حوادث چاه و خطرات آن

حوادث چاه و خطرات آن

 فرمت: word   تعداد صفحات: 25

مقدمه

همه ساله در اثر حوادث چاه افراد زیادی جان خود را دست می‌دهند، چه بطور مستقیم خود درگیر حادثه چاه شده باشند و یا افرادی به عنوان ناجی که در رابطه با نجات از چاه دارای هیچگونه اطلاع قبلی نبوده اند، اقدام به نجات محبوسین نموده که خود نیز طعمه حادثه شده اند و چنانچه به آدرس‌های وقوع این نوع حوادث توجه کنیم خواهیم دید که اکثر این نوع حوادث در  قسمت های  پایین شهر که دارای تراکم زیادی می‌باشند به وقوع  پیوسته است .

شایان ذکر است که اکثراً آسیب دیدگی افرادی که در چاه سقوط می‌نمایند صرف نظر از مسائل و مشکلات مربوط به تنفس از ناحیه ستون فقرات و مهره‌های گردن قسمتهای دیگری از قبیل استخوان ساق پا یا ران، کتف و قفسه سینه  نیز دچار شکستگی می‌شوند با این وجود نجات مصدومین با صدمات فوق از عمق چاه کار بسیار مشکل و طاقت فرسایی است و نیاز به مهارت و دقت عمل خاصی می‌باشد . نکته ای را که همواره در حوادث چاه باید در نظر گرفت این است که هیچ مصدومی را حتی اگر زیر مقدار زیادی خاک مدفون شده باشد مرده قلمداد نکنیم

جهت فراگیری روش‌های عملیات نجات در حوادث چاه باید ابتدا شناخت کافی راجع به چاه و خطرات حاصله از ریزش آن و عوامل بوجود آورنده زمینه ریزش پیدا نماییم .

تعریف چاه فاضلاب

چاه فاضلاب چاهی را گویند که تمامی آبهای مصرفی و ضایعات ساختمان از طریق لوله‌های انتقال دهنده به داخل آن وارد می‌شوند و از مجرای قسمت تحتانی گلدانی به نقطه مرکز دایره آن می‌ریزند . پس باید در نظر داشت که اینگونه چاه‌ها همواره دارای تحرک می‌باشند ، چه از نظر ریزش آب و چه یا از طریق جابجائی گازها، لذا عدم رعایت نکات فنی در زمان احداث و بهره برداری موجب بوجود آوردن زمینه حادثه آن خواهد گردید.

انواع چاه‌

1- چاه های فاضلاب ساختمانی (جذبی)

چاه‌ها عموماً با اهداف مختلفی بوجود می‌آیند بخشی در جستجوی آب بخشی بعنوان چاه‌های اکتشافی که به منظور تعیین لایه‌های زیرین زمین زده می‌شود و رایج‌ترین چاه‌ها چاه هایی است که برای دفن و دفع فضولات چه انسانی و چه حیوانی و یا صنعتی زده می‌شود.

بدلیل اینکه آمار حوادث چاه‌های فاضلاب از دیگر انواع ذکر شده خیلی بیشتر می‌باشد در این فرصت صرفاً چاه‌های فاضلاب و حوادث آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.

سابقاً چاه‌های فاضلاب ساختمانی در ایران به منظور رعایت اصول و شئونات اسلامی به دو دسته تقسیم می‌شدند :

الف) چاه اصلی ساختمان (چاه حمام و توالت دستشویی)

ب) چاه آشپزخانه

خطرات چاه فاضلاب

الف ) چاه اصلی ساختمان

چاهی است که تمامی لوله‌های فاضلاب به آن منتهی می‌گردد و اصولاً میله آن بیشتر از 12 متر بوده و انتهای آن انباری وجود دارد .

ب ) چاه آشپز خانه (فرعی)

چاهی است که لوله‌های فاضلاب آشپز خانه، دستشویی‌ها و ظرف شویی به آن منتهی می‌شود و معمولاً فاقد انباری می‌باشد عمق یا میله آن در زمین‌های آبکش کمتر از 12 متر می‌باشد .

نکته ای که به هنگام حفر چاه باید توجه شود بسته به نوع تصرفات ساختمانی ( خانه ، حمام عمومی ، اداره و … ) ظرفیت چاه باید برای حداقل 25 سال در نظر گرفته شود که متأسفانه تعدادی از ساختمان سازان سودجو به این مطلب توجه چندانی ندارشت و فقط کار را بصورت  سرهم بندی و به منظور رفع تکلیف انجام می‌دهند .

