تشخیص ریسک مواد خورنده

تشخیص ریسک مواد خورنده

فرمت: pdf   تعداد صفحات: 5

مقدمه:

از آنجایی که انسان و تجهیزات در برابر مواجهه با مواد خورنده بسیار حساس و آسیب پذیرند ، تعیین pH مواد رها شده از اولین اقدامات تیم پاسخ محسوب می شود آسیب های وارده از مواد خورنده غیر قابل بازگشت بوده و معمولاً جبران ناپذیرند. بیشتر تجهیزات الکترونیکی هم مدت محدودی در اتمسفر خورنده تاب آورده و از کار افتند. کاغذ pH مهمترین ابزار مورد استفاده در تعیین خورندگی مواد رها شده در حوادث شیمیایی است. بنابراین توصیه می شود که تمام تیم های پاسخ به این ابزار مجهز باشند. مقدار یون هیدروژن در محلولهای اسیدی و یون های هیدروکسید در يک باز به عنوان pH شناخته می شود هم اسیدها و هم بازها (قلیاها) را می توان با pH اندازه گیری کرد اصطلاح pH، دارای معانی مختلفی است پتانسیل هیدروژن، قدرت هیدروژن یا درصد یون های هیدروژن که همه آنها دارای معنای مشابهی هستند. شاخص pH از بازه 0-14 را شامل می شود اما ممکن است برخی مواد خورنده قوی خارج از این دامنه قرار گیرند. به طور کلی، اسیدها دارای pH کمتر از ۷ و بازها دارای pH بیشتر از ۷ هستند. در برخی متون علمی به بازه pH بین ۵ تا ۹ خنثی اطلاق می گردد اما از دیدگاه دقیق تر pH برابر با ۷ خنثی محسوب می شود. کاغذهای pH سنج وسیله معمول تشخیص pH  مواد خورنده هستند. کاغذهای معمول اندازه گیری معمولاً دارای دامنه 0-13 هستند شکل ۱ یک نمونه از این کاغذها را نشان می دهد.

شکل ۱: نمونه ای از کاغذهای pH سنج با دامنه 0 تا 13

برای تیم های پاسخ اضطراری، دانستن کلیت pH کافی است و نیازی به تعیین دقیق آن نیست. با این حال، تیم پاسخ باید بداند که شاخص pH یک شاخص لگاریتمی است که ترتیب قدرت خورندگی ماده را نشان می دهد. زمانی که pH از ۱ به ۲ تغییر می کند قدرت خورندگی آن ۱۰ برابر کاهش پیدا می کند . یک ماده با pH برابر ۳، صد برابر اسیدی تر از ماده ای با pH برابر ۵ است. برخی اعضای تیم پاسخ در زمان خنثی سازی مواد خطرناک این رابطه لگاریتمی را فراموش کرده و به اضافه کردن مقدار زیادی از باز بر روی اسید رها شده ادامه می دهند برای رساندن pH به ۲ به مقدار بسیار زیادی ماده قلیایی نیاز است و هر چه pH به ۷ نزدیکتر می شود به باز کمتری نیاز خواهد بود. در برخی از موارد تیم پاسخ مجبور است مجددا این بار از اسید ضعیف برای خنثی سازی باز تولید شده استفاده کند تا pH را خنثی کند.

فاکتور دیگری که در حوادث مواد خورنده باید به آن توجه کرد غلظت است. بیشتر مواد خورنده مقداری آب در درون خودشان  دارند. برای مثال اسید سولفوریک از غلظت ۲ درصد تا دامنه معمول ۳۰ تا ۳۷ درصد (برای باتری ها) تا ۹۸ درصد غلظت های تجاری وجود دارد. یکی از اشکال نامعمول اسید سولفوریک، اولئوم است که اسید سولفوریک با غلظت های ۱۲۰ تا ۱۶۰ درصد است. اولئوم یک اسید فوق اشباع است که با تری اکسید گوگرد به حالت فوق اشباع درآمده است. در حالت عادی اسید سولفوریک دارای فشار بخار بالایی نیست (0.001 میلی متر جیوه در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد) اما اولئوم که اسید سولفوریک فیوم را هم نامیده می شود دارای فشار بخار بالاتری است. زمانی که اولئوم رها می شود با بخار آب موجود در هوا واکنش داده و ابر بخاری خطرناکی از بخارات اسید سولفوریک ایجاد می کند.

