عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار بررسی سر و صدا و روشنایی در محیط کار
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار بررسی سر و صدا و روشنایی در محیط کار
عوامل فیزیکی زیان آور محیط کار بررسی سر و صدا و روشنایی در محیط کار
نور و روشنایی
نور نه تنها براي ديدن اشيا و استفاده از آنها و انجام كارها ضروري است بلكه عاملي مهم براي ايجاد يك محيط كار مطبوع و دلپذير است.
تحقيقات نشان داده اگر روشنايي با نوع كاري كه بايد انجام گيرد متناسب و كافي باشد بر كارآيي افراد مي‌افزايد و به تقليل حوادث كمك مي‌كند
اگر حوادث ناشي از خستگي باشد روشنايي متناسب به منزله تدبيري براي پيشگيري از حادثه است
برای طرح يک سيستم روشنائی مناسب سه عامل کار،روشنائی و محيط که در قابليت ديد موثر هستند بايد تجزيه و تحليل شوند
محاسن نور كافي و مناسب در محيط كار
- جلوگيري از احساس خستگي كاركنان
- كاهش اشتباهات
- كاهش تعداد حوادث و سوانح درمحيط‌هاي كارگاهي
- بهبود روحيه كاركنان
- بهبود كيفيت كار و افزايش بازدهي
عوامل موثر در رويت اجسام
روشنایی
در رويت اشيا تنها مقدار نور موثر نيست بلكه عوامل ديگري نيز دراين امر سهيم هستند مانند:
- اندازه اشيا
- رنگ اشيا
- زاويه ديد
- فاصله اشيا
- مدت رويت اجسام
- رفت و آمد بين تاريكي و روشني
منابع نور
به طور كلي روشنايي رامي‌توان به نور طبيعي و نور مصنوعي تقسيم كرد. روشنايي طبيعي به شرط آنكه به مقدار كافي باشد بر نور مصنوعي برتري دارد زيرا بر روي باكتري‌ها اثر كشنده دارد واز همه‌گيري امراض جلوگيري مي‌كند. با وجودي كه استفاده از نور طبيعي مستلزم هزينه‌اي نيست ولي درموارد زير استفاده از روشنايي مصنوعي در محل كار بر روشنايي طبيعي برتري دارد:
- در مناطقي كه داراي آفتاب مداوم نيست و ميزان نور دائم در حال تغيير است و به خوبي قابل استفاده نيست.
- استفاده درست از نور طبيعي بستگي به طرز و محل نصب پنجره در ساختمان‌ها دارد. اگر پنجره‌ها درست تعبيه نشوند لا‌زم است در جاهايي كه به‌اندازه كافي نور طبيعي تامين نمي‌شود، استفاده از نور مصنوعي استفاده گردد.
- شدت و ضعف ميزان نور طبيعي قابل كنترل نيست در صورتي كه نورهاي مصنوعي قابل كنترل هستند وبه صورت يكنواخت و مداوم مي‌توان از آنها استفاده كرد.
به طور كلي نور مصنوعي يا غيرمستقيم كه يكي از منابع اصلي توليد آن الكتريسته است به سه طريق تعبيه ميشود:
- روشنايي مستقيم
- روشنايي غيرمستقيم
- روشنايي نيمه مستقيم
استفاده صحيح از نور
براي اينكه از سيستم روشنايي موجود و تعبيه شده در يك مكان حداكثر استفاده به عمل آيد به برخي نكات اشاره مي‌كنيم:
- حباب‌ها و لوسترها تميز نگه داشته شوند
- چراغ‌هاي اضافه خاموش شود
- براي ديوارها و سقف‌ها حتي‌المقدور از رنگ‌هاي روشن استفاده گردد زيرا رنگ و نور ارتباط بسيار تنگاتنگ و نزديكي با هم دارند.