اطلاعاتی که در رابطه با چاه یک مالک از ملک خود باید داشته باشد عبارت است از :

1. مکان چاه و عمق و حجم انباری
2. تاریخ حفر چاه
3. تاریخ آخرین بازدید
4. وجود لوله هواکش
5. محل چاه‌های قدیمی و متروکه
6. محل عبور نوع لوله‌های آب گرم و سرد
7. ثبت اطلاعات راجع به چاه به صورت مکتوب و تحویل نقشه‌های مربوط به هنگام خرید و فروش ها

اجزاء تشکیل دهنده چاه

1. طوقه (دهانه)
2. میله
3. انباری

اجزای تشکیل دهنده چاه

الف ) طوقه چینی عبارت است از پوشانیدن دهانه چاه به این طریق که پس از حفر چاه پایه‌های طوقه چینی را در دیوار میله چاه حفر می‌نمایند و بوسیله آجر و ملات سیمان (یا گل آهک) طوری طوقه چینی می‌کنند که در وسط آن یک گلدانی قرار گیرد و جهت هدایت آب از مجرای تحتانی گلدانی به مرکز قطر چاه یک لوله هدایت آب 5/1 الی 3 متر در آن کار می‌گذارند تا لوله‌های فاضلاب از دهانه گلدان الی قسمت‌های مختلف کار می‌گذارند، محل شروع طوقه چینی بسته به نوع سختی و چسبندگی خاک از فاصله‌های مختلف تا دهانه چاه انجام می‌گیرد .

اکثراً در زمین‌های معمولی ارتفاع طوقه چینی حداقل یک و نیم متر و در زمین‌های سست حتی ارتفاع طوقه چینی از 6 متر نیز تجاوز می‌کند و اگر جنس خاک آن از نوع بسیار سست باشد در صورت نیاز از کَول استفاده می‌کنند .

ب ) میل چاه : عبارت است از قسمت طول و عمق مستقیم حفر شده چاه .

ج ) انباری : برای اینکه طول عمر چاه زیاد شود هر چاهی نیاز به انباری دارد که بسته به نوع خاک آن به شکل‌های مختلف در دو طرف چاه زده می‌شود و در بعضی چاه‌ها مثل چاه گرمابه عمومی از هر طرف چند شاخه می‌باشد . در خاک شنی و رسی شکل آن مخروطی و اگر جنس آن سنگی و رسوبی باشد هر شکلی انباری داشته باشد اشکالی ندارد .

نکاتی که جهت حفر محل انباری در عمق چاه باید رعایت گردد عبارتند از:

• انباری باید در عمقی حفر گردد که تحت تاثیر ارتعاشات ناشی از دستگاه ها و وسایل نقلیه و نیروهای وارده از طریق فونداسیون ساختمان قرار نگیرد.
• چنانچه حفر انباری در لایه های سست انجام پذیرد لازم است به کول بندی و تقویت سقف کاذب و دیواره های اقدام گردد
• در انجام عملیات مربوط به حفر انباری سقف آن باید به صورت قوسی باشد به طوری که احتمال ریزش دیواره ها و طاق وجود نداشته باشد و در صورتی که شکل دادن مزبور به انباری این منظور نتواند فراهم کند با استفاده از وسایل لازم مهاربندی مقاومت کافی برای دیواره ها و سقف انباری فراهم آورد که از ریزش جلوگیری شود.
• ارتفاع انباری نبایستی از 1.5 متر و عرض انباری از 1.2 متر تجاوز کند در غیر این صورت بایستی مهار بندی شود.
• ارتباط چاه و انباری به چاه های فاضلاب و به قنات ها حتی قنوات متروکه ممنوع است

2-چاه آب

چاه آب، سوراخ یا استوانه ‏ای تو خالی است که انسان به منظور آوردن آب زیرزمینی به سطح زمین، اغلب به طور عمودی در زمین حفر می‏ کند. همچنین در پاره‏ ای از موارد از چاه‏ها به منظور انجام مطالعات و اکتشافات زیرزمینی، تغذیه‏ مصنوعی سفره‏ آب زیرزمینی و … استفاده می‏ شود.

