شناسایی خطرات و شبیه سازی پیامد حوادث احتمالی ناحیه مخازن و فلر پالایشگاه به روش ETBA و نرم افزار PHAST

شناسایی خطرات و شبیه سازی پیامد حوادث احتمالی ناحیه مخازن و فلر پالایشگاه به روش ETBA و نرم افزار PHAST

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 15

چکیده

پالایشگاه گاز ایلام که محصولات آن شامل گاز طبیعی ، اتان، ⁺C³⁺، C⁵ و گوگرد بوده در غرب کشور واقع گردیده است. در این تحقیق با روش ETBA خطرات ناحیه مخازن و فلر پالایشگاه بررسی و ۷۰ ریسک شناسایی شده، که ۸ ریسک در محدوده غير قابل قبول واقع گردید. پیامد ریسک های شناسایی شده برای سناریوهای منتخب شامل تشعشع ناشی از آتش، فشار ناشی از انفجار و ریزش مواد سمی بررسی و با نرم افزار PHAST حوادث احتمالی برای ۴ سناریوی رهایش ناگهانی گاز مخازن کروی، نشت میعانات گازی از مخازن استوانه ای، نشت LPG از بازوی بارگیری و خاموش شدن فلر مدل سازی گردید. نتایج نشان داد که در سناریوی اول خطرات ناشی از آتش سوزی و انفجار مخازن کروی سطح وسیعی از پالایشگاه را تحت تاثیر قرار می دهد. در سناریوی دوم در زمان نشت میعانات گازی دیوار پیرامونی مخازن استوانه ای از اهمیت خاصی برخوردار است. در سناریوی سوم جانمای محل بارگیری مناسب نیست. در سناریوی چهارم، ارتفاع مشعل ها مناسب بوده و در رهایش گازهای سمی و قابل اشتعال پیامد شدیدی برای تاسیسات و افراد پیرامونی نخواهد داشت. بازنگری سیستم های اطفاء حریق، پایش مداوم صاعقه گیر ها و برگزاری مانورهای آتش نشانی از پیشنهادات این مطالعه می باشد.

کلیدواژه: PHAST ،ETBA، شبیه سازی پیامد، ارزیابی ریسک، پالایشگاه گاز ایلام

مقدمه:

ریسک به همه پارامترهای بالقوه ای گفته می شود که می توانند تهدیدی برای ایمنی فرایند، سیستم یا پروژه باشند. ریسک تابعی از دو متغیر مستقل احتمال و شدت می باشد. اولین مرحله از مراحل ارزیابی ریسک شناسایی خطرات و حوادث محتمل موجود در فرآیند می باشد. علی رغم كليه تمهیدات بکار گرفته شده جهت پیشگیری از بروز حادثه در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی، ریسک حوادث گوناگون نظیر حریق، انفجار و نشت گاز همیشه وجود خواهد داشت. نتایج شناسایی خطر، سناریوهای بدست آمده از آن، نتایج مدلسازی و ارزیابی ریسک و بررسی تاثیر متغیرهای آب و هوایی نقش مهمی در مدیریت ریسک خواهد داشت. مدیریت ریسک امروزه نه تنها در صنایع شیمیایی و نفت بلکه در بسیاری از فرآیندهای سازمان یافته بشری چون فعالیت های اقتصادی یا پروژهای عظیم عمرانی هم کاربرد دارد (عبدالحمید زاده، و همکاران ۱۳۸۹). کشور ایران به عنوان یکی از ده کشور بلاخیز جهان شناخته شده است به طوری که از ۴۰ مورد بحران شناخته شده در جهان ۳۱ مورد آن در ایران رخ داده است (حسینی جناب و همکاران، ۱۳۸۵). مروری گذرا بر حوادث رخ داده در سالیان اخیر زنگ خطر را بیش از هر زمان برای صنعتگران و محققین این زمینه به صدا درآورده است (بیرودیان، ۱۳۸۵). بنابراین صنعت ایران نیازمند بهره مند شدن از سیستم هایی برای پیشگیری از رخداد بحران و آمادگی در برابر بحران های محتمل است (حسینی، ۱۳۸۵). امروزه استفاده از روش های ارزیابی ریسک در صنایع مختلف رو به گسترش است که این روش ها معمولا برای شناسایی، کنترل و کاهش پیامدهای خطرات به کار میرود. (الهیاری، ۱۳۸۴)

