عوامل محیطی در ارگونومی

عوامل محیطی در ارگونومی

فرمت: pdf   تعداد صفحات: 20

فهرست:

• سروصدا در محیط کار
• برنامه پیشگیری از افت شنوایی شغلی
• روشنایی در محیط کار

عوامل محیطی مختلفی در محیط کار موجود هستند که با توجه به ویژگی های مربوطه می توانند مشکلات متعددی را برای سلامتی، ایمنی و بهره وری شاغلین ایجاد کنند. هدف ارگونومی تنظیم صحیح عوامل محیطی موجود در محیط کار (سر و صدا، روشنایی دما، رطوبت و ارتعاش و …) است تا از طریق تأمین شرایط بهینه عملکرد شغلی کارکنان را ارتقاء بخشد. در این بخش دو عامل محیطی سر و صدا و روشنایی به عنوان عواملی که کارکنان تمام مشاغل اعم از اداری صنعتی و خدماتی با آنها مواجهه دارند مورد بحث و بررسی قرار می گیرند.

سروصدا در محیط کار

آلودگی صوتی یکی از مهمترین معضلات زیست محیطی است که به عنوان عاملی زیان آور سلامتی انسان را به ویژه در صنعت در معرض تهدید قرار میدهد اثرات ناشی از مواجهه با سروصدا را نباید کم اهمیت انگاشت. صوت یک حس شنیداری است که از طریق ارتعاشات آکوستیک تحریک می شود. به عبارت دیگر حرکت مکانیکی ناشی از ذرات به صورت امواج حرکتی در محیط های مادی و یا هوا منتشر و باعث تحریک واکنش های فیزیولوژیکی در گوش و مسیرهای شنوایی می شود گوش انسان فقط قادر به شنیدن اصواتی است که در محدوده ادراک شنوایی انسان یعنی از ۲۰ تا ۲۰۰۰۰ هرتز قرار داشته باشند.

سروصدا عبارت است از صوت یا مجموعه ای از امواج صوتی که خارج از هرگونه نظم و هارمونی تولید می شوند. سروصدا علاوه بر دارا بودن مشخصات فیزیکی معین بر اساس حسی که ایجاد میکند نیز تعریف می شود. طبق تعریف سازمان استاندارد جهانی (ISO)، سروصدا پدیده ای است آکوستیک که به صورت آزاردهنده و ناخوشایند درک میشود. بنابراین از نظر فیزیکی هیچ تفاوتی بین صوت و سروصدا وجود ندارد؛ صوت یک ادارک حسی است ولی سر و صدا مبین صوت ناخوشایند است. سروصدا مجموعه ای از ارتعاشات صوتی پیچیده و نامنظم و یک ارتعاش مکانیکی است که به صورت امواج در یک محیط الاستكى – غالباً هوا و حتی مايعات و جامدات منتشر می شود سروصدا همه جا هست. وقتی صحبت از اثرات آن می شود دو نوع سروصدا از یکدیگر تفکیک می شوند:

1. سر و صدای شغلی (مانند سر و صدای کارگاهی)
2. سر و صدای محیطی (تمام اشکال سروصدا بجز سروصدای شغلی شامل سر و صدای موجود در اجتماع، اماکن مسکونی، ترافیک پارک ها و زمین های بازی، ورزش، …)

در این بخش فقط به سر و صدای شغلی می پردازیم. مواجهه با سر و صدای شغلی شدید همچنان در همه مناطق جهان مشکل ساز است. اگرچه سر و صدا کم و بیش در هر فعالیت کاری موجود است ولی برخی وظایف شغلی با مقادیر بسیار بالایی از سر و صدا همراه هستند که از مهمترین آنها می توان به فعالیت های کوبه ای، جابجایی انواع خاصی از مواد و بارها و پرواز جت های تجاری اشاره کرد. مشاغلی که بیشترین خطر را برای افت شنوایی ناشی از مواجهه با سروصدا ایجاد میکنند عبارتند از مشاغل تولیدی، حمل و نقل، معدن، ساخت و ساز کشاورزی و ارتش.