همیشه چاه آب تا جایی حفاری می‏شود که به لایه‏ آبدار (منطقه اشباع) برخورد کند. اگر به هر شکلی چاه به لایه‏ دیگری به غیر از لایه‏ آبدار برخورد نماید، حاصلی نخواهد داشت.

زمانی که حفر یک چاه به اتمام می‏ رسد و چاه به یک لایه‏ آبدار برخورد می‏کند، با توجه به این که استوانه‏ چاه دارای فشار کمتری است و آب نیز تمایل به پُر کردن محل‏های خالی دارد، لذا آب اطراف چاه به درون استوانه‏ چاه سرازیر شده و می‏توان آب درون آن را با وسایل مختلف مانند چرخ چاه و پُمپ تخلیه نمود.

مراحل اصلی در احداث یک چاه شامل حفاری، لوله‏ گذاری، ایجاد فیلتر، تجهیز و توسعه‏ آن است. در حفر چاه‏ها روش‏های متعددی را می‏توان استفاده نمود که انتخاب آن‏ها بستگی به مقدار آب مورد نیاز، عمق آب زیرزمینی، شرایط زمین‏ شناسی و عوامل اقتصادی دارد.

مخزن سپتیک

مخزن سپتیک

انتخاب نوع دفع و چاه بستگی به جنس خاک و نوع زمین و سطح آب زیر زمینی منطقه داشته و در مناطقی که خاک آن به میزان کافی شن و ماسه یا خرده سنگ داشته باشد از چاه جذبی و در مناطقی که خاک آن حاوی رس فراوان یا خاصیت باتلاقی بوده یا سطح آب زیر زمینی بالا باشد (در صورت عدم وجود سیستم فاضلاب شهری) از چاه (مخزن) سپتیک استفاده می گردد.

سپتیک ها تانکهایی هستند که معمولاً فلزی بوده و قبل از چاه در زمین قرار می‌دهند که ضایعات پس از ورود به منبع بخشی ته نشین و بقیه از طریق سر ریز لوله به چاه سرازیر می‌شود در بعضی از انواع   سپتیک‌ها پروانه ای جهت هم زدن قرار می‌دهند تا محلول یکنواخت شده و  برای تخلیه آن از طریق خودرو‌های منبع و پمپ دار مخصوص تخلیه آماده گردد.

 ایمنی سپتیک

1. حتی الامکان روی محل سپتیک اتومبیل پارک نشود .
2. هیچگاه تنهایی برای بازدید اقدام نباید کرد .
3. در صورت استفاده از روشنایی از نوع ضد جرقه و  از ولتاژ پایین استفاده گردد.

پیوسته از بسته بودن درب آن اطمینان حاصل شود .

کول

(کول عبارت است از قالبهای بتونی) که به صورت مدور و بیضی جهت جلوگیری از ریزش چاه در آن بکار می‌گیرند .

قابل توجه است تحت هر شرایطی دهنه میله چاه باید طوقه چینی شود .

چاه فاضلاب  بزرگ در جاهائی که سطح آب‌های زیر زمین پائین باشد ممکن است عمق میله در میله این چاه‌ها از 50 متر تجاوز کند هرچه قدر ارتفاع میله بیشتر باشد در جائیکه موارد ایمنی کاملاً در آن رعایت شود استحکام انباری بیشتر است در جائیکه انبار دچار ریزش گردد در چنین ارتفاعی تخریب قادر نخواهد بود به ناحیه طوقه برسد. ( معمولاً این چاه‌ها در حمامهای عمومی استفاده می‌شوند)

انواع زمین

زمین هایی که در آنها حفاری جهت کندن چاه انجام می‌گیرد بسته به نوع خاک به گروه‌های زیر تقسیم می‌شوند :

1. دج : به خاکی گفته می‌شود که به سختی کنده شود .
2. رسی : خاکی که آب به دشواری از لایه‌های آن عبور می‌کند .
3. ریزشی (سر) : خاکی که بین سنگ و خاک نرم قرار گرفته باشد که نتوان به آن گفت سنگ و نه گفت خاک .
4. شنی : خاکی که آب به راحتی از لایه‌های آن عبور کند .
5. ماسه ای : نسبت به شن کمتر نفوذ دارد .
6. شولاتی : لایه‌های خاک در دیواره قطعه، قطعه خودبخود کنده می‌شود و می‌ریزد . خاک شولاتی، زمینهائی که خاک بسیار شنی دارند که تیکه تیکه از این خاک کنده می شود و باعث ریزش چاه می گردد

گازهای حاصل از چاه

از دیگر مسائلی که جزء مخاطرات چاه‌ها محسوب می‌گردد وجود گازهای سمی است .

