توسعه پایدار، محیط زیست و اهمیت روش های ارزیابی

توسعه پایدار، محیط زیست و اهمیت روش های ارزیابی

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 12

از آنجایی که محیط زیست نقش های متعددی برای ایجاد تعادل در مولفه های مختلف حیات ایفا می کند. یکی از ارکان بسیار مهم حیات در کره زمین محسوب می شود. در دهه های اخیر محیط زیست یکی از مولفه های اصلی در سیاست های کلان جهانی بوده به طوری که بسیاری از مولفه های دیگر را تحت الشعاع قرار داده. به همین دلیل لازمه ی هر نوع فعالیتی در سطح کلان، سازگاری آن فعالیت با محیط زیست است. نه تنها منابع طبیعی کره زمین تقریبا تنها منشاء اقلام مصرفی بشر است بلکه دسترسی به محیط زیست سالم و پاک به افزایش توان اقتصادی بلند مدت جامعه کمک می کند. از سوی دیگر ظرفیت محیط زیست محدود است. بنابراین فعالیت های اقتصادی آلوده کننده محیط زیست نمی تواند بدون محدودیت ادامه یابند، و چون ظرفیت خود پالایی محیط زیست محدود است پس حفظ محیط زیست مبنای اولیه تداوم تولید و در نتیجه مصرف به شمار می آید.

در حالی که در دیدگاه های اقتصاد سنتی عمدتا به روابط درونی میان اقتصاد و محیط زیست توجه نمی شود و بیشتر دیدگاه های منفعت طلبانه در راستای اهداف اقتصادی مطرح است، به گونه ای که نگرش آنها نسبت به محیط زیست بیشتر بر اساس نگرش های صرفا منفعت طلبانه ی اقتصادی است (ترنر و همکاران، ۱۹۹۵) به دلیل ناکارایی دیدگاه های توسعه بخاطر رشد سریع جمعیت و استفاده ی افراطی از منابع، توجه بیشتر به عدالت بین نسل ها و درون نسل ها، میزان استفاده از امکانات و منابع و نیز ملاحظات محیط زیستی در دیدگاه های جدید توسعه را میطلبد. در این راستا، در دیدگاه توسعه ی پایدار، امکان شکل گیری فرایندهای رشد و توسعه ی اقتصادی، تنها در بستر توجه به ملاحظات اکولوژیکی و طبیعی برقرار می شود (باستانی فر و صامتی، ۲۰۰۴۹). ناکارایی دیدگاه های توسعه مبتنی بر رشد سریع جمعیت و استفاده ی افراطی از منابع، سبب توجه بیشتر به عدالت بین نسل ها و درون نسل ها، میزان استفاده از امکانات و منابع و نیز ملاحظات محیط زیستی در دیدگاه های جدید توسعه شده است. در این راستا، در دیدگاه توسعه ی پایدار، امکان شکل گیری فرایندهای رشد و توسعه ی اقتصادی، تنها در بستر توجه به ملاحظات اکولوژیکی و طبیعی برقرار می شود، باستانی فر و صامتی، (۲۰۰۴).

از اینرو چنانچه در بستر توسعه ی پایدار، که در آن ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی در تعامل با یکدیگر دیده می شوند (پرمن و همکاران، ترجمه ارباب، ۱۳۹۲)، فعالیت های اقتصادی و محیط زیست نیز به صورت توام لحاظ شوند، – محیط زیست و توسعه ی اقتصادی دو عامل مکمل یکدیگرند که موجب تعادل و توازن اکولوژیکی می شوند – فعالیت های اقتصادی عامل برهم زننده ی این تعادل و توازن نخواهند بود. بنابراین، اگر به محیط زیست به عنوان یک پدیده ی کاملا مجزا از اقتصاد نگریسته شود، رشد و تکامل مفاهیم توسعه به صورت همه جانبه ممکن نخواهد بود. بدین ترتیب، برای حرکت در مسیر توسعه ی پایدار، نه تنها محیط زیست و توسعه ی اقتصادی دو قلب مخالف نیستند، بلکه هر دو در کنار هم، عامل ارتقای متوازن جوامع به شمار میروند) باستانی فر و صامتی، ۲۰۰۴، این عقیده که توسعه پایدار به معنی «پاسخگویی به نیازهای نسل کنونی با در نظر گرفتن نیازهای نسل آینده » است؛ به روشنی بیانگر طبیعت محدود منابع زیست محیطی، به رسمیت شناختن موضوع برابری نسل ها، و نیازها و به نوعی ارزیابی و احیاناٌ تبادل میان دو موضوع: رفع نیازهای نسل کنونی، و استفاده از منابع و محیط زیست در زمان حال و آینده است. این ویژگی که در خود توسعه پایدار نهفته است، به معنای استمرار داشتن ارمغان توسعه در مدت زمان طولانی است؛ یعنی جامعه ظرفیت لازم را به منظور استفاده مداوم از فرایند سیستم های طبیعی یا تغییر آن، بدون دگرگونی های شدید داشته باشد (مولدان و بیلهارز، ۱۹۹۷).

