دانلود خطاهای متداول در تحقیقات علوم پزشکی و کنترل آنها

دانلود خطاهای متداول در تحقیقات علوم پزشکی و کنترل آنها

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 284

تالیف: دکتر حمید سوری، استاد اپیدمیولوژی آمار حیاتی

مقدمه

داشتن تجربیات خام برای درک حقیقت کافی نیست و نکته مهم داشتن در کی صحیح و عمیق از واقعیت (یافته ها) و نتیجه گیری منطقی از آنهاست. این امر نکته ای اساسی و با اهمیت در کشف مجهولات علمی و تولید علم محسوب می شود. زمانی که نیوتن در زیر درخت سیبی نشسته بود و سیبی از درخت به طرف پایین سقوط کرد آنچه او را به کشف جاذبه زمین هدایت کرد همین درک صحیح و عمیق از چنین واقعیتی بود. مسلما نه آن سیب اولین سیبی بود که از درخت سقوط می کرد و نه نیوتن اولین شاهد این اتفاق بود. میلیون ها نفر قبل از او چنین اتفاقی را نظاره گر بودند ولی ما اسحاق نیوتن را کاشف جاذبه زمین می دانیم. بستر اصلی برای درک عمیق و دقیق از حقایق، اندیشه است. از این رو است که تفکر و اندیشه را پایه تحقیق بر می شمارند و محقق یعنی کسی که به حقیقتی رسیده باشد فردی است که دائما به حقایق پیرامون خود می اندیشد و از زاویه تخصصی خود سعی در کشف مجهولات و درک حقایق دارد.

نکته دیگر در تحقیق شجاعت اندیشیدن و شجاعت ابراز اندیشه است. بنا بر آنچه گفته شد مجموعه دستاوردهای علمی بشر حاصل اندیشه پژوهشگران گذشته و حال است. اندیشه ای که خطاپذیر است و دستاوردهایی که می توانند اصلاح پذیر باشند. آنچه در طول تاریخ موجب پیدایش و تکامل علم شده است نیز نتیجه شجاعت اندیشیدن و ابراز اندیشه بوده است. ارسطو بر این باور بود که زمین مرکز کائنات است و تمامی کرات جهان به دور زمین می چرخند؛ اما تفکر و تحقیق عمیق تر باعث شد این باور اصلاح شود، زیرا درک ما از حقیقت ممکن است از زمانی به زمان دیگر متفاوت باشد. ابداع ابزارهای جدید، کشف یافته های علمی مرتبط با یک موضوع و تغییر زاویه دید ممکن است زوایای پنهان دیگری از حقیقت را بنمایاند. برای مثال ابداع دستگاه ام آر آی به پزشکان کمک کرد تا آنچه قبلا در معاینات معمول بر ایشان قابل مشاهده و درک نبود کشف کنند و یا اختراع میکروسکوپ امکان مشاهده موجوداتی را فراهم کرد که قبل از آن بشر درک ملموسی از آنها نداشت.

در درک حقیقت منظر یا دیدگاه نیز بسیار با اهمیت است. چون حقیقت چند وجهی است درک آن نیز ممکن است از وجوه مختلف امکان پذیر باشد و هر کس از نظر گاهی آن را استنباط نماید. تصحیح نظرگاه و منظر و گاه تغییر آن نیز می تواند در درک عمیق تر ما از حقایق مؤثر باشد.

از مطالب بیان شده تاکنون چنین استنتاج می شود که در کار پژوهش باید فرهنگ تحقیقی را جایگزین فرهنگ تقلیدی ساخت، ضمن آن که تفکر عمیق و دقیق و انتخاب منظر مناسب برای آزمودن فرضیات علمی، حل مسائل یا پاسخ دادن به مجهولات و سؤالات پژوهشی اجتناب ناپذیر است. چون علوم موجود حاصل اندیشه بشری است و این اندیشه خطاپذیر است علم نیز پویا و دینامیک است. اگر کسی منظر درستی در تحقیق برگزیند منظور او با سوگرایی و خطا همراه خواهد بود. این امر گاه در بررسی های علمی اجتناب ناپذیر است و لذا دریچه ای را برای نقد و بررسی مطالب علمی بر روی ما باز می کند.

امروزه بیش از ۶۰ هزار عنوان مجله علمی، تنها به زبان انگلیسی در دنیا منتشر می شود که حاوی تازه های علمی و حاصل تلاش های پژوهش دانشمندان و پژوهشگران کشورهای مختلف است. از این تعداد بین ۲۰ تا ۲۵ هزار مجله مربوط به علوم پزشکی است که سالانه در حدود دو میلیون مقاله را شامل می شود. این مقالات پس از گذراندن مراحل مختلف بررسی و داوری امکان چاپ شدن یافته اند. هرچند تلاش بسیاری برای به حداقل رساندن خطاهای مربوط به نگارش، روش تحقیق و سایر نکات شده است، اما هنوز باب نقد و داوری به روی خواننده مطلب باز است [۱]. طبق بررسی های انجمن پزشکی انگلستان بیش از دو سوم مقالات ارائه شده به سری مجلات BMJ’ در مراحل اولیه برای چاپ رد می شود، از باقیمانده حدود ۹۸ درصد مقالات نیز نیاز به اصلاح دارند و تنها ۱۵ درصد مقالات تجربی علوم پزشکی که در این مجلات به چاپ رسیده اند مبنای علمی محکمی دارند و مابقی علیرغم تجدیدنظرهای مکرر قبل از چاپ واجد اشکالات و خطاهایی هستند که عمدتا به خاطر خطاهای متدلوژیک و به علت عدم انطباق یافته های تحقیق با بحث و نتیجه گیری حاصل شده است. از مهم ترین معیارهای سنجش یک مقاله با ارزش آن است که این مقاله پس از چاپ چند بار در مقالات دیگر پژوهشگران استفاده شده است. بررسی های فوق نشان داده است که حدود ۸۵ درصد مقالات چاپ شده در این مجلات هرگز در مقالات دیگر استفاده نشده یا به آنها استناد نشده است.

