روشهای تجزیه تحلیل شکست و اثرات آن FMEA

روشهای تجزیه تحلیل شکست و اثرات آن FMEA

روشهای تجزیه تحلیل شکست و اثرات آن FMEA

 الف ـ تاريخچه

FMEA تكنيكي است كه براي اولين بار در ارتش امريكا مورد استفاده قرارگرفته است. استانداردهاي نظامي mil-p-1629  با عنوان (روش آناليز عيب ، تاثيرات مربوط و ميزان اهميت آن) در نهم نوامبر 1949 انتشار يافت. در قالب اين استاندارد خطاها يا اشكالات پيش آمده به لحاظ تاثير گذار آنها در هدف غايي و ميزان ايمني / پرسنل /تجهيزات طبقه بندي مي‌شوند.

اولين كاربرد رسمي اين تجزيه و تحليل تحت عنوان FMEA در صنايع هوا فضاي ايالات متحده امريكا استفاده شد. در واقع آن زمان FMEA به عنوان يك نوآوري و ابتكار براي پيشگيري از اشتباهات و خطاهاي جبران ناپذيري مطرح گرديد كه وقوع هر يك از آنها باعث خسارات هنگفت و اتلاف سرمايه فوق العاده زياد مي‌گرديد.

ب ـ تعريف FMEA :

تجزيه و تحليل عوامل شكست و آثار آن FMEA ناميده مي شود. FMEA يك تكنيك مهندسي است كه به منظور مشخص كردن و حذف خطاها، مشكلات و اشتباهات بالقوه موجود سيستم ، فرايند توليد و ارائه خدمت، قبل از وقوع ، در نزد مشتري ، بكار برده مي‌شود.

تعريف خاص :

FMEA در ارزيابي ريسك روش تحليلي است كه مي‌كوشد تا حد ممكن خطرات بالقوه موجود در محدوده‌اي كه در آن ارزيابي ريسك انجام مي‌شود و همچنين علل و اثرات مرتبط با آن را شناسايي و رتبه بندي كند.

د- تشريح مراحل انجام كار

1- جمع آوري اطلاعات مربوط به فرايند: سايت يا مكاني كه در آن ارزيابي ريسك انجام مي‌شود بايد كاملاً شناسايي و نحوه فعاليت‌ها و فرايندها به دقت بررسي شود.

2- تعيين خطرات بالقوه: تمام خطراتي محيطي ، تجهيزاتي ، مواد ، انساني و… كه ايمني را تهديد مي كند بايد در نظر گرفته شود همچنين حالات هر خطر نيز مي‌بايست مورد تجزيه و تحليل قرارگيرد.

3- بررسي اثرات هر خطر: اثرات هر خطر، اثرات احتمالي هستند كه خطر بر ايمني افراد مي‌گذارند. اثرات خطر مي‌توانند مانند آتش سوزي، مسموميت ، شكستگي ، آسيب‌هاي مفصلي و غيره باشد.

4- تعيين علل خطر : شناخت كافي از محدوده مورد ارزيابي مي‌تواند كمك فراواني براي شناسايي علل بوجود آمدن خطر باشد. اطلاعات فني ، زيست محيطي و ارگونوميك نيز در شناسايي بهتر علل موثر هستند.

5- چك كردن فرايندهاي كنترل : به منظور ارزيابي بهتر خطرات صورت مي‌گيرد. بررسي برگه‌ها عمليات استانداردها الزامات و قوانين حاكم بر محيط كار و عوامل مربوط از جمله اين كارهاست.

6- تعيين نرخ وخامت : وخامت خطر يا ميزان جديد بودن ”اثر خطر بالقوه “ بر افراد است. شدت يا وخامت خطر فقط در مورد «اثر» آن در نظر گرفته مي‌شود، كاهش در وخامت خطر فقط از طريق اعمال تغييرات در فرايند و نحوه انجام فعاليت‌ها امكان پذير است.

براي اين وخامت خطر شاخص‌هاي كمي وجود دارد كه بر حسب مقياس 1 تا 10 بيان مي‌گردد.

جدول 5: وخامت خطر

7- احتمال وقوع:

احتمال وقوع آن مشخص مي‌كند كه يك علت يا مكانيزم بالقوه خطر با چه تواتري رخ مي‌دهد.

تنها با از بين بردن يا كاهش علل يا مكانيزم هر خطر است كه مي‌توان به كاهش عدد رخداد اميدوار بود. احتمال رخداد بر مبناي 1 تا 10 سنجيده مي‌شود. بررسي سوابق و مدارك گذشته بسيار مفيد است. بررسي فرايندهاي كنترلي، استانداردها، الزامات و قوانين كار و نحوه اعمال آنها براي دست يافتن به اين عدد بسيار مفيد است.

