روشهای تجزیه تحلیل شکست و اثرات آن FMEA

روشهای تجزیه تحلیل شکست و اثرات آن FMEA

 الف ـ تاريخچه

FMEA تكنيكي است كه براي اولين بار در ارتش امريكا مورد استفاده قرارگرفته است. استانداردهاي نظامي mil-p-1629  با عنوان (روش آناليز عيب ، تاثيرات مربوط و ميزان اهميت آن) در نهم نوامبر 1949 انتشار يافت. در قالب اين استاندارد خطاها يا اشكالات پيش آمده به لحاظ تاثير گذار آنها در هدف غايي و ميزان ايمني / پرسنل /تجهيزات طبقه بندي مي‌شوند.

اولين كاربرد رسمي اين تجزيه و تحليل تحت عنوان FMEA در صنايع هوا فضاي ايالات متحده امريكا استفاده شد. در واقع آن زمان FMEA به عنوان يك نوآوري و ابتكار براي پيشگيري از اشتباهات و خطاهاي جبران ناپذيري مطرح گرديد كه وقوع هر يك از آنها باعث خسارات هنگفت و اتلاف سرمايه فوق العاده زياد مي‌گرديد.

ب ـ تعريف FMEA:

تجزيه و تحليل عوامل شكست و آثار آن FMEA ناميده مي شود. FMEA يک تكنيک مهندسي است كه به منظور مشخص كردن و حذف خطاها، مشكلات و اشتباهات بالقوه موجود سيستم ، فرايند توليد و ارائه خدمت، قبل از وقوع ، در نزد مشتري ، بكار برده مي‌شود.

تعريف خاص:

FMEA در ارزيابي ريسك روش تحليلي است كه مي‌كوشد تا حد ممكن خطرات بالقوه موجود در محدوده‌اي كه در آن ارزيابي ريسك انجام مي‌شود و همچنين علل و اثرات مرتبط با آن را شناسايي و رتبه بندي كند.

د- تشريح مراحل انجام كار

1. جمع آوری اطلاعات مربوط به فرایند: سایت یا مکانی که در آن ارزیابی ریسک انجام می‌شود باید کاملاً شناسایی و نحوه فعالیت‌ها و فرایندها به دقت بررسی شود.
2. تعیین خطرات بالقوه: تمام خطراتی محیطی، تجهیزاتی، مواد، انسانی و… که ایمنی را تهدید می کند باید در نظر گرفته شود همچنین حالات هر خطر نیز می‌بایست مورد تجزیه و تحلیل قرارگیرد.
3. بررسی اثرات هر خطر: اثرات هر خطر، اثرات احتمالی هستند که خطر بر ایمنی افراد می‌گذارند. اثرات خطر می‌توانند مانند آتش سوزی، مسمومیت، شکستگی، آسیب‌های مفصلی و غیره باشد.
4. تعیین علل خطر : شناخت کافی از محدوده مورد ارزیابی می‌تواند کمک فراوانی برای شناسایی علل بوجود آمدن خطر باشد. اطلاعات فنی، زیست محیطی و ارگونومیک نیز در شناسایی بهتر علل موثر هستند.
5. چک کردن فرایندهای کنترل: به منظور ارزیابی بهتر خطرات صورت می‌گیرد. بررسی برگه‌ها عملیات استانداردها الزامات و قوانین حاکم بر محیط کار و عوامل مربوط از جمله این کارهاست.
6. تعیین نرخ وخامت: وخامت خطر یا میزان جدید بودن «اثر خطر بالقوه» بر افراد است. شدت یا وخامت خطر فقط در مورد «اثر» آن در نظر گرفته می‌شود، کاهش در وخامت خطر فقط از طریق اعمال تغییرات در فرایند و نحوه انجام فعالیت‌ها امکان پذیر است.

برای این وخامت خطر شاخص‌های کمی وجود دارد که بر حسب مقیاس 1 تا 10 بیان می‌گردد.

جدول 5: وخامت خطر

7- احتمال وقوع: احتمال وقوع آن مشخص می‌کند که یک علت یا مکانیزم بالقوه خطر با چه تواتری رخ می‌دهد.

