مبانی مدیریت بحران

مبانی مدیریت بحران

فهرست:

• مقدمه
• تعاریف
• انواع حوادث
  • بلایای طبیعی
    • زمین لرزه
    • زمین لغزش
    • آتشفشان
    • طوفان
    •  سیل
    • آتش سوزی وسیع
    • خشکسالی
• بحران های تکنولوژیکی
• مدیریت بحران
  • مدیریت بحران دانش یا هنر؟
  • وظایف مدیران بحران
  • دانش مدیریت
• مراحل مدیریت بحران
  • کاهش اثرات و پیشگیری
  • آمادگی
  • مقابله
  • بازسازی
• شرایط موفقیت در مدیریت بحران
• سیستم فرماندهی حادثه (ICS)
  • کلیات
  • اصول سیستم فرماندهی حادثه

مقدمه

در کشورهای حادثه خیز پیامدهای ناشی از بحران ها از عوامل اصلی بازدارنده توسعه به شمار می آیند. آثار عمومی وقوع حوادث عبارتند از مرگ و و میر جراحت، افراد، خسارات به اموال و تولیدات و خدمات و تأسیسات زیربنایی و در نتیجه تأثیر بر شیوه زندگی و ابعاد اجتماعی و روانی آن. از دیدگاه اعتقادی سوانح و بلایا جزئی از عالم خلقت و آزمایش الهی جهت بیداری و گاه نتیجه اعمال و کیفر گناهان آدمیان بوده و وقوع آنها باعث رشد و تعالی جامعه بشری است.

حدود سه چهارم مردم دنیا در مناطقی زندگی می کنند که در دهه های اخیر حداقل وقوع یکی از چهار عامل عمده مر گ ناشی از بحران ها یعنی ،زلزله، سیل، طوفان یا خشکسالی را تجربه کرده اند. در سال های اخیر وقوع سوانح و تعداد افراد آسیب دیده و خسارات مالی ناشی از آنها افزایش چشمگیری یافته است در دو دهه گذشته بیش از ۱/۵ میلیون نفر در سراسر دنیا در اثر سوانح طبیعی جان خود را از دست دادهاند و به این ترتیب به طور متوسط به ازاء هر ۳۰۰۰ نفر افراد در معرض خطر یکی از آنها کشته می شود. خطرپذیری سوانح طبیعی ارتباط نزدیکی با روند توسعه دارد، به این ترتیب که در صورت عدم وجود نظامات و ترتیبات مناسب، فرآیند و اجزای توسعه غالباً منجر به بروز یا تشدید سوانح می گردد اما در عین حال توسعه متوازن به طور مؤثری وقوع و یا خسارات آنها را کاهش می دهد. در این میان بر خلاف زندگی روستایی که اثرات محدودی بر تغییرات اقلیمی و تخریب محیط زیست، دارد رشد نامتوازن شهر نشینی که با مهاجرت، حاشیه نشینی و توسعه غیررسمی سکونتگاه ها و محلات پست همراه است موجب ایجاد محیط های زندگی ناپایدار می گردد. در حالی که درصد اندکی از مردم در معرض خطر، در کشورهای کمتر توسعه یافته زندگی میکنند اما بیش از نیمی از کل مرگ های ثبت شده در اثر سوانح در این کشورها بوده است.

کشور ایران به واسطه موقعیت جغرافیایی شرایط اقلیمی و وضعیت زمین شناختی از جمله کشورهای بلاخیز جهان محسوب می شود همه ساله به واسطه وقوع سیل و سایر بلایا،

خسارات و تلفات زیادی به کشور وارد می شود از سوی دیگر کیفیت نامطلوب طراحی، ساخت و کنترل ساختمانها و تأسیسات حیاتی ساخت و ساز در مناطق خطرناک و وجود ساختارهای نامطلوب و فرسوده شهری در افزایش اثرات زیانبار سوانح طبیعی تأثیرگذار می باشند. همچنین عدم آگاهی و آمادگی مردم و مسئولین نیز عامل مضاعفی در تشدید صدمات و تلفات سوانح محسوب می شود. خوشبختانه ایجاد و تقویت ساختارهای مدیریت بحران در سطوح ملی استانی و محلی کشور اخیراً مورد توجه و تأکید قرار گرفته است.

تعاریف

بحران حادثه ای است که در اثر رخدادها و عملکردهای طبیعی و انسانی به طور ناگهانی به وجود می آید؛ مشقت سختی و خسارت را به یک مجموعه یا جامعه انسانی تحمیل میکند و برطرف کردن آن نیاز به اقدامات و عملیات اضطراری و فوق العاده دارد.

