شاخص خطر حادثه (AHI)

شاخص خطر حادثه (AHI)

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 10

1- مقدمه

شاخص خطر حادثه (AHI) یک روش چندگانه رتبه بندی خطر در صنایع فرآیندی است و به عنوان یک سامانه جدید، برای ارزیابی جامع و سریع آسیب های ایجاد شده در صنایع فرآیند شیمیایی تدوین شده است. این شاخص می تواند در ارزیابی اثرات احتمالی حوادث صنایع بر اساس ویژگی های محل و فرآیندهای صنعتی و شرایط عملیاتی موثر باشد. همچنین استفاده از این شاخص می تواند در انتخاب مکان مناسب برای استقرار یک صنعت جدید کمک کننده باشد. شاخص خطر حادثه پیامدهای یک حادثه را بر اساس یک مقیاس نمره گذاری استاندارد شده در گستره ۱۰ – ۰ نشان می دهد. فلوچارت مربوط به نحوه محاسبه AHI در شکل ۱ نشان داده شده است.

همان طور که مشاهده می شود، فرآیند با پیش بینی محتمل ترین سناریو حادثه آغاز شده و سپس عوامل موثر بر شدت حادثه شامل اثرات مستقیم (شامل جمعیت، سرمایه و اکوسیستم) و اثرات غیر مستقیم (شامل اثرات حادثه بر روی محیط زیست، آب، خاک و هوا) مورد ارزیابی قرار می گیرد.

شکل ۱: نحوه محاسبه شاخص خطر حادثه (AHI)

اثرات مستقیم و غیر مستقیم در اعتبار دادن به شدت حوادث دخیل هستند. مراحل محاسبه شاخص خطر حادثه و روش کمی سازی اثرات مستقیم و غیر مستقیم در ادامه به طور کامل مورد بحث قرار گرفته است.

۲ – تدوین سناریوی حادثه

اولین گام در محاسبه شاخص خطر حادثه، تدوین سناریو حادثه می باشد که از اهمیت زیادی برخوردار است. سناریو در واقع توصیفی از یک وضعیت قابل انتظار است که می تواند (نه الزاما) منجر به حادثه شود. در تدوین سناریو می بایست پارامترهای عملیاتی و غیر عملیاتی مطابق آنچه در شکل ۲ نشان داده شده است، در نظر گرفته شوند.

شکل ۲- ساختار تدوین سناریو حادثه برای محاسبه شاخص خطر حادثه

۳. برآورد پتانسیل آسیب

هدف از این مرحله برآورد پتانسیل آسیب ناشی از سناریو حادثه شامل بار حرارتی، موج انفجار یا همان فشار بیش از حد و بار سمی با استفاده از روابطی که در ادامه اشاره خواهد شد، می باشد.

3-1 بار حرارتی

پتانسیل آسیب ناشی از بار حرارتی با استفاده از رابطه ۱ (فاکتور R) محاسبه و سپس شدت اثر بار حرارتی (فاکتور شدت، X1) با استفاده از نمودار شکل ۳ تعیین می گردد.

رابطه 1:

K1: ضریب ثابت (برابر با ۵۱)
Hc: حرارت ناشی از سوختن مواد (بر حسب کیلو ژول بر کیلوگرم)
M: مقدار ماده شیمیایی (بر حسب کیلوگرم)

شکل 3: الف: نمودار تعیین شدت آسیب (x₁) ناشی از بار حرارتی.

3-2- افزایش فشار

پتانسیل آسیب ناشی از افزایش فشار با استفاده از رابطه ۲ (فاکتور R) محاسبه و سپس شدت اثر ناشی از افزایش فشار (فاکتور شدت، X2) با استفاده از نمودار شکل 4 برآورد و عددی بین ۱۰-۰ تعیین می گردد.