تنها با از بین بردن یا کاهش علل یا مکانیزم هر خطر است که می‌توان به کاهش عدد رخداد امیدوار بود. احتمال رخداد بر مبنای 1 تا 10 سنجیده می‌شود. بررسی سوابق و مدارک گذشته بسیار مفید است. بررسی فرایندهای کنترلی، استانداردها، الزامات و قوانین کار و نحوه اعمال آنها برای دست یافتن به این عدد بسیار مفید است.

جدول 6: احتمال وقوع خطر

8- نرخ احتمال کشف خطر: احتمال کشف نوعی ارزیابی از میزان توانایی است که به منظور شناسایی یک علت / مکانیزم وقوع خطر وجود دارد. بعبارت دیگر احتمال کشف توانایی پی بردن به خطر قبل از رخداد آن است.

بررسی فرایند های کنترلی استاندارد ها الزامات و قوانین کار و نحوه اعمال آنها برای دست یافتن به این عدد بسیار مفید است.

جدول (7) احتمال كشف خطر

1- محاسبه RPN

عدد اولویت ریسک حاصلضرب سه عدد وخامت (S) رخداد (O) و احتمال کشف (D) است

RPN= Serverity x occ urance x Detection

عدد اولویت ریسک عددی بین 1 و 100 خواهد بود.

برای اعداد ریسک بالا، کارگروهی باید جهت پائین آوردن این عدد از طریق اقدام اصلاحی صورت پذیرد.

2- آیا اصلاح نیاز است؟

در این مرحله خطرات را براساس عدد اولویت ریسک رتبه بندی می‌کنیم و براساس نظر سیستم FMEA یک حد RPN در نظر می‌گیریم. بعنوان مثال برای سطح اطمینان 90% حد به شرح زیر بدست می‌آید. سپس خطراتی که RPN بالای 100 دارند و در واقع نیاز به اصلاح دارند و مشخص می کنیم

توجه: برای خطراتی که دارای حداقل یک عدد 10 هستند نیز باید اقدام اصلاحی در نظر گرفته شود.

11- اقدامات اصلاحی و پیشنهادی :

این اقدامات باید در جهت اهداف زیر وضع و انجام گردند:

الف ـ حذف علل ریشه ای خطر

ب ـ کاهش وخامت اثر خطا

ج ـ افزایش احتمال کشف خطر در فرایند

دـ افزایش رضایت کاری کارکنان از وضعیت ایمنی

12- تعیین مسئولیت و وظایف: سازمان باید مسئول هر یک از اقدامات اصلاحی را مشخص و ثبت نماید نتایج اقدامات انجام شده باید به گروه FMEA گزارش شده و صفحه گذاری شوند.

13- تصحیح فرایند طبق اقدامات اصلاحی: اقدامات باید بطور موثر پیاده شده و این نکته در نظر گرفته شود که باید این اقدامات نیز ارزیابی شود. بعنوان مثال حذف یک ماده آتش زا از حلال ها و جایگزینی یک ماده سمی مخاطرات جدیدی را بدنبال دارد که باید آنها نیز به همین ترتیب تجزیه و تحلیل شوند.

14- بعد از انجام اقدامات اصلاحی دوباره باید عدد RPN محاسبه گردد.

در محاسبه عدد PRN باید توجه داشت که تعیین اعداد نرخ رخداد، وخامت و کشف می‌بایست براساس نوع فعالیت سازمان تعیین و تثبیت شود عمدتاً برای خطراتی که نرخ وخامت و رخداد بالای 7 دارند می‌بایست اقدام اصلاحی در نظر گرفته شود.

مزایای FMEA

1. یک ابزار پیشگیری از خطرات است
2. یک روش مناسب کمی برای ارزیابی ریسک است
3. یک روش مطمئن برای پیش بینی مشکلات و تشخیص موثرترین و کم هزینه ترین راه حلهای پیشگیری است.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

این مطلب بروزرسانی شد و فایل ارزیابی ریسک به روش FMEA و مقایسه RPN قبل و بعد از اقدامات اصلاحی در پروژه احیای مستقیم فولاد بافق پیوست شد.

این مطلب بروزرسانی شد و فایل پاورپوینت این بخش اضافه گردید.

حتما بخوانید:

⇐ نمونه عملی ارزیابی ریسک به روش FMEA

⇐ ارزیابی ریسک کارگاه های کوچک به روش FMEA

⇐ ارزیابی ریسک به روش FMEA در پروژه های عمرانی