشاوره رایگان، تخفیف ویژه محصولات سایت و ...
حتما بخوانید:
⇐ مقدمه ای بر ارزیابی ریسک مواد شیمیایی
⇐ ارزیابی ریسک بهداشتی مواد شیمیایی PPT
⇐ ایمنی مواد شیمیایی و روش های طبقه بندی و نگهداری مواد شیمیایی
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)