بیماری های ناشی از سرب و جیوه و ترکیبات سمی آنها

بیماری های ناشی از سرب و جیوه و ترکیبات سمی آنها

 فرمت:Pdf    تعداد صفحات: 13

فهرست:

• ویژگیهای عوامل ایجادکننده

• منابع و کاربردها

• مشاغلی که احتمال خطر تماس با جیوه و سرب در آنها وجود دارد

• مکانیسیم عمل (جذب, بیوترانسفورماسیون و دفع)

• سنجش تماس (سنجش محیط و بیولوژیک)

• تاثیرات کلینیکی ( حاد, مزمن و تاخیری)

• رابطه بین تماس و عوارض

• پیش آگهی

• تشخیص های افتراقی

• حساسیت

• معاینات پزشکی ( قبل از استخدام, دوره ای)

• اقدامات درمانی و نظارتی ویژه

ویژگیهای عوامل ایجادکننده

جیوه یک فلز مایع نقره ای رنگ با نقطه جوش ۳۹- می باشد و در دمای اطاق بخار میشود. جیوه دارای ترکیبات متعددی است هم ترکیبات غیر آلی (نظیر اکسیدها، سولفاتها، کلریدها و نیتراتها) و هم ترکیبات آلی (نظير الكيل و آریل) ترکیبات جیوه که قدرت حلالیت کمتری در آب دارند، سمیت کمتری را نیز دارا می باشند.

منابع و کاربردها

مهمترین ترکیب معدنی جیوه عبارت است از: سینابار ,cinnabar  HgS, جیوه فلزی در تولید الکترولیتهای هیدروکسید سدیم و پتاسیم بکار میرود. همینطور در کارخانجات تولید و تعمیر ابزار اندازه گیری و تجهیزات آزمایشگاهی (بارومتری، ترمومتر و…) در تولید تیوبهای بخار جیوه، تیوبهای x- ray تصفیه کننده ها و … و همچنین در تولید آمالگامها amalgams بکار میرود. کلرید جیوه II یعنی 2 (Hgl) زمانی به عنوان ضدعفونی کننده بکار میرفته و اکنون به عنوان ترکیب قارچکش بکار میرود و اغلب با کلرید جیوه ا مخلوط می شود (Hg2cl2) برای درمان کچلی (عفونتهای پوستی) و محافظ چوب بکار میرود . ترکیبات اريل جیوه در کشاورزی به عنوان قارچ کش یا ضد عفونی کننده مصرف میشود. متیل جیوه (آلکیل بسیار سمی بوده و نباید مصرف شود. آلکیل جیوه بطور طبیعی در محیط تشکیل میشود یعنی با متیله شدن جيوه توسط میکروپلانکتونهای دریایی ایجاد میگردد. این ترکیبات در بدن حیوانات دریایی رسوب یافته و عمدتا از طریق ماهی و نرم تنان (بشکل غذاهای دریایی) وارد بدن انسان می شوند.

مشاغلی که احتمال خطر تماس با جیوه در آنها وجود دارد

اصلی ترین صدمه وارده در تماسهای شغلی در نتیجه تماس و استنشاق بخارات جیوه معدنی است. این نوع تماس در مشاغل زیر اتفاق می افتد: معادن استخراج جیوه، تولید جیوه فلزی (متالیک)، در صنایع متالورژی تولید هیدروکسیدهای سدیم و پتاسیم، رنگها، لامپهای فلورسنت، تولید یا تعمیر ابزار سنجش الکتریکی، تجهیزات و ابزار آزمایشگاهی، تولید آمالگام برای دندانپزشکی و اصلاح بذر و ترکیبات محافظ چوب با استفاده از ترکیبات محافظ چوب با استفاده از ترکیبات آلی جیوه شاغلین در مشاغل فوق مستعد تماس با جيوه هستند.

مکانیسم عمل

جذب: جیوه اصولا از طریق ریه ها بشكل بخار یا غبار وارد بدن میشود. در حدود ۸۰٪ از بخار جیوه تنفس شده، جذب می گردد. جیوه فلزی بلعیده شده از طریق دستگاه گوارشی فقط به میزان بسیار کمی جذب می شود در حالیکه ترکیبات محلول در آب جیوه، به آسانی جذب می شوند. برخی ترکیبات آلی و معدنی جیوه II احتمالا از طریق پوست جذب میشوند . بلع روزانه جيوه همراه با غذا در حدود مقادیر میکروگرمی است.