از آنجایی که دلیل و علت اصلی اکثر حوادث و خسارات وارده به سیستم ها، آزاد شدن ناخواسته انرژی می باشد و شناسایی علل حوادث برای جلوگیری از تکرار آنها بسیار ضروری است و از طرف دیگر چون بعضی از روش های تجزیه و تحلیل خطر در کشور ما خیلی محدود استفاده شده است، در روش ETBA ضمن شناسایی نقاط خطر، نحوه تبدیل آن ها به حوادث نیز مشخص می گردد. به همین جهت می توان ادعا نمود ETBA در واقع بررسی حوادث آینده می باشد. این روش معمولا در رابطه با تجزیه تحلیل ایمنی سیستم مورد استفاده قرار می گیرد. نتایج حاصل از ETBA در برآورد مقادیر ریسک و شناسایی و ارزیابی گزینه های خاص به منظور حذف یا کنترل خطرات بسیار موثر است. على حجت نژاد و همکاران در سال ۱۳۸۷ پیشنهاد می کند از روش ETBA برای بررسی ایمنی سیستم از دیدگاه کلان و جامع استفاده شود و توصیه می کند قبل از بررسی ایمنی سیستم های پیچیده و عملکردی از این روش به عنوان بررسی اولیه و یا در کنار سایر روش های پیچیده جزء نگر استفاده گردد.

مصطفی پویا و همکاران در سال ۱۳۸۶ در مطالعه ای با عنوان ارزیابی ایمنی تولید به روش ردیابی انرژی و آنالیز حفاظ ها در یک شرکت گلوکز سازی، پیشنهاد می کند با توجه به وضعیت صنعت مورد مطالعه توجه و استفاده از روش های مدیریتی کاهش ریسک به ویژه برقراری سیستم تعمیر و نگهداری پیشگیرانه، تشکیل تیم بررسی حادثه و ثبت گزارش و آنالیز علمی حوادث و شبه حوادث توسط آن نقش مهمی در کاهش ریسک کلی سیستم خواهد داشت و همچنین به کارگیری روش های بررسی نقش فاکتورهای انسانی در این صنعت ضروری و مفید خواهد بود. مقاله ای تحت عنوان چگونگی اجرای تکنیک ETBA در صنایع، مطالعه موردی اجرای این روش در واحد آیزوماکس پالایشگاه تهران توسط غلام عباس شیرالی و دکتر جواد عدل در سال ۱۳۸۵ صنایع شیمیایی در شناسایی خطرات و کاهش حوادث بسیار مفید و مؤثر باشد.

نرم افزار PHAST نیز یکی از قویترین و مشهورترین نرم افزارهای موجود است که به منظور مدلسازی پیامدهای محتمل مورد استفاده قرار می گیرد. و یکی از چندین محصولی است که توسط شرکت نرم افزاری DNV، از پیشگامان ارزیابی مخاطرات و حوادث صنعتی، تهیه شده است. این نرم افزار به عنوان یکی از ابزارهای تصمیم گیری شرکت ها و دولت ها در امر مخاطرات صنعتی و ایمنی عمومی شناخته شده است. نرم افزار PHAST به صورت گسترده ای مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. علاوه بر آن، نتایج حاصله از مطالعه جداگانه مدل جامع پیامد UDM که توسط DNV ارایه شده است، بیانگر آن است که هم تئوری و هم توانایی این مدل در پیش بینی حوادث بسیار کارا است. شبیه سازی حادثه در این نرم افزار، مدل سازی از اولین لحظه رهایش مدل نشتی) تا مدل سازی حوادث آتش سوزی و انفجار ناشی از این پخش شدگی را شامل می شود (میثمی و همکاران، ۱۳۹۲).