جنبه های بهداشتی و ايمنی نور
نور خيلی کم يا زياد به سلامتی آسيب وارد ميسازد. نوری که برای کار بينائی کافی نباشد ممکن است موجب ضعف ديد همراه با درد چشم (asthenopia) که معمولا به آن خستگي چشم در اثر کار زياد يا در اثر نقص کانونی چشم (Eyestrain) گفته ميشود، همراه با ريزش اشک ،قرمزی چشم،سردرد، گيجی (Dizziness) و ساير علامات گردد. ساير نشانه های فشار واسترس، مانند تغييرات فشار خون و ضربان قلب ، نيز ديده مي شود. اشياء توليد کننده نور بسيار روشن،مانند خورشيد ، جوشکاری،ليزرها و لامپهای تخليه ای با شدت زياد، ممکن است به رتين چشم صدمه وارد ساخته،و موجب نيمه کوری يا تمام کوری شود.
به استثناء ليزر مکانيسم حفاظتی بدن (عکس العمل چشم زدن)، مانع چنين آسيب هایی مي شود.
برای ايمنی ، انجمن مهندسی روشنایی و موسسه استاندارد ملی آمريکا بر حسب شدت خطر و سطح فعاليت، حداقل1-5 فوت کندل روشنائی را توصيه کرده است
علاوه بر مقدار نور ، عوامل فيزيکي ديگر از جمله سايه ها،نسبت درخشندگی و خيره کنندگی مستقيم و انعکاسی نيز ممکن است بر وقوع سوانح تاثير بگذارند
سر و صدا
صدا و اثرات آن
مجموعه عوامل و شرايط قابل درك به وسيله حواس پنجگانه كه جزئي از محيط فيزيكي كار است. به عنوان عوامل و شرايط فيزيكي محيط كار مطرح هستند كه علاوه بر مكان، وسايل و ابزار كار، عواملي نظير روشنايي، گرما، سرما، رطوبت، صدا، ارتعاش و غيره را شامل ميشود. اگر اين عوامل از حدود لا‌زم و قابل تحمل فراتر روند و يا از حدود توصيه شده، در استانداردها كمتر يا پايين‌تر باشند عوارض و يا مسائل خاصي را به وجود مي‌آورند كه لا‌زم است براي حفظ سلا‌مت نيروي انساني در محيط‌هاي كاري رفع گردند. آثار سرو صدابه طور كلي سرو صدا در محيط كار عوارض مختلفي را ايجاد مي‌كند كه عبارتند از:
- عوارض رواني و عصبي
- تداخل در ارتباطات
- خستگي و كاهش راندمان كار
- اثر فيزيولوژيكي
- اثر رواني سر و صدا به مشخصات فيزيكي صدا مانند فركانس، فشار و شدت صدا بستگي دارد. به طوري كه سر و صداي زياد باعث كاهش تمركز اعصاب و فعاليت‌هاي مغزي شده و بر روي سلسله اعصاب اثر مي‌گذارد. سردرد، سرگيجه، ضعف عمومي، بي‌خوابي و عصبي شدن از جمله علا‌ئمي هستند كه در اين زمينه ظاهر مي‌شوند. تداوم كار در معرض چنين سرو صدايي ممكن است باعث شود فرد به امراض رواني مبتلا گردد.
- در محيط پر سر و صدا امكان صحبت كردن و گاهي اوقات به علت نوع كار، انجام دادن درست آن مقدور نيست. در چنين حالتي افراد مجبور مي‌شوند با صداي بلند با يكديگر صحبت كنند كه ادامه اين كار عوارض مختلفي را مي‌تواند ايجاد كند. اين موضوع تحت عنوان تداخل در ارتباطات مطرح است.
- خستگي و كاهش راندمان كار، از ديگر عوارض سر و صداي محيط كار است كه آن را از نظر كيفي و كمي تحت تاثير قرار مي‌دهد و از بعد اقتصادي بسيار مهم است.
- در خصوص اثر فيزيولوژيكي هم گفتني است سر و صداي شديد بر روي دستگاه‌هاي مختلف بدن عوارض گوناگوني به جاي مي‌گذارد. از جمله كاهش ميزان شنوايي كه ممكن است به كري موقت يا دائمي بينجامد. درد گوش، حال بهم خوردگي، بالا رفتن فشار خون، زخم معده و … از ديگر بيماري‌هايي هستند كه در اين زمينه بروز پيدا مي‌كنند.