جدول 6: احتمال وقوع خطر

8- نرخ احتمال كشف خطر

احتمال كشف نوعي ارزيابي از ميزان توانايي است كه به منظور شناسايي يك علت/مكانيزم وقوع خطر وجود دارد. بعبارت ديگر احتمال كشف توانايي پي بردن به خطر قبل از رخداد آن است.

بررسي فرايند هاي كنترلي استاندارد ها الزامات و قوانين كار و نحوه اعمال آنها براي دست يافتن به اين عدد بسيار مفيد است.

جدول (7) احتمال كشف خطر

1- محاسبه RPN

عدد اولويت ريسك حاصلضرب سه عدد وخامت (S) رخداد (0) و احتمال كشف (D) است

RPN= Serverity x occ urance x Detection

عدد اولويت ريسك عددي بين 1 و 100 خواهد بود.

براي اعداد ريسك بالا، كارگروهي بايد جهت پائين آوردن اين عدد از طريق اقدام اصلاحي صورت پذيرد.

2- آيا اصلاح نياز است؟

در اين مرحله خطرات را براساس عدد اولويت ريسك رتبه بندي مي‌كنيم و براساس نظر سيستم FMEA يك حد RPN در نظر مي‌گيريم . بعنوان مثال براي سطح اطمينان 90% حد به شرح زير

بدست مي‌آيد.

سپس خطراتي كه RPN بالاي 100 دارند و در واقع نياز به اصلاح دارند و مشخص مي كنيم

توجه : براي خطراتي كه داراي حداقل يك عدد 10 هستند نيز بايد اقدام اصلاحي در نظر گرفته شود.

11- اقدامات اصلاحي و پيشنهادي :

اين اقدامات بايد در جهت اهداف زير وضع و انجام گردند:

الف ـ حذف علل ريشه اي خطر

ب ـ كاهش وخامت اثر خطا

ج ـ افزايش احتمال كشف خطر در فرايند

دـ افزايش رضايت كاري كاركنان از وضعيت ايمني

12- تعيين مسئوليت و وظايف :

سازمان بايد مسئول هر يك از اقدامات اصلاحي را مشخص و ثبت نمايد نتايج اقدامات انجام شده بايد به گروه FMEA گزارش شده و صحه گذاري شوند.

13- تصحيح فرايند طبق اقدامات اصلاحي :

اقدامات بايد بطور موثر پياده شده و اين نكته در نظر گرفته شود كه بايد اين اقدامات نيز ارزيابي شود. بعنوان مثال حذف يك ماده آتش زا از حلالها و جايگزيني يك ماده سمي مخاطرات جديدي را بدنبال دارد كه بايد آنها نيز بهمين ترتيب تجزيه و تحليل شوند.

14- بعد از انجام اقدامات اصلاحي دوباره بايد عدد RPN محاسبه گردد.

در محاسبه عدد PRN بايد توجه داشت كه تعيين اعداد نرخ رخداد، وخامت و كشف مي‌بايست براساس نوع فعاليت سازمان تعيين و تثبيت شود عمدتاً براي خطراتي كه نرخ وخامت و رخداد بالاي 7 دارند مي‌بايست اقدام اصلاحي در نظر گرفته شود.

مزاياي FMEA

1. يك ابزار پيشگيري از خطرات است
2. يك روش مناسب كمي براي ارزيابي ريسك است
3. يك روش مطمئن براي پيش بيني مشكلات و تشخيص موثرترين و كم هزينه ترين راه حلهاي پيشگيري است.

علاوه بر مطالب بالا یک فایل که مربوط به ارزیابی ریسک به روش FMEA و مقایسه RPN قبل و بعد از اقدامات اصلاحی در پروژه احیاي مستقیم فولاد بافق را براتون قرار داده ام.

این مطلب بروزرسانی شد و فایل پاورپوینت این بخش اضافه گردید.

Sirvan Sheikhi

هیچ وقت حرف استادمو (دکتر مرتضی مرتضوی) فراموش نمی کنم که گفت مهم نیست چی میخونی یا چیکاره می کنی مهم اینه هر کار کردی بهترین باشی. تک تک ما می تونیم در راستای فرهنگ سازی و ارتقا سطح علمی رشتمون گام برداریم, کافیه سطح اطلاعاتمون را بالا ببریم و همیار هم باشیم. امیدارم که تونسته باشم در این راستا کمکی به هم رشته های عزیزم کرده باشم.