بیماری های ناشی از گازهای خفه کننده

بیماری های ناشی از گازهای خفه کننده مونو اکسید کربن، سیانید هیدروژن و مشتقات سمی آن و سولفید هیدروژن

فرمت: Pdf تعداد صفحات: 11

مونواکسید کربن

ویژگی های عامل ایجادکننده

مونواکسید کربن (Co) گازی است بیرنگ، بی بو، بی مزه قابل اشتعال و منفجر شونده که سبكتر از هوا می باشد.

نحوه تولید و مصارف آن

مونواکسید کربن در مواقعی که مواد آلی بطور ناقص می سوزند، تولید می شود . موارد زیر به عنوان منابع بالقوه مونواکسیدکربن تلقی می شوند: موتورهای انفجاری دیزلی يا نفتی، دیگ بخار یا کوره ها، عملیات انفجاری و آتش خانه ها، مونواکسیدکربن فقط در تعداد محدودی از مصارف صنعتی بکار میروند. در متالوژی (صنایع تبدیلی فلزات)، به عنوان عامل احیا کننده و در تولیدات شیمیایی به عنوان مثال برای کربونیزه کردن فلزات (ترکیب فلز باکربن)، فسژن، اسیدفورمیک و متانول بکار میرود. مونواکسیدکربن از اجزاء متشکله گاز ذغال (سنگ) می باشد. غلظت های خطرناک در صورت تجمع در محیط های بسته پدید می آیند.

مشاغلی که احتمال خطر تماس با مونواکسید کربن در آنها وجود دارد

کارگران کارخانجات تولید و پخش گاز (گاز زغال سنگ) که از سوخت های جامد بدست می آید، مکانیک های گاراژ، فعالیت های موتوری ، مأمورین ترافیک، جوشکاران استیلن، کارگران اطاق های دیگ بخار، کارگران صنایع شیمیایی، کارمندان اطفاء حریق، معدنچیان و … در بیشترین خطر هستند. تماس غیرشغلی در اثر استعمال دخانیات ایجاد می شود.

مکانیسم عمل

جذب: مونواکسیدکربن منحصرا از طریق ریه ها جذب می شود.

توزیع: در خون، منواکسید کربن به هموگلوبین متصل شده و تولید کربوکسی هموگلوبین می نماید و در بافت ها با سایر مواد آهن دار نظیر میو گلوبین، سیتوکروم ها، سیتو کروم اکسیداز و کاتالازها باند می شود.

دفع: مونواکسیدکربن تنها از طریق بازدم انجام می شود. متوسط نیمه عمر بیولوژیک مونوکسیدکربن حدود ۵ ساعت است. افزایش تنفس مقطعی اکسیژن، نیمه عمر اکسیدکربن را بطور قابل توجهی کاهش می دهد (یعنی تنفس هوای غنی از اکسیژن).

سنجش تماس

سنجش محیطی

دتکتور تیوب های مخصوص قبل از ورود به محیط های آلوده و جهت تعیین شدت آلودگی و خطر بکار میروند. برای نمونه های هوای محیطی، روشهای تجزیه ای متعددی می تواند مورد استفاده قرار گیرند (مثل جذب امواج مادون قرمز یا گاز کروماتوگرافی). وسایل قرائت مستقیم روش دیگری است این تجهیزات امکان قرائت مداوم و نشان دادن حداکثر و متوسط غلظت را در طول زمان فراهم می نمایند.

سنجش بیولوژیک

دوراه بیولوژیکی برای تعیین میزان تماس وجود دارد:

الف) اندازه گیری غلظت کربوکسی – هموگلوبین در خون

ب) اندازه گیری غلظت مونواکسیدکربن در هوای بازدمی.

چون مونواکسید کربن بطور طبیعی نیز، در بدن تشکیل می گردد (تولید ناشی از شکسته شدن مولکول هم)، پس در حالت عادی هم کربوکسی – هموگلوبین وجود دارد. میزان نرمال کربوکسی هموگلوبین خون کمی بیش از 0.5 گرم در 100 گرم هموگلوبین است اما اگر هر نوع ناهنجاری همولیتیک وجود داشته باشد، این مقدار ممکن است به بیش از 5 کرم در 100 گرم Hb نیز برسد. به علاوه افرادی که سیگار می کشند افزایش کربوکسی هموگلوبین تا 10% یا بیشتر از حد نرمال خواهند داشت. همچنین تماس با کلریدمتیلن باعث افزایش میزان کربوکسی – هموگلوبین می شود. در ارزیابی بیولوژیک نتایج باید عوامل فوق مورد توجه قرار گیرند. ارتباط نزدیکی بین میزان کربوکسی هموگلوبین در خون شریانی غلظت مونواکسید کربن در هوای آلوئولی ریه ها وجود دارد. غلظت حدود 10 گرمی کربوکسی هموگلوبین در 100 گرم هموگلوبین متناسب است با حدود 55 گرم مونواکسید کربن در هر متر مکعب هوای آلوئولی مناسب ترین روش های اندازه گیری خون عبارتند از اسپکتروفتومتری (طیف سنجی)، استفاده از سلول های نفوذی Conway و جذب نوری امواج مادون قرمز هوای بازدمی هم ممکن است با استفاده از دتکتور تیوب های مخصوص مورد تجزیه قرار گیرد.