بیشترین گازهایی که در چاه‌ها یافت می‌شوند عبارتند از :

1. هیدروژن سولفوره
2. آمونیاک
3. متان
4. گاز کربنیک (co2)
5. گاز هیدروژن سولفوره ( H2S)

این گازها در اثر سوختن ناقص موادی مانند مو و پشم و گوشت و موادی که دارای گوگرد می‌باشند بوجود می‌آید . بوی این گاز شبیه بوی تخم مرغ گندیده می‌باشد. مقدار خیلی کم این گاز را می‌توان با حس بویایی تشخیص داد در جاهایی که تدریجاً استشمام شود حس بویایی را فلج می‌کند .

1% این گاز شدیداً خطرناک است و تا 2% این گاز را می‌توان تشخیص داد در جایی که مقدار گاز در چاه زیاد باشد تخلیه گاز باید با وسایل ضد جرقه انجام گیرد . اگر گاز در محیط سر بسته ای از داخل چاه نشت کند امکان مسمومیت وجود دارد . شخصی را که برای مدتی از این گاز تنفس کرده باید به هوای آزاد انتقال داد و در صورت عدم تنفس اقدام به دادن تنفس مصنوعی و اکسیژن نموده و مصدوم را به بیمارستان منتقل نمود .

گاز آمونیاک (NH3)

این گاز از هوا سبک تر، بی رنگ و بوی آن تند و زننده و در صورت اختلات با هوا و گرم شدن  و همچنین با تحت فشار قرار گرفتن قابلیت انفجار دارد . خنثی سازی آن با آب پودری صورت می‌گیرد این گاز باعث تحریکات چشم، بیتنی و مجاری تنفسی انسان می‌گردد و بی هوش کننده و سرفه آور است حتی در سطح پوست تولید سوختگی می‌کند وجود 1 الی 5% درصد این گاز به مدت 1 ساعت تولید مرگ می‌کند .

شخصی که دچار مسمومیت با این گاز شده باشد عرق شدید می‌کند که باید به هوای آزاد منتقل شود و چشم و پوست و محل‌های آلوده را با آب زیاد شستشو داد همچنین هرگونه لباس آلوده را از تن وی خارج نمود .

گاز متان (CH4)

بی رنگ، بی بو و قابل اشتعال و انفجار و مقدار کمی از آن در آب حل می‌شود . اين گاز حاصل تجزيه و تخمير در اثر فعل و انفعالات ميكرو ارگانيزم هاي موجود در محيط زيست سمی است و استنشاق آن به مدت طولانی جای اکسیژن را در دستگاه تنفسی اشغال و تولید خفگی می نماید . باید مصدوم به هوای آزاد منتقل کرد و در صورت لزوم اقدام به تنفس مصنوعی نمود

گاز کربنیک (CO2)

گازی بی بو، بی رنگ، غیر قابل اشتعال سنگینتر از هوا و محلول در آب است ، این گاز می‌تواند سرعت و حجم تنفس را 50% بالا ببرد وجود 3% آن سرعت و حجم تنفس را 2 برابر می‌نماید و مقدار 10% آن کمتر از چند دقیقه تولید مرگ می‌نماید عمده‌ترین خطر این گاز بالا بردن سرعت تنفس است .

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

• ایمنی انواع کارگاه های چاه و ارتفاع
• نکاتی در مورد حفاری و نحوه عملیات در چاه
• عوامل مخرب چاه
• نحوه عملیات در حادثه چاه
• کمک های اولیه در عملیات چاه
• ابزار مورد نیاز در حوادث چاه
• و …

حتما بخوانید:

⇐ آيين‌نامه‌ و مقررات‌ حفاظتي‌ حفر چاه‌هاي‌ دستي‌

⇐ دانلود کتاب اطفاء حریق چاه های نفت و گاز

⇐ ارزیابی ریسک به روش JSA در عملیات حفاری چاه های نفت و گاز

⇐ مبانی طراحی لوله کشی فاضلاب و هواکش