امروزه این امر که مباحث محیط زیست و حفاظت از آن، اساس رفاه جامعه، حفظ اکوسیستم و همچنین توسعه اقتصادی پایدار است به طور فزاینده ای به رسمیت شناخته شده و مورد تایید متخصصان است. اکوسیستم ها کالاها و خدمات بسیاری را فراهم می کنند که به رفاه بشر کمک می کند، حتی اگر کالاها و خدمات الزاما در بازار قیمتی نداشته باشند. ارزش گذاری غیر بازاری باعث دستیابی به اطلاعات مربوط به ساختار و کارکرد اکوسیستم و نقش متنوع و پیچیده آنها در حمایت از رفاه انسانی می گردد. همچنین ارزش گذاری اکوسیستم می تواند در ایجاد و اصلاح شاخصهای رفاه انسانی و توسعه پایدار موثر بوده و باعث تشویق مدیران در جهت حفاظت بهتر و سرمایه گذاری برای حفظ منابع گردد. (رجوع شود به نیویلا ۲۰۰۶ و كرایگر، ۲۰۰۱) بر همین اساس در کنفرانس توسعه و محیط زیست سازمان ملل نیز بحث محوری رابطه میان توسعه اقتصادی و مدیریت بهتر محیط زیست بود.

به لحاظ تاریخی، کنفرانس سال ۱۹۷۲ استکهلم در رابطه با محیط زیست انسانی به عنوان شروع رسمی آگاهی بین المللی محیط زیست مورد توجه قرار گرفت. کنفرانس توسعه و محیط زیست سازمان ملل متحد تحت عنوان اجلاس زمین در ریو دوژانیرو برزیل در سال ۱۹۹۲ ترسیم کننده بخشی از دورنمای حرکت محیط زیست در عرصه بین الملل بود. در این همایش بزرگ بین المللی سران کشورهای عضو سازمان ملل متحد در باره راه های محافظت و حمایت از کره زمین (حمایت از همه انواع گونه های گیاهان و جانوران) به بحث نشستند.

تا قبل از سال ۱۹۹۲ تضاد و تقابل اقتصاد و محیط زیست به مقدار قابل ملاحظه ای خودنمایی می کرد. افرادی که دیدگاه اقتصادی مبتنی بر توسعه داشتند، محیط زیست را به عنوان یک موضوع هزینه بر می نگریستند. فعالان محیط زیست اقتصاد و توسعه را مخرب محیط زیست، و فعالان اقتصادی هم به محیط زیست به عنوان یک مانع بر سر راه خود می نگریستند.

اما در سال ۱۹۹۲ با برگزاری کنفرانس دوجانبه ای موسوم به اجلاس زمین بحث توسعه پایدار هر چه بیشتر مطرح شد. یکی از فوایدی این اجلاس نزدیک شدن نگاه متفکران اقتصادی و زیست محیطی به یکدیگر بود. در آن زمان افراد به این نتیجه رسیدند که در بحث توسعه پایدار نه تنها اقتصاد و محیط زیست در تقابل هم نیستند بلکه مکمل و هم راستا با هم اند. شرایط اقتصادی مطلوب می تواند با شاخص های زیست محیطی ارتقا یابد و از سوی دیگر زمانی شاخص های زیست محیطی بالا می رود که اقتصاد رشد یافته و به همراه آن رفاه مطلوب به وجود آمده باشد. لذا اقتصاد و محیط زیست در نظام توسعه پایدار لازم و ملزوم یکدیگر و به نوعی مکمل یکدیگراند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ روش اجرایی شناسایی و ارزیابی جنبه های زیست محیطی و ریسک خطرات ایمنی و بهداشت

⇐ بررسی و مقایسه روش های ارزیابی ریسک زیست محیطی

⇐ روش های ارزیابی اثرات زیست محیطی در پروژه های عمرانی PPT