تاثیر مداخله آموزشی بر میزان آمادگی کارکنان مراکز ارائه دهنده خدمات سلامت در مقابله با بلایای طبیعی

فرمت: WORD   تعداد صفحات: 12

چکیده

اهداف: همه‌ ساله حوادث و بلایای طبیعی متعددی در گوشه و کنار کشور ما به وقوع می‌پیونددکه با خسارت جانی و مالی فراوانی همراه است. درپی وقوع آن، تقاضا برای دریافت مراقبت‌های بهداشتی درمانی به‌صورت ناگهانی و کنترل نشده افزایش می یابد. در چنین شرایطی آمادگی کامل مراکز سلامت و کارکنان شاغل درآن‌ها در کاهش صدمات و مرگ‌ومیر نقش حیاتی دارد. مطالعه حاضر با هدف تعیین تأثیر مداخله آموزشی آمادگی در برابر بلایای طبیعی بر نگرش، آگاهی و عملکرد مراقبین سلامت طراحی و اجرا گردیده است.

روش بررسی: این پژوهش یک مطالعه نیمه تجربی است که به‌ روش تمام شماری بر روی 55 نفر از مراقبین سلامت مراکز سلامت انجام شد. شرکت کنندگان در دو مرحله قبل و دو بعداز شرکت در کارگاه آموزشی، مانور دور میزی و عملیاتی آمادگی در برابر بلایا پرسشنامه محقق ساخته را تکمیل نمودند. اطلاعات پس از جمع‌آوری در نرم‌افزار Spss23 وارد و با استفاده از آزمون‌های آمار توصیفی و آزمون t زوجی، مورد تجزیه تحلیل قرار گرفت.

یافته‌ها: بررسی داده ها نشان داد بین میانگین نمرات قبل و بعد از آموزش در حیطه دانش، نگرش و آمادگی تفاوت معناداری وجود داشت (P<0.05) ولی بین میانگین نمرات عملکرد تفاوت معناداری مشاهده نگردید (P>0.05).

نتیجه گیری: مداخله آموزشی تأثیر زیادی بر بهبود آگاهی و ایجاد نگرش مثبت در زمینه آمادگی در بلایا دارد. مداخله آموزشی اگرچه باعث افزایش کمی در عملکرد افراد شده است ولیکن این افزایش معنادار نیست به نظر می‌رسد استمرار آموزش‌ها در کنار سایر روش‌های عملیاتی بتواند عملکرد افراد را بهبود دهد. توصیه می شود برنامه های آمادگی در برابر بلایا جزء مباحث آموزش ضمن خدمت مراقبین سلامت و به عنوان سرفصل دروس آموزشی در دوره های مختلف تحصیلی مد نظر قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها: آمادگی؛ بلایای طبیعی؛ بحران؛ کارکنان سلامت؛ آموزش.

مقدمه

وقوع بلایای طبیعی نظیر سیل، زلزله از جمله معضلاتی است که همواره و در قرون متمادى، زندگى جوامع انسان را مورد تهدید قرار داده است[1]. و به ‌عنوان بخش جدایی ‌ناپذیر از تجربه بشر به شمار می ‌آید که باعث مرگ زودرس، کاهش کیفیت و تغییر وضعیت زندگی می‌شود [2]. همه‌ساله دولت‌ها و ملت‌ها به علت مواجهه با این حوادث تلفات جانی و خسارات مالی فراوانی را متحمل می‌گردند[3]. به طوری که تمام زیرساخت‌های اقتصادی، سیاسى و فرهنگى تحت تأثیر قرار گرفته و منجر به اختلال در کارکرد اجتماع و اثرات گسترده انسـانی، مادی، اقتصادی و محیط زیستی می‌گردد[4]. به ‌موازات پیشرفت بشر و شکل‌گیری شهرهای بزرگ با تمرکز عظیم جمعیتی، میزان خساراتی که این وقایع بر انسان‌ها تحمیل کرده‌اند، نیز افزایش‌یافته است. به ‌طور میانگین در هر هفته در حدود یک فاجعه در جهان، اتفاق می‌افتد که باعث آسیب رساندن به افراد، خانواده‌ها و بهداشت و رفاه اجتماعات می‌شود[5].

به عبارتی تنها در دهه گذشته، در اثر بلایای طبیعی حدود دو میلیون نفر جان خود را از دست دادند، 4.2 میلیون نفر بودند مجروح شدند، 33 میلیون نفر بی‌ خانمان و 3 میلیارد نفر تحت تأثیر قرار گرفته‌اند[6]. در بین تمام کشورهای جهان، کشورهای آسیایی و آفریقایی بیشترین تلفات را متحمل شده‌اند [7]. کشور ایران نیز که در این منطقه واقع‌شده، به دلیل استقرار بخش وسیعی از پهنه جغرافیایی کشور در کمربند زلزله‌خیز آلپ – هیمالیا یکی از نواحی حادثه‌خیز جهان بشمار می‌رود [8] و در بین ده کشور آسیب‌پذیر در برابر بلایای طبیعی قرار گرفته است و جزء 6 کشوری است که دچار بیشترین تلفات انسانی ناشی از وقوع زلزله هست [9]. از میان مخاطرات طبیعی زلزله، سیل، خشکسالی، رانش زمین و طوفان‌ها در صدر مخاطراتی هستند که کشور با آن‌ها دست‌به‌گریبان است[10] از طرفی آسیب‌پذیری لرزه‌ای، گروه‌های خاص از ساخت‌وسازها مثل ساختمان‌های عمومی با مصالح غیراستاندارد بنایی، ساختمان‌های پرجمعیت قدیمی در مراکز شهری، بافت های فرسوده، منازل مسکونی و سازه‌هایی که در چند دهه اخیر با مصالح و طراحی ضعیف سر برآورده‌اند روبه رو است[11].