جدول زير قدرت شنوايي بر حسب شدت صورت را نشان مي‌دهد:
شدت صدا درجه شنوايي نشنيدن صدايي با شدت 20 دسي بل نشنيدن صدايي با شدت 30 دسي بل نشنيدن صدايي با شدت 45 دسي بل نشنيدن صدايي با شدت 85 دسي بل نقص مهمي به شمار نمي‌رود نقص در مكالمه ظاهر خواهد شد سنگيني گوش كري كاهش و كنترل سر و صدا در كارگاه‌هاي صنعتي، تمهيدات و شيوه‌هاي مختلفي از قديم به كار مي‌رفته است از جمله: تعويض ادوات و وسايل كار، استفاده از ماشين‌هاي بدون سرو صدا، استفاده از روش‌هاي سنتي از قبيل روغنكاري ماشين‌ها و تعويض قطعات كهنه و فرسوده آن، استفاده از قطعات لا‌ستيكي و پلا‌ستيكي و غيره.
اگر روش‌هاي مذكور موثر نباشد استفاده از گوشي‌ها و كالا هاي مخصوص جهت حفاظت كارگران مفيد است. همچنين لا‌زم است قبل از شروع كار از كارگران، آزمايش‌هاي قدرت شنوايي به عمل آيد و هر چند مدت يك بار تكرار شود.
طرح‌ريزی صحيح ماشين‌ها، لوازم جذب‌كننده سر و صدا، كنترل ارتعاشات، خاموشي ماشين‌ها براي مدت زمان معين و غيره نيز از روش‌هايي هستند كه مي‌توان براي كاهش و كنترل سر و صدا در نظر قرار گيرند. در ادامه به دو روش كلي كه براي كنترل سر و صداهاي مزاحم وجود دارد اشاره مي‌كنيم:
الف – جذب صدا: در اين روش شدت سرو صدا در محيط كار با تقليل ميزان انعكاس امواج صوتي به وسيله نصب وسايلي براي گرفتن و تخفيف ارتعاشات صوتي تقليل داده ميشود به اين معني كه با استقرار وسايل جذب صدا در سقف‌ها و ديوارها، به جاي اينكه امواج صوتي توليد شده منعكس شود، جذب ديوارها و سقف‌ها شده، بدين صورت مقدار زيادي از شدت صداي توليد شده كاسته ميشود.
ب - عايق كردن صدا: در اين روش كانون‌ها و عمليات مولد صدا، نظير محل كار ماشين‌ها، از ساير قسمت‌هاي محيط كار مجزا (توسط كشيدن ديوار يا نصب آنها در محل‌هاي جداگانه) و از انتقال صدا به جاهاي ديگر جلوگيري ميشود. ضمنا علاوه بر عايق كردن سقف‌ها و ديوارها، به منظور جلوگيري از ورود صدا از خارج و كاهش ارتعاشات صورتي توليد شده در داخل مي‌توان سر و صدا را در همان منبع توليد صدا (كانون‌هاي صدازا) از بين برد. به طور مثال:
- نصب وسايلي در ماشين‌آلا‌ت براي كاهش سرو صدا و ارتعاشات.
- استفاده از وسايل اتوماتيك براي بستن درهاي بزرگ و سنگين، براي جلوگيري از سر و صداي ناراحت‌كننده ناشي از بستن درها و روغنكاري به موقع قفل‌ها، لوله‌ها، دستگيره درها و همچنين قسمت‌هاي گردان ماشين‌ها تا راحت و روان كار كنند و سر و صدا توليد نكنند.
- صداي زنگ تلفن‌ها را با استفاده از وسايلي كه در آنها نصب ميشود، مي‌توان كاهش داد.
- كاركنان را مي‌توان آموزش داد كه آرام صحبت كنند و از ايجاد سرو صدا و همهمه، به خصوص وقتي دور هم جمع مي‌شوند يا از راهروها مي‌گذرند جدا خودداري كنند.
- استفاده از كفپوش در اتاق‌هاي چوبي، سيماني يا آجري كه باعث جذب امواج صوتي و كاهش سرو صدا ميشود.
- استفاده از ارابه‌هاي دستي كوچك با چرخ‌هاي لا‌ستيكي براي حمل و نقل بار در راهروها و اتاق‌ها.
