عوامل روانی محیط كار

یكی از ابعاد مهم انسان، ابعاد روحی و روانی او است كه متقابلاً بر زندگی جسمی او تأثیر می گذارد. بیماریهای روانی و عصبی آشكارا در همه   محیط های كار ملاحظه می شود بطوریكه گفته می شود حدود 20% كارگران از آن رنج می برند و حدود 30% غیبت ها ناشی از وضعیت نامناسب روانی می باشد. این بیماریها عامل مهمی در تشنج محیط كار و افت بهره وری می باشد.

بی اعتنایی نسبت به تدابیر ایمنی بسیاری از حوادث ناشی از كار ناشی از بی مبالاتی نسبت تدابیر حفاظتی است. ممكن است عوامل زیر در این امر دخیل باشد :

•غرور و احساس اینكه تجربه كافی نسبت به مقابله با حوادث وجود دارد.

•تصور آنكه تدابیر حفاظتی، راندمان را كاهش می دهد و سرعت انجام كار تقلیل می یابد.

•اجرای تدابیر حفاظتی فرمانبرداری را نشان می دهد و نیروی کار از این امر گریزان است.

•بی اطلاعی از شیوه های انجام کار کم خطر و بطور کلی کمبود آموزش.

•خستگی و عدم تمرکز.

•بیماریها

•سایر عوامل محیطی

محیط و شرایط کار

    محیط کار عامل روانی مهمی به شمار می آید. روابط صمیمانه و انسانی بین کارگران و کارفرما و مدیران و رضایت کارگران از شرایط کار از جمله مزد، ساعت کار، عدم تبعیض، امکانات رفاهی، تضمین آتیه، وضع استخدامی مناسب و… می تواند تأثیر مهمی در کاهش حوادث داشته باشد.

    نظم و ترتیب و نظافت محیط کار و وجود مددکاران برای رسیدگی به مشکلات شخصی نیروی کار نیز در بهبود شرایط محیط کار مؤثر است.

خستگی جسمی و روانی (سورمناژ)

عدم وجود استراحت کافی و کار خارج از قدرت بدنی نیروی کار، اختلالات گوناگونی را ایجاد می کند. کاهش توان انجام کار، بی علاقگی به کار و عدم تمرکز، عدم تنوع کافی در فرایندهای کاری که شخص به آن مأمور است. بیماریهای مزمن و دردهای مختلف از عوامل سورمناژ بحساب می آیند.

 نتیجه خستگی، ابتدائاً کوفتگی، ضعف مفرط، تب، اختلالات گوناگون جسمی و روانی است و در صورت تداوم به بیماریهای مزمن، عصبی و درماندگی منجر می شود که تمام اعمال بدنی و فکری

شخص را دچار اختلال می کند.

اگر چه در ابتدا خستگی را صرفاً از نظر حرکات عضلانی مورد توجه قرار می دارند اما اینک معلوم شده که عوامل متعددی بشرح ذیل در خستگی مؤثر است:

•بی علاقه بودن به کار و یکنواختی محیط کار

•کم یا زیاد بودن کار و یا مسئولیت بیش از حد یا عکس آن

•نداشتن علاقه به محیط کار از جمله همکاران، کارفرما

•کار در انزوا

•مسائل خانوادگی و مادی

•مسائل اجتماعی سیاسی

عوارض و بیماریهای جسمانی

•مسائل رفاهی و مرخصی و تعطیلات  نامناسب و تبعیض در محیط کار

•مطابق نبودن کار با توانایی های جسمی و ذهنی فرد و نیر انجام کار به طور ناصحیح

•شرایط فیزیكی (حرارت، رطوبت، نور، تهویه، فشار، سروصدا و …)

عوارض خستگی بشرح زیر است:

•احساس کسالت و سستی و ملالت

تقلیل ظرفیت و قابلیت انجام کار و بهره وری

•اختلال در کار طبیعی بخش های مختلف بدن از جمله جریان خون، تنفس، ترشحات، عصبی و … افزایش بیمارها

•افزایش  غیبت

•افزایش تصادفات و حوادث ناشی از کار

•تقلیل توانایی انجام کار خارج از محیط کار

•عدم توانایی انجام وظایف و تکالیف اجتماعی و معاشرت

با دیگران

•پیری زودرس و کوتاهی عمر.

پیشگیری و درمان خستگی

الف: پیشگیری

نكات زیر در پیشگیری از خستگی كارگران مؤثر می باشد:

•توجه به فیزیولوژی كار و تطبیق كار ماشین با شرایط انسانی به نحوی كه ماشین بر انسان غلبه نكند و انسان خود را در برابر ماشین عاجز نبیند.

•توجه به شرایط بهداشتی محیط كار و پاكیزگی و زیبایی آن (درجه حرارت، روشنایی، رطوبت و . . . )

•استفاده از روانشناس اجتماعی برای كاهش كشمكش های شغلی و نگرانی های مربوط و آسایش روانی كارگران خارج از محیط كار.

•احترام به كارگران و رعایت ارزش های انسانی آنان

•رعایت قانون كار، حقوق كارگران، عدالت و انصاف در تقسیم كار،

 شایسته سالاری.

•توجه به توانایی كارگران در ارجاع كار (از جمله توجه به سن و عدم فشار به نیروی كار مسن و عدم استفاده از نوجوانان) در سن زیاد بتدریج یادگیری و توانایی های حسی و سیستم اعصاب كاهش می یابد.

•انجام درست كار و عدم اتلاف بی مورد انرژی و قوای فكری و بدنی و دارا بودن مهارت كافی برای انجام درست كار

•وجود تنوع كافی در كار

•پیش بینی استراحت كافی در كارهای سخت، كارهای شبانه

•استفاده از مرخصی های سالیانه و تعطیلات قانونی

•تأمین امكانات تفریحی، ورزشی

ب: درمان

خستگی های عادی نیاز به استراحت دارد و درمان خاصی توصیه نمی شود اما در سایر حالات درمان های زیر ضمن ضرورت یافتن علت، پیشنهاد می گردد:

•درمان های فیزیكی : شامل ماساژ برای رفع گرفتگی عضلات برای تسریع در جریان خون عضلات و دفع مواد سمی.

•درمان های شیمیایی : داروهای شیمیایی شامل اكسیژن، ویتامین ها، آدرنالین، هورمونها و اسیدهای آمینه وجود دارند كه كم و بیش در رفع خستگی مؤثرند اما باید زیر نظر پزشك مصرف شوند.

•درمانهای عصبی : استفاده از داروهای آرام بخش كه باید زیر نظر پزشك و پس از رعایت علت یابی و یافتن عوامل خستگی و در صورت تداوم باید مورد استفاده قرار گیرد.

درمانهای روانی : درماندگی و بی حوصلگی انجام حركات غیرارادی و از دست دادن اعتماد به نفس ممكن است نتیجه این شرایط باشد. جلب اعتماد این افراد، روشن نمودن جنبه های مثبت زندگی، برخورد با صداقت و صمیمیت می تواند آنان را به لیاقت ها و شایستگی خود امیدوار نمود. گاهی روانپزشكان برای كاهش مقاومت این افراد از داروهای

مسكن و مخدر استفاده می نمایند تا شخص را بتوانند

برای ادامه درمان در اختیار خود داشته باشند.