ساختار و علل حوادث ناشی از کار

ساختار و علل حوادث ناشی از کار

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 10

مقدمه

طی سالیان متمادی ساختارهای مختلفی در مورد حادثه و رویداد ارائه شده است که هر کدام بیانگر دیدگاه ها و بینش های متفاوت و متعددی در زمینه چگونگی بروز حوادث است. در هر ساختاری سعی شده، یک سری تاکیدات خاص در خصوص نحوه بروز حادثه، مورد بحث قرار گیرد. لازم به ذکر است، به دلیل پیچیدگی در ماهیت شکل گیری و بروز حوادث، به طور قطع هیچ یک از ساختارهای ارائه شده، نمی تواند به عنوان الگوهایی جامع و فراگیر تمامی حوادث و رویدادهای گوناگون را در قالب خود بررسی و تجزیه و تحلیل نماید و تمامی علل و عوامل موثر در بروز آن را معرفی نماید. بر این اساس، نیاز است که در بررسی های مختلف به منظور پوشش دادن تمامی زوایا و ابعاد گوناگون حوادث از روش های مناسب و متناسب با نوع حادثه به صورت ترکیبی بهره جست.

ساختارهای ارائه شده در زمینه حادثه و رویداد، صرفا یک راهنمای کلی برای فهم بهتر نحوه بروز یک حادثه است. صاحب نظران و نظریه پردازان این عرصه با توجه به ارتباط و تاثیرات عوامل مختلف موثر در بروز حوادث سعی در توصیف تداخلات پیچیده میان شرایط و رفتارهای سیستم داشتند که می تواند سبب بروز حادثه شود. هدف نهایی از ارائه چنین دستاوردهایی دست یابی به محیطی ایمن برای کار است.

یک حادثه ممکن است از ده یا دهها واقعه که هر کدام می توانند یک علت قلمداد شوند تشکیل شود. پیشگیری از حادثه در گرو درک رابطهی علت و معلولی در فرآیند شکل گیری حادثه است. بنابر این، برای رسیدن به روش های مناسب در پیش گیری از حوادث، لازم است ساختارهای مناسبی برای تحلیل و بررسی چگونگی بروز حادثه در نظر گرفته شوند.

هر حادثه یک یا چندین علت قابل تشخیص دارد که می بایست با یک دید سیستمیک و نظام مند به بررسی آنها پرداخت. باید توجه داشت که بدون در نظر گرفتن ساختار حادثه نمی توان روش های مناسب و قابل اطمینان برای پیش گیری از بروز حوادث به دست آورد.

2- ساختار حادثه

حوادث دارای ساختارهای پیچیده ای هستند که این ساختارها می توانند به بررسی کننده این کمک را نماید که علل اصلی و موثر حادثه را کشف کرده و برای کنترل آن اقدام نماید. ساختار حادثه در شکل ۱ نشان داده شده است.

همان طور که در شکل ۱ مشخص است سه نوع واقعه باید شکل گیرد تا یک حادثه به وجود آید. این وقایع در یک فرآیند سیستماتیک قرار دارند که کاملا به صورت یک فرآیند پیوسته در تمامی حوادث قابل ردیابی است. این حادثه مفهوم فرآیندی بودن حوادث را بیان می کند که در بررسی های حوادث لازم است فرآیند تشکیل آن را رسم کرده تا بتوان علل اصلی حوادث را مشخص نمود.

شکل ۱. ساختار حادثه بر اساس وقایع شکل دهنده آن

1-2 وقایع مقدماتی

وقایع مقدماتی مهمترین عامل در شکل گیری یک حادثه است که برخی از تحلیل گران حادثه این علل را در بخش علل ریشه ای طبقه بندی می کنند. این وقایع در سلسله مراتب علل حوادث در بخشهای اولیه و شروع فرآیند شکل گیری حادثه قرار دارند. از نظر زمانی ممکن است بین حادثه به وقوع پیوسته و این وقایع زمان طولانی حتی چندین سال وجود داشته باشد. لذا در برخی از این موارد پیدا کردن و کنترل آنها از دشواری خاصی برخوردار است. وقایع مقدماتی هر آن چیزی است که بر روی وقایع اولیه اثر می گذارند و سبب شکل گیری وقایع اولیه می شوند. وقایع مقدماتی، مرحله ای را برای بروز شرایط خطرناک آماده می کنند که عملا سبب به فعلیت در آمدن خطر و یا تبدیل شرایط خطر برای بالفعل شدن می شود. اگر بتوانیم وقایع مقدماتی شرایط خطرناک را شناسایی کنیم و آنها را حذف کنیم کنترل حوادث راحت و کم هزینه است.

همان طوری که ذکر شد از این وقایع در برخی از منابع به عنوان علل ریشه ای و نامشهود حادثه نام برده می شود. مثال هایی برای وقایع مقدماتی؛

• تغییر ساعت کاری کارگران
• تغییر در سبک مدیریت در یک واحد سازمانی
• تغییر در نوع تکنولوژی بکار گرفته شده در تولید
• تغییر در شرایط زندگی یک فرد (مانند وضعیت تاهل یا صاحب فرزند شدن)
• تغییر در شرایط محیطی کار

2-2- وقایع اولیه

وقایع اولیه از عللی است که در شرایط اولیه بررسی حوادث، یک محقق آن را به عنوان علت اصلی یا اوليه حادثه می نامند. وقایع اولیه عبارتند از شرایط یا مکانیزمی عینی که باعث وقوع حادثه می شود. این وقایع را میتوان به جرقه ای که آتش را روشن می کند تشبیه کرد. این وقایع همان علل اصلی و مشهود حادثه می باشد. در صنایع بیش ترین اقدامات کنترلی در قدم اول و به طور ابتدایی روی وقایع اولیه صورت می پذیرد. این وقایع در بسیاری از منابع به عنوان شرایط ناایمن یا اعمال ناایمن ذکر می شود.

مثال هایی برای وقایع اولیه:

• خواب آلودگی در زمان رانندگی
• خطای اپراتور ماشین
• عدم رعایت دستورالعمل های اجرایی
• عدم توجه به دستورات مدیریت خرابی ماشین
• لیز بودن مسیر
• تاریک بودن مسیر تردد

3-2- وقایع واسطه

علل واسطه ای عللی هستند که می تواند سبب تشدید و یا تضعیف اثرات یک حادثه شود. این علل روی وقوع حادثه نقش نداشته و فقط می تواند حادثه را در حد یک شبه حادثه تقلیل داده و یا تبدیل به یک فاجعه نماید. وقایع واسطه عملا اثری دو سویه دارند. این وقایع می توانند حادثه را اصلاح یا تشدید کنند. این وقایع همان محرک هایی هستند که برخی در تخفیف حادثه بوده و برخی در تشدید و شکل گیری یک فاجعه نقش دارد.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ تئوری های علل وقوع حوادث ناشی از کار

⇐ حوادث صنعت نفت؛ علل و راهکارها

⇐ عوامل روانشناختی موثر در بروز حوادث در محیط کار