علاوه بر این، این مسئله نیز به ‌طور عمومی با گسترده‌ترین دخالت‌های نسنجیده انسانی در محیط طبیعی از جمله ساخت‌ و سازهای بی‌رویه در حریم رودخانه، بر روی گسل‌ها، بی‌توجهی به ضوابط و استانداردهای ساخت‌وساز تشدید می‌شود [12]. سیل نیز یکی از بلایای طبیعی است که هر ساله در کشور خسارات بسیار زیادی از نظر اقتصادی، تخریب محیط‌زیست، منابع طبیعی و مسکونی و تلفات جانی وارد می‌نماید. بارندگی‌های سنگین در یک دوره زمانی کوتاه در یک منطقه کوچک، باعث ایجاد سیلاب‌های محلی می‌شوند که با جریان سریع توان تهدید بالقوه بالایی برای زندگی و اموال افراد به شمار می‌روند[13] .

متأسفانه امروزه علیرغم دستیابی به پیشرفت‌های فنّاورانه و الکترونیکی در سطوح مختلف علمی، به علت عدم آگاهی و یا محدود بودن امکانات، هنوز نتوانسته‌ایم در مقابله با این پدیده طبیعی و عوارض ناشی از آن پیشگیری قابل قبولی ارائه نماییم [14].

جدا از آسیب‌های جبران‌ناپذیری که حوادث و بلایا به بار می‌آورند، عدم پیشگیری و فقدان آمادگی برای پاسخ مناسب و مؤثر می تواند خالق یک تراژدی دردناک باشد[15]. بلایای طبیعی به‌خودی‌خود منجر به فاجعه نمی‌گردد آنچه بلایا را به فاجعه تبدیل می‌کند آسیب‌پذیری بـالا و آمادگی اندک جوامع و اجتماعات اسـت [5].

از طرفی یکی از نیازهای اساسی و اولیه انسان‌ها در شرایط اضطراری، نیازهای بهداشتی و درمانی است. در چنین شرایطی تقاضا برای دریافت آن به‌صورت ناگهانی و کنترل نشده افزایش‌یافته و افراد به سمت مراکز بهداشتی،درمانی سرازیر می شوند[16]. پس بنابراین ارائه خدمات سریع، بهینه و به‌موقع در این مراکز می‌تواند باعث کاهش مرگ‌ومیر و افزایش تعداد نجات‌یافتگان شود[17]؛ به عبارتی عامل اصلی بقای انسان‌ها در حوادث طبیعی، خدمات سلامت می باشد، سیستم‌های ارائه‌دهنده خدمات سلامت در زمان بحران باید قادر باشند پاسخی هماهنگ در زمان بلایا ارائه دهند و برنامه‌هایی جهت کاهش اثرات، کاهش زمان پاسخ و آمادگی قبل از وقوع بلایا را به ‌طور مؤثر برنامه‌ریزی و اجرا کنند.[18].

سازمان جهانی بهداشت نیز از آمادگی به‌ عنوان نگرانی دیرینه خود یاد می‌کند و بر اهمیت فعالیت‌های مورد نیاز جهت دستیابی به آمادگی تأکید دارد یکی از دغدغه‌های اساسی در تعیین آمادگی مراکز درمانی در حوادث و بلایا را آمادگی کارکنان برمی‌شمارد [19]. و در این زمینه آموزش یک مؤلفه زیر بنایی به شمار می آید[20]. پژوهش‌های متعددی به این مورد اشاره داشته اند،به‌عنوان‌مثال دیوید و همکاران، اسکووت و همکاران، کایزر و همکاران، بارتلی و همکاران نیز آموزش کارکنان بهداشت و درمان را جزء اصلی آمادگی در مقابله با بلایا ذکر می‌کنند [22،21؛24،23]، فونگ و همکاران نیز در مطالعه خود اظهار داشتند مهم‌ترین مسئله‌ای که همواره می‌بایست سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی و درمانی به ‌منظور کاهش عوارض ناشی از بلایا مورد توجه قرار دهند، تدوین برنامه آمادگی و آموزش کارکنان برای اجرای وظایفشان در این زمینه هست [25]. جوهری و همکاران [1389] در مطالعه خود برگزاری جلسات آموزشی را مهم‌ترین منبع کسب اطلاعات از نظر رابطین برشمردند[26].

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ مروری بر تاریخچه اداره امور خدمات بهداشتی درمانی

⇐ دستورالعمل جدید معاینات سلامت شغلی

⇐ دانلود کتاب های آموزش بهداشت محیط جلد 1 و 2