مبانی مدیریت و کاهش خطر بلایا

مبانی مدیریت و کاهش خطر بلایا

فرمت: Pdf   تعداد صفحات: 12

تنظیم کنندگان: لیلا محمدی نیا، محمد سورانی، علی اردلان

اهداف یادگیری پس از مطالعه این بخش، انتظار می رود فراگیر بتواند:

• اصطلاحات رایج در مدیریت بلایا را تعریف نماید.
• اجزای چرخه مدیریت بلایا را تشریح نماید.
• مفهوم کاهش خطر بلایا را بیان کنند.
• کارکردهای برنامه های مدیریت و کاهش خطر بلایا را در مراحل مختلف چرخه مذکور تشریح نماید.

مقدمه:

بلایای طبیعی و انسان ساخت همواره در طول تاریخ همراه بشر بوده اند و اثرات ناگوار بسیاری را بر محیط و بشریت اعم از تلفات جانی، خسارات مالی، روانی و زیست محیطی به دنبال دارند (۱). مرور تاریخچه بلایا در ایران نشان میدهد کشور ما یکی از بلاخیزترین کشورهای جهان بوده، مدیریت و کاهش خطر بلایا همواره موضوعی چالش برانگیز برای نظام سلامت کشور می باشد.

در راستای سیاست گذاری اقدام های نظام سلامت در این حوزه، به ابتکار و حمایت شورای سیاست گذاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نیز حمایت مؤسسه ملی تحقیقات سلامت جمهوری اسلامی ایران، سندی بومی با عنوان «نقشه مدیریت و کاهش خطر بلایا در نظام سلامت» در سال ۱۳۹۲ تدوین شده است که اهداف راهبردها، اقدام ها و الزامات دستیابی به سامانه توسعه یافته «مدیریت و کاهش خطر بلایا در نظام سلامت کشور» تا سال ۱۴۰۴ را در اختیار مدیران نظام سلامت کشور قرار داده است. بر اساس این سند، مأموریت این سامانه عبارت است از: به حداقل رساندن پیامدهای سوء مخاطرات طبیعی و انسان ساخت در سطح جامعه و منابع نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران و منطقه چشم اندازی از طریق پیشگیری از مخاطرات و کاهش آسیب، ارتقای آمادگی، پاسخ به موقع و بازیابی با رویکرد توسعه پایدار به گونه ای که در سال ۱۴۰۴ نظام سلامت جمهوری اسلامی ایران دارای توسعه یافته ترین سامانه سلامت در بلایا و فوریت ها و پایین ترین سطح خطر در برابر مخاطرات طبیعی و انسان ساخت در منطقه چشم اندازی باشد (۲).

با توجه به نقش اساسی نظام سلامت در مراحل مختلف چرخه مدیریت بلایا و لزوم ایجاد ادبیات مشترک در حوزه بلایا، ضروری است نخست چارچوب مفهومی مدیریت خطر بلایا در حوزه سلامت مورد بررسی قرار گیرد. در این راستا، به طور خلاصه، به تشریح تاریخچه، تعاریف و مفاهیم رایج در چرخه مدیریت بلایا می پردازد.

تاریخچه و اپیدمیولوژی بلایا

مرور داده های مربوط به بلایای دهه گذشته نشان می دهد در این مدت هر ساله حدود ۱۲۸۰۰۰ نفر در اثر بلایای طبیعی جان خود را از دست داده اند (۱). حدود ۸۸٪ کل مرگ و میر ناشی از بلایا، مربوط به بلایای طبیعی بوده است و ۸۳٪ از کل افراد فوت شده در این مدت آسیایی بوده اند (۲). میزان خسارات اقتصادی بلایا نیز قابل توجه بوده است؛ به گونه ای که در این مدت، بلایای طبیعی به طور متوسط سالیانه ۸۷ میلیارد دلار خسارت به اقتصاد جهانی وارد ساخته اند (3). قاره آسیا بلاخیزترین قاره جهان است و در بین کشورهای آسیایی نیز همواره نام ایران به عنوان یکی از کشورهای آسیب پذیر در بلایا قرار دارد (۴).

مرور داده های ثبت شده در مرکز جهانی تحقیقات اپیدمیولوژی بلایا، که مخاطرات و پیامدهای آنها را از سال ۱۹۰۰ ثبت کرده است، نشان میدهد، تعداد وقوع و پیامدهای بلایا رو به افزایش است (۵). سیر تحول تاریخ زندگی انسان بر روی کره زمین و فراوانی حوادث و بلایا حاکی از آن است که احتمال وقوع اغلب مخاطرات کماکان اجتناب ناپذیر بوده و ایجاد تغییرات و دست کاری های محیطی، جمعیتی و نظایر آن، جوامع را به صورت فزاینده ای در برابر مخاطرات آسیب پذیر ساخته است. با این حال تجارب جوامع مختلف در طی ۳۰ سال گذشته نشان داده است که با اتخاذ تدابیر پیشگیرانه، به طور بالقوه می توان تا حد زیادی از پیامدهای منفی مخاطرات کاست (۶). در مقابل برخی از افراد و سازمان ها نیز با اتخاذ رویکرد سنتی، بیشترین تمرکز را بر اقدام های مرحله پاسخ و حداکثر آمادگی پاسخ به بلایا داشته اند.

اقدام های مربوط به پیشگیری، آمادگی و پاسخ جوامع در معرض خطر بلا، به ویژه سازمان های ارائه دهنده خدمات امدادی و سلامت برای کاهش خطر بلایا یکی از چالش های جهانی می باشد تا جایی که برنامه راهبرد جهانی هیوگو نیز بر کاهش عوامل خطر، آگاه سازی عمومی، تقویت سامانه های هشدار اولیه و برنامه های آمادگی تأکید نموده است (۷).

مدیریت جامع بلايا ضمن پرداختن به لزوم آمادگی و پاسخ مناسب به بلایا بر اهمیت اتخاذ تدابیر پیشگیرانه برای کاهش خطر بلایا تأکید دارد و با برآورد و پیش بینی خطرها، ایجاد آمادگی و انجام اقداماتی که پیامدهای بلايا و آسیب پذیری را کاهش میدهد از مردم و دارایی های آنها حمایت می کند (۸).

تعریف اصطلاحات

بحران: این واژه بیشتر در حوزه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کاربرد داشته و در منابع علمی و اسناد مرتبط با بلایا جایگاهی ندارد.

بلا: از هم گسیختگی عملکرد یک جامعه یا اجتماع که منجر به آسیب های گسترده انسانی، مواد، اقتصادی یا محیطی می شود و تطابق با آن فراتر از توانایی جامعه یا اجتماع تحت تاثیر، با استفاده از منابع موجود است.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ ساختارهای مدیریت و کاهش خطر بلایا در ایران

⇐ ارزیابی و ارتقای آمادگی خانوار در برابر بلایا

⇐ ارتباطات ریسک در حوادث و بلایا