– مدیریت بحران فرآیند برنامه ریزی ها و اقدامات مقامات دولتی و دستگاه های اجرایی دولتی شهرداری و عمومی است که با مشاهده تجزیه و تحلیل بحران ها به صورت یکپارچه جامع و هماهنگ با استفاده از ابزارهای موجود تلاش میکند از بحران ها پیشگیری نماید یا در صورت وقوع آنها در جهت کاهش آثار، ایجاد آمادگی لازم، مقابله، امدادرسانی سریع و بهبود اوضاع تا رسیدن به وضعیت عادی و بازسازی تلاش کند.

– مدیریت خطر پذیری (ریسک) فرآیندی است که سطح عمل یک خطر مشخص را در جامعه شناسایی می کند و این اطلاعات را در جهت تصمیم گیری برای اقدامات مربوط به کاهش اثرات مخاطرات و مقابله با آنها به کار می برد. این فرآیند با توجه به منافع و هزینه های کاهش مخاطرات انجام می گیرد.

– نجات و امداد عملیات نجات و امداد به عنوان بخش عمده مرحله مقابله شامل جستجو، نجات ارائه کمک های اولیه انتقال مجروحین تا نزدیکترین و اولین مرکز درمانی، تغذیه اضطراری تأمین سرپناه، اضطراری تخلیه اضطراری شهروندان، تأمین امکانات اولیه زندگی و دریافت و توزیع کمک های مردمی و اقلام اهدایی سازمانهای غیر دولتی ،داخلی خارجی و بین المللی است.

انواع حوادث

کارشناسان حوادث تاکنون به طور تجربی سه نوع حادثه یا بحران را شناسایی کرده اند که عبارتند از:

• بلایای طبیعی
• جریان های تکنولوژیکی
• بحران های سیاسی

حوادث غیر مترقبه و خانمانسوز طبیعی نظیر زمین لرزه، سیل گردباد و غیره که زندگی بسیاری از انسانها را به خطر می اندازند در زمره بلایای طبیعی به شمار می آیند. سوانحی دخالت های ناآگاهانه بشر در طبیعت و یا در نتیجه سهل انگاری و یا خطا در فرآیندهای فنی روی میدهد بحران “تکنولوژیکی” نامیده می شوند. حوادثی که در نتیجه دخالت های آگاهانه انسان ایجاد و سبب تخریب کلی جامعه می گردد، مانند جنگ، “بحران سیاسی” نامیده می شوند.

بلایای طبیعی: بلایای طبیعی از گوناگونی زیادی برخوردارند که در زیر به بعضی از آنها اشاره می گردد:

زمین لرزه

اغلب فاجعه های شهری به سبب وقوع زلزله رخ میدهند. تعداد بسیاری از شهرهای دارای تراکم جمعیتی و ساختمانی زیاد روی کمربندهای زلزله قرار دارند و علت اصلی تلفات جانی و خسارات مالی ناشی از زلزله سقوط اجزای ساختمانها و تأسیسات زیربنایی می باشد.

زمین لغزش

زمین لغزش حرکت مصالح سنگی و خاکی از دامنه ها به طرف پایین بوده و صورت های کلی آن سقوط، واژگونی، لغزش گسترش جانبی و جریان میباشد که با افزایش سرعت حرکت مصالح پتانسیل خسارات جانی آن افزایش مییابد زمین لغزش توسط زلزله، آتشفشان، طوفان سیل و عملیات عمرانی ایجاد می گردد.

به دلیل افزایش تعداد ساختمان های ساخته شده بر روی شیب های تند، پرتگاه های کوهستانی و یا دهانه رودخانه ها و دره های کوهستانی پتانسیل وقوع خسارات ناشی از این پدیده در حال افزایش است غالباً این نوع ساختمان سازی ها بدون توجه به اصول فنی انجام می گیرند. در بخش های بعدی ،کتاب زمین لغزش مورد بحث بیشتری قرار می گیرد.

آتشفشان

خروج با فشار خاکستر ،سنگ گاز و جریان مواد مذاب از ژرفای زمین آتشفشان نامیده می شود. اثرات این پدیده شامل آلودگی هوا به سبب فرود، خاکستر جریان گل و لای با سرعت زیاد (تا ۱۰۰ کیلومتر) در ساعت وزش گاز و خاکستر می باشد.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ نقش پدافند غیرعامل در مدیریت بحران

⇐ مدیریت بحران در سازمانهای دولتی

⇐ ساختار مدیریت بحران کشور

⇐ مدیریت بحران ناشی از انتشار گاز کلر