به طور کلی پنج ویژگی برای بیان و ارائه مطالب علمی می بایست مورد توجه قرار گیرد و هر مطلب علمی که از این ویژگیها بهره مند باشد دارای استحکام و اعتبار بیشتری خواهد بود.

یک مطلب علمی باید:

1. از ویژگی ها یا خصوصیات قابل اثبات شدن برخوردار باشد.
2. کلیت داشته و بتواند به تمامی مطالب یا اجزایی که ویژگی مشابهی دارند تعمیم داده شود.
3. از احساسات، هیجانات، تعصبات و نظریات شخصی، گروهی و قومی به دور باشد.
4. پویا بوده و سیر تکاملی داشته باشد.
5. منطبق بر یافته های علمی ثابت شده پژوهشگران قبلی بوده و بدیهیات علمی قبلی را نقض نکند.

دست اندر کاران علوم پزشکی به علل مختلفی از جمله استفاده برای تهیه متون آموزشی، آشنا شدن با تازه های علمی، استفاده در برنامه ریزی ها و تصمیم گیری ها، تدوین، اجرا یا گزارش یک طرح تحقیقاتی و گاه داوری یک مقاله بنا به درخواست یک مجله علمی با مقالات تخصصی و پژوهشی سروکار دارند. خواندن یک مقاله به هر منظوری انجام شود نگارش متون علمی و تنظیم مقالات علمی نیاز به شناخت نظام مند و اصولی آن دارد. جهت فراهم آوردن شرایط مناسب برای برآورده شدن منظور خواننده، اصول و مقرراتی در نگارش علمی وجود دارند که شناخت آنها ضروری است. یکی از مهم ترین ابزارهای لازم برای نقد مقالات شناخت خطاهای تحقیق است. هیچ پژوهشگری نمی تواند تحقیق خود را مطلقا عاری از خطا بداند و در هر صورت هر مطالعه ای دارای درجه ای از خطا است که محقق با استفاده از تمهیدات لازم سعی می کند آن را به حداقل ممکن برساند [۲]

البته باید توجه داشت که خطاهای پزشکی نیز مبحث با اهمیت دیگری است که پرداختن مبسوط به آن نیازمند توجه جدی بوده و خارج از منظور این کتاب است. خطاهای پزشکی زمانی رخ می دهند که بخشی از آنچه برای مراقبت پزشکی برنامه ریزی شده حاصل نشود یا از ابتدا، برنامه ریزی نادرستی برای مراقبتها صورت پذیرد. در حال حاضر این گونه خطاها سالانه باعث مرگ صدها هزار نفر و موجب میلیاردها تومان خسارت در جهان میشود. تحقیقات به روشنی نشان میدهد که بسیاری از خطاهای پزشکی قابل پیشگیری هستند. استانداردسازی پروتکل های تشخیصی و درمانی و کنترل کیفی این خدمات از مهم ترین روشهای پیشگیری از بسیاری از این خطاها هستند.

منابع خطا در تجزیه و تحلیل مطالعات پزشکی

عوامل مختلفی در برآورد بیشتر یا کمتر یک رابطه و یا اساسا مشاهده (غیر علمی) تأثیرگذار هستند. این عوامل بر سه مؤلفه مهم تقسیم بندی می شوند که عبارت هستند از شانس، تورش و مخدوش شدن.

تصادف یا شانس

فرض کنید مایل به تعیین فراوانی کمردرد در کارمندان یک اداره بزرگ هستیم. امکان دارد معاینه تمام کارمندان امکان پذیر نباشد و در عمل تنها قادر به تعیین فراوانی کمردرد در نمونه ای با حجم معین از این افراد هستیم. در این شرایط به صورت کاملا تصادفی امکان دارد افراد نمونه، از کارمندان تقریبا سالم انتخاب شده باشد که این موضوع باعث کم برآورد شدن فراوانی تعداد افراد دچار کمردرد می شود. به عبارت دیگر خطای تصادفی باعث تحریف نتایج می شود.

هر قدر حجم نمونه انتخاب شده کمتر باشد، اثر تصادف در نتایج پررنگ تر خواهد بود. برای تعیین میزان تأثیرگذاری تصادف در نتایج مشاهده شده از نمونه گیری از روشهای آماری استفاده می شود.

تورش

یکی دیگر از عوامل مهم وجود خطای منظم در مرحله طراحی، هدایت و یا تجزیه و تحلیل اطلاعات هر مطالعه است. این عامل تورش نامیده می شود.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ خطای انسانی در مراقبت سلامت و بهداشت

⇐ معرفی تکنولوژی قابلیت اطمینان، خطای انسانی و کیفیت

⇐ خطای انسانی و ایمنی سیستم ها