تغییر شکل بیولوژیکی یا بیوترانسفورماسیون جیوه در بدن : جیوه معدنی جذب شده ، بسرعت به یون جیوه (++Hg) اکسیده میشود که تمایل ترکیبی زیادی به بنیان سولفیدریل (SH-) دارد و به سوبسترهای غنی از این بنیان باند میشود . بالاترین غلظت جیوه در کلیه ها و کبد يافت شده است (ترکیب با متالوپروتئین). جیوه می تواند از سد خونی – مغزی و جفت عبور نماید. متيل جيوه تمایل ترکیبی قوی با بافت مغزی دارد. در حدود ۹۰٪ از جیوه خون در گلبولهای قرمز یافت میشود . متابولیسم ترکیبات آریل جیوه مشابه، جیوه متالیک یا جیوه معدنی می باشد. ترکیبات فنیل یا متیل اکسی اتیل جیوه، بسرعت به نوع جيوه معدنی تبدیل می شود در حالیکه جیوه متیله شده بسیار کندتر متابولیزه می شود.

دفع: در حالیکه ترکیبات معدنی و غیر آلی جیوه بیشتر از طریق ادرار دفع می شوند تا مدفوع، ترکیبات آلی جیوه عمدتا از طریق مدفوع (بیش از ۹۰٪) دفع می گردند. نیمه عمر بیولوژیکی جیوه معدنی تقریبا ۶ هفته است.

سنجش تماس

سنجش محیطی

نمونه های هوا با استفاده از اسپکترومتری جذب اتمی (طیف سنجی – جذب اتمی) یا کلریمتری دی تیزون (dithisone) اندازه گیری میشوند. وسایل اندازه گیری قابل حمل که میزان جذب نور منتشر شده را از طریق لامپ تخلیه شده جیوه محاسبه می کند ، نیز بکار میروند.

سنجش بیولوژیک

بهترین روش سنجش میزان تماس با بخار جیوه، جيوه معدنی یا ترکیبات آریل جیوه، تعيين کمی جیوه در ادرار از طریق اسپکترومتری جذب اتمی با رنگ سنجی دی تیزون (dithisone) می باشد. در تماس با ترکیبات آلی (نظير متیل – جیوه)، غلظت این ترکیبات در گلبولهای قرمز و پلاسما باید اندازه گیری شود. در مواردیکه تماس شغلی با جیوه وجود نداشته باشد، غلظت های ادراری جیوه کمتر از ۲۰ میکروگرم در لیتر می باشد. بنظر می رسد که یک ارتباط خطی بین غلظت جیوه در هوا و غلظت ادراری آن وجود دارد. در کتب مختلف، نسبت بین غلظت هوا و غلظت ادرار نسبت متفاوتی بین ا به ۲ به ۳ ارائه شده است. طبق یک تخمین محاسباتی، متوسط غلظت جیوه در هوا در حدود ۵۰ میکروگرم در متر مکعب هوا، متناسب است با غلظت ۱۰۰ الی ۱۵۰ میکروگرم جیوه در یک لیتر ادرار. در هر حال تغییرات فردی وسیعی، در همبستگی بین میزان تماس و میزان دفع و همچنین مقدار دفع روزانه وجود دارد .

تأثیرات کلینیکی

تماس با بخار جیوه می تواند باعث وارد آمدن آسیب به سیستم عصبی گردد. متیل جیوه برای سیستم عصبی بی نهایت سمی است در حالیکه ترکیبات فنیل و موکسی – اتیل سمیت کمتری دارند.

مسمومیت حاد

تماس کوتاه مدت با بخار جیوه فلزی (متالیک) در غلظتهای حدود چندین میلی گرم در متر مکعب هوا باعث تحریک غشاهای مخاط برونشی، اسئومانیتیس توأم با افزایش ترشح بزاق و پنومونی توأم باتب و دیسپنه (تنفس همراه با درد) می باشد. بلع تصادفی نمکهای معدنی نظیر کلرید جيوه تا (Hgcl2) باعث نکروز موضعی در دهان و دستگاه گوارشی، کلاپس عروق گردشی و آسیب حاد کلیه توأم با کم ادراری یا بی ادراری (الیگوری ، آنوری) می گردد.