- تنظيم صحيح روش كار، باعث تقليل مقدار زيادي از آمد و شدهاي غيرضروري و در نتيجه، در عين افزايش كارآيي، موجب كاهش ميزان سرو صدا ميشود
سر و صدا با صنعتي شدن كشورها آلودگي صوتي به صورت يك مسئله در محيط كار وبه خصوص كارخانه ها بروز كرده است صوت براي انتشار نياز به محيط مادي دارد فرکانس ياتواتر، فشار صدا يا بلندی، از خواص فيزيکی صوت است گوش عادی دارای حداقل و حداکثر آستانه شنوايی است در يك محيط كاري با توجه به اينكه كارگران چه مقدار در محيط كار و با چه وسايلي سروكار دارند مي توان گفت: صداهاي بيش از صد و بيست دسي بل ناراحت كننده، دردآور و زيان آور هستند اثرات و بيماريهای ناشی از سروصدا موجب سلب آسايش و خواب انسان است کاهش ميزان شنوائی و هچنين ناشنوايي ناشي از صدا مانند: كاهش شنوايي, وز وز گوش, کاهش بازده کار انسان
زيانهای اقتصادی اثرات فيزيولوژيكي از قبيل :افزايش فشار خون جرياني_افزايش ضربان قلب و بالارفتن مصرف اكسيژن_اثرات رواني_ايجاد زخمهاي دستگاه معدي رودي ناراحتي هاي عمومي از قبيل : خستگي، عصبانيت، پيري زودرس، نااميدي، سردرد، سرگيجه، ضعف عمومي و همچنين كر شدن فرد كه بر دو دسته است: موقت و دائم
كري موقت: درجه ابتلاي افراد به اين بيماري بستگي به زماني دارد كه در معرض صدا قرار مي گيرند و اگر براي مدت طولاني اين وضع ادامه پيدا كند احتمال دارد كه حتي با فواصل استراحت چند ماهه يا چند ساله هم شنوايي به حالت اوليه برنگردد.
کري دايم: اين حالت در مورد افرادي رخ مي دهد كه مدتها در معرض صداهاي بيش از يكصد دسي بل قرار گرفته و برنامه محافظت از شنوائي درباره آنها اجرا نشده است. در اين حالت از بيماري اوديوگرام شدت شنوايي سقوط مي كند. جالب اينجاست كه وضع اين بيماران در معاينات كلينيكي مگر در موارد پيشرفته تشخيص داده نمي شود و در اينجاست كه ضرورت اوديومتري بصورت دوره اي مشخص مي شود. ((شنوايي گوش را بوسيله دستگاه مخصوصي به نام اوديو متر اندازه گيري مي كنند كه به اين عمل اوديومتري گويند و منحني هاي حاصل از آزمايش هاي آن را اوديو گرام گويند))
كنترل سروصدا
اتاق کنترل صدا
صدا از يك منبع توليد مي شود و بعد طي يك مسير به گوش شنونده ميرسد، بنابراين با کنترل يک يا چند منبع توليد، مسير انتشار سروصدا و گوش شنونده مي توان از اثرات زيان آور آن جلوگيری کرد.
راهکارها
کاهش صدا از منبع توليد: روشي مهندسي و مكانيكي، پر هزينه، وقت گير و موثرترين روش كاهش سر و صداست مثالها: نصب دستگاه هاي خفه كننده صداي خروج هوا تغييرات در ماشين ها (مكانيكي و…) پوشش ماشين با صفحات آکوستيک تعمير و نگهداري و روغن كاري ماشين ها عايق کاری سطوح ديوار و سقف با مصالح جذب کننده برای کاهش مقدار سر و صدایی که از طريق ساختمان و هوا انتقال مي يابد تغيير مسير انتشار مثالها: حصار کشی در اطراف ماشين ساختن موانعی ميان منبع توليد و محيط کار افزايش فاصله منبع توليد و شنونده عايق کاری سقف ،ديوار و کف ساختمان استفاده از فنرهای فلزی ،لاستيک،چوب پنبه و لايه های پشم شيشه
موضوعات زیادی در رابطه عوامل زیان آور فیزیکی در محیط کار در سایت موجود است که کافیه یک سرچ در کادر زیر انجام دهید.
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)