خانم نعیمه ستاره شناس در سال (۱۳۸۹) مدل سازی و ارزیابی پیامد رهایش گاز آمونیاک در پتروشیمی شیراز را مورد بررسی قرار داد و به این نتیجه رسید که به دلیل احتمال مرگ و میر ناشی از نشت بخار آمونیاک در فواصل حدود ۷۰ کیلومتری از پتروشیمی شیراز، تا حد امکان ساخت و ساز شهرک های مسکونی انجام نشود. مهدیه بازیاری و سعید گیوه چی در سال ۱۳۹۵ ابتدا با استفاده از تکنیک شناسایی خطر HAZID اقدام به شناسایی اولیه مخاطرات نمودند. سپس به منظور ارزیابی ریسک انتشار و انفجار با استفاده از نرم افزار PHAST اقدام به مدل سازی تاثیرت سمی و رهایش سولفید هیدروژن و همچنین فشار حرارتی ناشی از آتش سوزی و موج تخریبی حاصل از انفجار نمودند. در نهایت طرح واکنش در شرایط اضطراری با توجه به سطوح مختلف حوادث در محدوده مطالعاتی تدوین شده و به ارایه پیشنهاداتی به جهت کاهش خسارت ناشی از حوادث محتمل پرداخته اند.

پرویز آقارضی درمنی و همکاران در سال ۱۳۹۵ در مطالعه بررسی حوادث رایج صنعتی بر روی مخازن تری اتیلن گلایکول سکوی سلمان با استفاده از نرم افزار PHAST انجام داده که در این مطالعه مشاهده شد در صورت وقوع نشتی در این مخازن، پیامدهای بسیار شدید و غیر قابل تحملی برای سکو ایجاد می شود. محمد قجری و همکاران در سال ۱۳۹۵ در پالایشگاه گاز بیدبلند با استفاده از نرم افزار PHAST جانمایی مخزن کلر نسبت به ساختمان مرکزی را بررسی کردند به این نتیجه رسیدند که جانمایی حال حاضر این مخزن نسبت به ساختمان مرکزی مناسب نمی باشد و باید تمهیداتی برای کاهش ریسک نگهداری این مخزن در مکان فعلی در نظر گرفته شود. حمید رضا شاکری و همکاران در سال ۹۱ بر اساس نتایج مدلسازی PHAST به این نتیجه رسیدند که هر چه ارتفاع نقطه رهایش از سطح زمین بیشتر باشد خسارات و تلفات کمتری به انسان ها و تجهیزات وارد می شود.

در این تحقیق علمی از تکنیک شناسایی خطر بسیار کارآمد ETBA برای ارزیابی ریسک ناحیه مخازن و فلر پالایشگاه گاز ایلام استفاده می شود تا از نقص های ذاتی که در هر روش به طور طبیعی موجود است و هیچ کدام چنانچه گفته شد عاری از نقص نیستند، دوری گردد و نتیجه ی کار را که بسیار به واقعیت نزدیک است ارائه شود که در آن به هیچ وجه دنبال تخریب و پیدا کردن نقص های منفی موجود در سیستم نبوده بلکه هدف، دستیابی به نتایج یک تحقیق جدید و مقایسه نتایج با تکنیک های مشابه که قبلا در پالایشگاه انجام گرفته است، می باشد.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ مدل سازی پیامد حوادث فرایندی به کمک نرم افزارهای PHAST و ALOHA

⇐ نرم افزارهای مدل سازی حوادث

⇐ آشنایی با ارزیابی ریسک به روش ETBA