دز مجاز پرتوهای یونساز
دز مجاز پرتوهای یونساز
به طور کلی اثرات ناشی از پرتوهای یونساز را می توان به دو دسته زیر تقسیم کرد:
- صدمات احتمالی: صدماتی هستند که احتمال بروز آنها تابعی از دز جذب شده است مانند اختلالات ژنتیکی و سرطان
- صدمات قطعی: صدماتی هستند که شدت اثر بیماری تابعی از دز جذب شده است مانند کاتاراکت یا رادیودرمیت
تحقیقات انجام شده نتیجه داده شده است که برای صدمات قطعی ممکن است بتوان دزی را بعنوان دز مجاز پیش بینی نمود ولی در رابطه با بروز صدمات احتمالی٬ خصوصا صدمات ژنتیکی نمی توان حد آستانه ای را تعریف کرد. بعبارتی هر قدر هم پرتوگیری کم صورت گیرد٬ اگر اندام مربوطه این مقدار کم را جذب کنند٬ احتمال بروز صدمات احتمالی وجود دارد.. از این رو توصیه شده است که حدالمقدور از تماس با پرتوهای یونساز جلوگیری شود و به همین دلیل شورای بین المللی حفاظت در برابر پرتوها (ICRP)به کار گیری پرتوها را متکی بر سه اصل زیر نموده است:
- هر آزمایش و عملی با استفاده از پرتوهای یونساز در صورتی انجام پذیرد که نفع حاصل از آن مسلم و محرز باشد.
- در هر مورد دز مجاز براساس حداقل پرتوگیری ممکن است که از دیدگاه منطق قابل قبول بوده و مانع اجرای طرح نشود٬ تعیین گردد.
- دز مجاز برای هر فرد از حدود توصیه شده نباید تجاوز نماید.
با توجه به مسائل فوق الذکر حداکثر دز مجاز پرتوگیری در ارتباط با افرادی که به قتضای شغل خود در معرض می باشند به شرح زیر در نظر گرفته می شود:
- حداکثر دز جذب شده رای تمام بدن٬ دستگاه خونساز و غدد تولید مثل ۵ رم در سال است
- حداکثر دز جذب شده در پوست٬ استخوان و غده تیروئید ۳۰ رم در سال است
- حداکثر در مجاز در دست ها٬ ساعد ها٬ پاها و مچ های پا ۷۵ رم در سال است
- زنانی که در سنین بارداری هستند نباید دز جذب شده در ناحی تناسلی آنان از ۱.۳ رم در هر فصل تجاوز کند.
حداکثر میزان دز مجازبرای تمام بدن از جمله مراکز خونساز و اندام های تناسلی از رابطه زر قابل محاسبه است:
(D=5(N-18
در این رابطه D حداکثر دز مجاز بر حسب رم و N سن شخص بر حسب سال است.
همانطوری که از رابطه فوق استنباط می شود افراد کمتر از ۱۸ سال از کار با پرتوهای یونساز منع شده اند و همچنین دز سالیانه مجاز طبق این رابطه ۵ رم در سال محاسبه می گردد. این مقدار برابر با ۵۰۰۰ میلی گرم در طول ۵۰ هفته کار در سال می باشد. و از آنجا می توان دز مجاز هفتگی را برابر با ۱۰۰ میلی رم تعیین نمود. ۱۰۰ میلی رم در هفته درواقع حداکثر دز مجاز نامیذه می شود.
یکی از موارد کاربرد رابطه فوق تنظیم پرتوگیری برای افرادی است که مقدار زیادی پرتو را دریافت کرده اند. بعنوان مثال٬ جوان ۲۵ ساله ای که با پرتوهای یونساز کار می کند چنانچه به دلایلی در ابتدای کار با پرتوها تاکنون ۴۷ رم پرتوگیری نموده باشد طبق رابطه زیر ۱۲ رم بیش از حد مجاز دریافت کرده است.
47-[5(25-18)]=12
این جوان تا سن ۳۰ سالگی طبق رابطه زیر مجاز است حداکثر مقدار ۶۰ رم را دریافت کند.
D=5(30-18)=60
بنابراین در مدت یک زمان بندی ۵ساله می توان پرتوگیری او را اصلاح نمود. بدین ترتیب که در طی ۵ سال آینده پرتویی که فرد مذکور می تواند دریافت نماید عبارتست از:
60-47=13 Rem
بنابراین گر در هر سال ۲.۵(۱۳:۵=۲.۵Rem) پرتو جذب نماید در سن ۳۰ سالگی پرتوگیری او تنظیم خواهد بود.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.