تأثیرات کلینیکی

مسمومیت حاد

تماس با غلظت های بالای مونواکسید کربن باعث مسمومیت حاد می گردد علائم و نشانه های بارز اولیه شامل سردرد، حالت گیجی، خواب آلودگی، تهوع و استفراغ می باشد. بسته به میزان غلظت در هوا، مدت زمان تماس و غلظت کربوکسی هموگلوبین ایجاد شده در خون، حالت غش، کما و مرگ بروز می کند. در افراد مبتلا به آترواسکلروزیس ، آسیب های موضعی ایسکمیک در بافت هایی که جریان خون رسانی در آنها همیشه کند و ضعیف است، پدید می آید. سیستم عصبی مرکزی و ماهیچه قلبی، اعضایی هستند که نسبت به مسمومیت مونواکسیدکربنی بسیار حساس هستند.

مسمومیت مزمن

کسانی که معتقد به وقوع مسمومیت مزمن در تماس های طولانی مدت هستند نشانه های زیر را معرفی می کنند: سردرد، اختلالات حافظه ای، کاهش بازده کاری، اختلال در خواب ، گیجی و عدم تعادل عدم تعادل حسی، اعلائم آسیب سیستم های عصبی مرکزی و محیطی (انسفالوپاتی و نوروپاتی)، ناهنجاری های سیستم عصبی اتونومیک یا خودکار (بویژه آسیب در تأثیر تنظیمی روی سیستم قلبی – عروقی)، افزایش غلظت های سرمی کلسترول، لیپوپروتئین ها و گلوکز از دیگر علائم هستند. باید حتما به این نکته توجه داشت که مسمومیت مزمن از نظر تشخیصی باید از علائم تکرار شونده و عودکننده ای که در مسمومیت های حاد – خفیف پدید می آید، مجزا گردد.

رابطه بین تماس و عوارض آن

در مسمومیت حاد، میزان کربوکسی هموگلوبین تشکیل شده، بستگی به غلظت و مدت زمان تماس با مونواکسیدکربن، همچنین بستگی به شدت تهویه ریوی (در نتیجه کار سنگین) دارد. اولین علائم و نشانه های کلینیکی در مقادیر 15 الی 20 گرم کربوکسی هموگلوبین در 100 گرم هموگلوبین ظاهر می شوند. کاهش هوشیاری یا بیهوشی در میزان حدود 50 گرم در 100 گرم اتفاق می افتد.

پیش آگهی

مسمومیت حاد شدید با مونواکسیدکربن باعث بروز صدمات پایدار در مغز و عضله قلبی یا با علائم و نشانه های قابل مشاهده ویژه می گردد. در مواردی با شدت کمتر پیش آگهی مطلوب است.

تشخیص های افتراقی

در مسمومیت حاد، سایر علل آزردگی هوشیاری و سلامت ذهنی (مانند علل نورولوژیک و متابولیک) باید در نظر گرفته شده و وجود مونواکسید کربن در خون یا هوای بازدمی مشخص شود. اگر مسمومیت مزمن موردظن است، بیماریهای نورولوژیک و قلبی-عروقی با سایر علل از تشخیص حذف می شوند. تاریخچه کاری همراه با مدارک مستند مبنی بر وجود غلظت های بالای مونواکسید کربن در هوای بازدمی و وجود کربوکسی هموگلوبین در خون و همچنین مسمومیت عودکننده (مكرر) حاد خفيف، برای تشخیص مسمومیت مزمن مهم هستند.

حساسیت

هر شرایطی که باعث کاهش جریان خون در بافت های حیاتی بدن (نظير قلب، مغز، کلیه ها) و حالت کم خونی شود باعث افزایش حساسیت می شود.

معاینات بهداشتی

معاینات قبل از استخدام: این معاینات باید شامل تاریخچه پزشکی فرد و معاینات فیزیکی با توجه ویژه به سیستم های قلبی – عروقی و سیستم عصبی مرکزی باشد.

معاینات دوره ای: در اصطلاح پزشکی این معاینات مشابه معاینات قبل از استخدام می باشد و معمولا هر 1 الى 2 سال تکرار می شود.

اقدامات درمانی ویژه

در مسمومیت حاد، بیرون بردن سریع بیمار از محل تماس با مونواکسیدکربن باید صورت گرفته و تجویز اکسیژن تا وقتی که غلظت کربوکسی هموگلوبین در خون به زیر 5 در 100 گرم هموگلوبين برسد، ادامه می یابد. در برخی موارد لازم است که تنفس مصنوعی (دهان به دهان) و ماساژ روی سینه ای ، قلبی داده شود. درمان بعدی علامتی خواهد بود. بیمارانی که دچار مسمومیت حاد شده اند، نباید در مشاغلی که احتمال تماس مجدد با مونواکسید کربن در آنها هست، وارد شوند.

اقدامات کنترل و پیشگیری

روشهای کنترل فنی به منظور کاهش غلظت مونواکسیدکربن در هوا و جلوگیری از احتمال نشست آن باید بکار گرفته شود. ارزیابی مستمر غلظت در هوا حائز اهمیت می باشد. وسایل حفاظت فردی (هودهای مخصوص با تهویه هوای پاک و یا سیستم های بسته با گردش هوای سالم در شرایط اضطراری) باید استفاده شود. حدود مجاز توصیه شده برای میزان کربوکسی هموگلوبین خون در افراد سالم و حساس به ترتیب عبارتند از: 5 گرم در 100 گرم و 2.5 گرم در 100 گرم هموگلوبین می باشد. حدود تماس مجاز (میانگین زمانی – وزنی)، در کشورها مقرراتی دارند مبنی بر تماس های کوتاه مدت (یعنی مدت تماس از چند 10 دقیقه تجاوز نمی کند.)

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید

حتما بخوانید:

⇐ همه بیماری‌های ناشی از کار

⇐ ثبت آسیب و بیماری های ناشی از کار

⇐ بیماری های ناشی از سرب و جیوه و ترکیبات سمی آنها

⇐ بیماری های ناشی از کروم و منگنز و ترکیبات سمی آنها