هیدروکلریک اسید (HCL) به صورت معمول در غلظت های ۲۰ تا ۲۵ درصد یافت شده و بنام اسید موریاتیک (تمیز کننده آجر) هم معروف است. کاربرد تجاری این اسید در غلظت ۳۲ تا ۳۷ درصد است. با حذف غلظت نسبی از معادله و استفاده تنها از قدرت pH سبب می شود که ما به ماده ای خورنده ای برسیم که توان آسیب رسانی فوری دارد. از دیدگاه ایمنی مواد شیمیایی با pH کمتر از ۲ و بیش از ۱۱ دارای اهمیت بحرانی محسوب می شوند. البته هر تماسی با مواد با pH برابر – سبب آسیب فوری پوست نمی شود. در بسیاری از موارد پوست فقط تحریک می شود. در موارد دیگر هم مثل تماس با اولئوم هیدروکسید سدیم یا هیدروکسید پتاسیم تماس می تواند طی چند دقیقه سبب سوختگی شدید پوست شده و به شستشوی فوری نیاز باشد .

پاشش اسید هیدروکلریک یا سولفوریک بر روی پوست می تواند حتی پس از شستشو با آب سبب تحریک و سوختگی شود اما می تواند به سرعت از آسیب های بعدی کاسته یا پیشگیری نماید. فاکتور مهم دیگری که در مقابله با مواد خطرناک در نظر گرفته می شود زمان است. مواد با pH کمتر از ۲ و بیش از ۱۱ می توانند در زمان کوتاهی آسیب های جدی به پوست بزنند. با این حال هر گونه ماده خورنده ای می تواند در زمان کوتاهی به چشم آسیب بزند. برای مثال پیسی و کوکا که دارای pH برابر 2.5 هستند می توانند در زمان کوتاهی به چشم یا حتی سطوح رنگ شده آسیب بزنند.

مطالعه موردی باتری ون

در یک تصادف شاخ به شاخ یک کامیون حمل زباله و یک ماشین ون تیم مواد خطرناک فراخوان شد. ون دارای بر چسبی بود که نشان میداد متعلق به یک شرکت شستشوی فرش است دو نفر درون ون بودند که در اثر تصادف درون ماشین گرفتار شده بودند. افراد تیم نجات که سعی داشتند قربانیان را از درون ماشین نجات دهند اعلام کردند که نفرات درون ماشین از سوختن صورتشان شکایت دارند. اعضای تیم نجات که همگی به تجهیزات حفاظتی مجهز بودند متوجه شدند که در عقب ون ظروف مواد شیمیایی قرار دارد که در اثر تصادف پاره شده و دارای نشت هستند.

برخی از این مواد بر روی سرنشینان ماشین پاشیده شده بودند تیم مواد خطرناک pH سطح پوست مصدومان را اندازه گیری کرده و متوجه شد که به شدت اسیدی است در حالی که pH ترکیبات مواد پاشیده شده در عقب ون عکس ماجرا را نشان داده و کاملا قلیایی بود مصدومان از ماشین خارج شده و عملیات آلودگی زدایی از آنها به سرعت آغاز شد. عملیات جستجوی مواد هم جهت معرفی به پرسنل بیمارستانی شروع شد تمام اندازه گیری های pH از مخلوط مواد نشت کرده نشان دهنده محیط قلیایی بود بررسی های بعدی بر روی قسمت جلویی ون انجام شد و مشخص شد که در اثر ضربه شاخک ، کامیون باتری ون ترکیده و اسید باتری به بیرون و بر روی صورت افراد باشیده شده است.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ نگهداری ایمن مواد شیمیایی

⇐ ایمنی ظروف و بسته بندی مواد شیمیایی

⇐ شناسایی، طبقه بندی و برچسب گذاری مواد شیمیایی

⇐ الزامات ایمنی کار با مواد شیمیایی