اندازه گیری سروصدا

برای کمی سازی  سر و صدا، متغیرهای متعددی تعریف شده است. این متغیرها بر پایه کمیتهای فیزیکی محاسبه شده و سپس بر حسب میزان حساسیت انسان به سروصدا اصلاح میشوند. اثرات صدا بر انسان به سه ویژگی فیزیکی آن یعنی دامنه فرکانس و مدت زمان بستگی دارد دامنه همان چیزی است که توسط شنونده به عنوان بلندی صدا درک می.شود. فرکانس صدا عبارت از تعداد دفعات تکرار امواج ارتعاشی در واحد زمان است و واحد اندازه گیری آن هرتز (Hz) می باشد. فرکانس موج صوتی تعیین کننده زیر و یا بم بودن آن است به طوری که اصوات با فرکانس پایین ارتعاشات کمتر از چند صد (هرتز) به عنوان صداهای بم و اصوات دارای فرکانس بالا به صورت صداهای زیر شنیده می شوند. افراد با شنوایی طبیعی می توانند محدوده فرکانسی ۲۰ هرتز تا ۲۰ کیلوهرتز (۲۰۰۰۰ هرتز) را بشنوند. انواع صوت از نظر فرکانس به مادون صوت (زیر ۲۰ هرتز) و فراصوت (۱۰ تا ۲۰ کیلوهرتز) و ماوراء صوت بالای ۲۰ کیلوهرتز) طبقه بندی می شوند. مدت زمان قرار گرفتن در معرض سروصدا را می توان کلا به دو نوع مداوم یا منقطع طبقه بندی کرد. تمام صداهای غیر منقطع (یعنی یکنواخت، متغیر و متناوب) مجموعاً در گروه “سروصدای مداوم” و صداهای کوبه ای و ضربه ای در گروه سروصدای منقطع ” قرار می گیرند. تمایز سر و صدای منقطع از سروصدای مداوم در کاهش سریع شدت صوت بلافاصله پس از افزایش شدید آن است. در بسیاری از محیط های کاری، افراد شاغل در معرض ترکیبی از صداهای مداوم و منقطع قرار دارند.

متغیرهای زیر رایج ترین ها برای اندازه گیری میزان سروصدای شغلی می باشند:

۱. تراز فشار صوت: تراز فشار صوت (LP) یکی از واحدهای اندازه گیری سر و صدا است که مبنای آن اندازه گیری میزان ارتعاشات هوا می باشد از آنجا که گوش انسان می تواند طیف وسیعی از سطوح فشار صوت را از N/m² 2×10^-5 تا N/m² 200 تشخیص دهد آن را در مقیاس لگاریتمی با واحد دسی بل (dB) بیان می کنند که از رابطه زیر بدست میآید که در آن p فشار صوت بر حسب پاسکال یا نیوتن بر متر مربع و ۲۰ فشار صوت مبنا می باشد:

LP=20logP/P0

۲. شدت صوت: شدت صوت میزان فشار صوت یا دامنه ارتعاش صوتی و مقدار انرژی است که در واحد زمان از واحد عمود بر راستای انتشار موج صوتی می گذرد و واحد آن وات بر متر مربع است. حساسیت گوش انسان به همه فرکانس های صوت یکسان نیست. برای اندازه گیری درک انسان از میزان بلندی صدا، از فاکتور شدت صوت استفاده می شود. برای محاسبه آن تراز فشار صوت در شبکه A در فرکانس های مختلف اندازه گیری می شود. نمودار شدت صوت بر حسب فرکانس های قابل تشخیص برای انسان در شکل ۱ آمده است.

شکل ۱: محدوده شنوایی انسان در بازه ۲۰ تا ۲۰ کیلوهرتز در شدت های صوتی مختلف حد پایین را آستانه شنوایی و حد بالا را آستانه دردناکی می نامند.

۳. تراز معادل صوت: هنگامی که سطح صدا در طول زمان متغیر است مثل شرایطی که اغلب در صنعت اتفاق می افتد تراز معادل صوت را در مدت زمان معینی (T) تعیین می کنند در این صورت برای ارزیابی مواجهه کارگر با صدا از ترازهای مواجهه کارگر میانگین زمانی گرفته شده یعنی تراز هر بار مواجهه با توجه به زمان مواجهه محاسبه می گردد و سپس تراز معادل مواجهه کارگر برای یک دوره زمانی مجاز (که با توجه به مقررات شغلی ۸ ساعت در نظر گرفته می شود) در شبکه A محاسبه می گردد. این پارامتر با نماد LAeq Ah نمایش داده می شود.

اصلاح متغیرها به، فرکانس ویژگی ها (ممتد متغیر متناوب) و منبع تولید سروصدا بستگی دارد. صداهای ممتد در طول زمان با شدت ثابت باقی میمانند در حالی که در صداهای متغیر و متناوب شدت صدا در طول زمان کم و زیاد شده و حتی در مورد اصوات متناوب انتشار صدا قطع و دوباره شروع می شود.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐بررسی تاثیر ارگونومی محیطی (صدا و نور و گرما و …) بر عملکرد و کارایی کارکنان

⇐ اصول ارگونومی در محیط کار

⇐ ارگونومی سبز یا محیط

⇐ مبانی ارگونومی