رابطه 2:      (R = K2 (Hc × m

 K2: ضریب ثابت (^6-10×7)

Hc: حرارت ناشی از سوختن مواد (بر حسب کیلو ژول بر کیلوگرم)

M: مقدار ماده شیمیایی (بر حسب کیلوگرم)

شکل 4: نمودار تعیین شدت آسیب (x2) ناشی از افزایش فشار ناشی از موج فشار

3-3 بار سمی

پتانسیل آسیب ناشی از اثر بار سمی با استفاده از رابطه 3 (فاکتور R) محاسبه می شود و سپس شدت اثر ناشی از بار سمی (فاکتور شدت، X₃) با استفاده از نمودار شکل 4 تعیین می شود.

شکل 5: نمودار تعیین شدت آسیب (x₃) ناشی از افزایش فشار بار سمی

رابطه 3:

q: دبی رهایش ماده سمی (کیلو گرم در ساعت)
LC_50: غلظت مورد نیاز برای ۵۰٪ مرگ و میر در مدت زمان مواجهه ۴ ساعته

4- برآورد فاکتورهای تأثیر مستقیم و غیر مستقیم

در مرحله قبل پتانسیل آسیب ناشی از بار حرارتی، افزایش فشار و بار سمی (به ترتیب با عنوان  X₂ , X₁ و X₃) بر اساس ویژگی های ذاتی صنعت و فرآیند تعیین گردید. در این قسمت عوامل موثر بر شدت آسیب ناشی از عوامل تحت عنوان فاکتورهای تأثیر مستقیم و غیر مستقیم بیان می گردد:

4-1- فاکتورهای مستقیم

4-1-1- جمعیت: تراکم جمعیت یکی از فاکتورهای مهم در شدت حوادث می باشد، چرا که هر چه تراکم جمعیت در یک محیط بیشتر باشد، پیامدهای بیشتری را از نظر تلفات در پی خواهد داشت. جریمه مربوط به تراکم جمعیت (Pn₁) با استفاده از نمودار شکل 5 تعیین می شود.

شکل 6: نمودار تعیین جریمه مربوط به تراکم جمعیت

4-1-2- دارایی: خسارت مربوط به دارایی ها (Pn₂) بر اساس دانسیته دارایی (بر حسب دلار بر متر مربع) و با استفاد نمودار شکل ۷ تعیین می شود.

شکل 7: نمودار تعیین جریمه مربوط به دارایی ها

4-1-3- اکوسیستم: از آنجا که اثرات حوادث بر روی اکوسیستم های اطراف به نسبت ضررهای جانی و مالی کمتر قابل مشاهده است، این اثرات به ندرت مورد توجه قرار می گیرد. با توجه به اینکه آسیب به اکوسیستم می تواند پیامدهای طولانی مدت را در پی داشته باشد، لازم است جریمه مربوط به آن در شاخص خطر حادثه در نظر گرفته شود. فاکتور جریمه مربوط به خسارت وارده بر اکوسیستم (Pn3) با استفاده از نمودار شکل 8 تعیین می شود.

شکل 8: نمودار تعیین جریمه مربوط به آسیب به اکوسیستم

4-2- فاکتورهای مربوط به اثر غیر مستقیم

اثرات غیرمستقیم از دسته فاکتورهای وابسته به حادثه بوده و خود دارای اثرات ثانویه هستند. برای مثال در اثر آزاد شدن یک مایع خطرناک بخشی از آن مستقیما تبخیر شده و باعث آلودگی هوا می شود، بخشی از مایع نیز از طریق خاک جذب شده، باعث آلودگی خاک و زمین میشود و نیز منجر به آسیب به ارگانیسم ها از جمله انسان می شود. ضریب تأثیر مربوط به فاکتورهای اثر غیر مستقیم شامل ته نشینی مواد جامد، رهایش گازها و مایعات به تفکیک برای خاک، آب و هوا به ترتیب با استفاده از نمودار 7 (الف تا ج) تعیین می شود. این فاکتورها تابعی از خواص خطرناک مواد، میزان و شرایط رهایش مواد می باشند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ شاخص های ارزیابی ریسک

⇐ شاخص های ضریب حوادث و تفسیر آنها

⇐ شاخص های ایمنی ذاتی

⇐ شاخص ایمنی بیمارستان

⇐ ارزیابی شاخص ایمنی در محیط کار