مسمومیت مزمن

علائم ۳گانه مسمومیت مزمن ناشی از بخار جیوه شامل: اریتم (سرخی)، لرزش (ترمور) و استوماتیت می باشد. علائم نورولوژیکی و اختلال روانی – حرکتی بسیار مشخص کننده هستند. علائم غیر اختصاصی اولیه (یعنی آنورکسی، کاهش وزن، سردرد) به دنبال خود علائم مشخص تری به همراه می آورند: افزایش التهاب و تحریک، اختلالات خواب بیدار شدن متوالی، بی خوابی، بیقراری، هیجان زدگی، توهم افسردگی ، اختلالات حافظه ای و از دست دادن اعتماد بنفس بوده و در حالتهای شدیدتر علائمی نظیر پندار و خیالات وهمی، از دست دادن کابل حافظه و تخریب کامل هوشیاری ، که امروزه دیده نمی شود. لرزش ناشی از مسمومیت جیوه حالات پیچیده ای دارند (۲ نوع لرزش مقطعی و پایدار وجود دارد) و ابتدا ممکن است فقط لرزشهای خفیف پلکهای بسته، در لبها و زبان و انگشتان باشد. نوشتن فرد لرزشی، نامنظم و اغلب ناخواناست. پیشرفت لرزش، باعث تأثیر روی بازوها و نهایتا در تمام بدن می گردد. مسمومیت شدید اغلب منجر به اختلالات گفتاری بخصوص در تلفظ می گردد. سایر علائم نورولوژیکی شامل؛ برافروختگی، افزایش تعریق و دانه دار شدن پوست می باشد. التهاب مزمن دهانی و لثه اغلب بوجود آمده و می تواند منجر به ریزش دندانها گردد. اگر از تجمع مقادیر بالای جیوه در کلیه ها جلوگیری شود، احتمال صدمه کلیوی وجود ندارد. جیوه در کپسول قدامی کریستال عدسی چشم رسوب کرده و باعث بازتاب خاکستری – قهوه ای یا زرد از کریستالها می شود. مسمومیت شغلی با آریل (فنیل) و متوکسی اتیل جیوه بسیار نادر است. تأثیرات این ترکیبات مشابه نحوه تأثیرات ترکیبات معدنی جیوه است چرا که بلافاصله در بدن تبدیل به شکل معدنی میشود. مضافا میتواند باعث درماتیت سمی پوست شوند.

تأثيرات تأخیری (دیررس)

هیچ مدرکی که نشان دهنده خاصيت سرطانزائی جیوه معدنی باشد، وجود ندارد. با اینحال برخی مطالعات تجربی نشانگر تغییرات کروموزومی و میتوزی در نتیجه تماس مکرر با جیوه بوده است.

رابطه بین تماس و عوارض آن

آسیبهای حاد تنفسی در تماس با بخار جیوه با غلظت حدود ۱ الى 3 میلی گرم در مترمکعب هوا اتفاق می افتد. تماس با جیوه متالیک و معدنی با غلظت 0.05 میلی گرم در متر مکعب هوا و کمتر بنظر نمیرسد که باعث بروز مسمومیت در کارگران طی ۸ ساعت کار روزانه و ۵ روز هفته گردد.

پیش آگهی

پیش آگهی مسمومیت مزمن پس از قطع کامل، خوب است بویژه وقتی که اجازه توسعه مسمومیت پس از ایجاد مراحل اولیه داده نشود.

تشخیص های افتراقی

مسمومیت حاد

برونشیت حاد، پنومونی اینترستيشل و استوماتیت با منشأ جيوهای توأم با سابقه تماس مدارکی مبنی بر تماس با غلظتهای بالای جیوه و وجود جیوه با غلظتهای بالا در ادرار، تشخیص و تأیید مسمومیت حاد کمک می کند.

مسمومیت مزمن

لرزش ناشی از جیوه مشابه لرزش (ترمور) در مولتی پل اسکلروزیس، بیماریها خاص عضلانی و ایکلسم می باشد. گاهی اوقات تشخیص علائم عصبی (که به ethism اطلاق می گردد) از سایر علائم عصبی با منشأ خارجی و برخی سایر بیماریها مشکل است . تاریخچه شغلی تماس با جیوه و وجود غلظت های بالای جیوه در ادرار، به تأیید تشخيص مبنی بر وجود منشأ جیوه ای در ترمور، و تغییرات عصبی، کمک میکند.

حساسیت

افراد جوان (بین سنین ۱۲ تا ۲۰ سالگی)، بانوان باردار، مادران شیرده و کسانیکه از بیماریهای عصبی عملکردی و روانی رنج میبرند، بیماریهای پارانشیم کلیوی و کبدی، هیپر تیروئیدسیم (پرکاری غده تیروئید) یا ایکلسم مزمن در بیشترین خطر هستند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ بانک بیماری‌های ناشی از کار

⇐ بیماری های ناشی از فسفر و ترکیبات سمی آن

⇐ بیماریهای ناشی از بریلیوم و کادمیوم و ترکیبات سمی آن

⇐ بیماریهای ناشی از مواجهه با آرسنیک

⇐ بیماری های ناشی از عوامل فیزیکی محیط کار