بررسی و مقایسه روش های ارزیابی ریسک زیست محیطی

بررسی و مقایسه روش های ارزیابی ریسک زیست محیطی

چکیده:

پیشرفت های صنعتی، برنامه های توسعه و پروژه های زیربنایی با وجود تمامی مزایا و منافعی که برای انسان به همراه داشته است، سر منشاء بسیاری از مخاطرات، ریسک ها و نارسایی های قابل توجهی بوده اند. بروز حوادث متعدد در فرآیندها که به وقوع فجایع انسانی و محیطی می انجامد، متخصصان را بر آن داشته که برای برآورد فرکانس و پیامد این گونه حوادث به رهیافت های احتمال گرا از جمله ارزیابی ریسک زیست محیطی روی آورند.

ارزیابی ریسک زیست محیطی فرآیند سیستماتیک ارزیابی اثرات سوء بالقوه فعالیت ها و آلودگی های فیزیکی و شیمیایی ناشی از آنها بر انسان ها، گیاهان، جانوران و به طور کلی اکوسیستم ها است. روش های متعددی جهت ارزیابی ریسک زیست محیطی وجود دارد، پژوهش مذکور با هدف مقایسه روش های متنوع ارزیابی ریسک زیست محیطی جهت انتخاب بهترین روش در شناسایی خطرات، تخمین پیامدها و احتمال وقوع آنها بر محیط زیست (انسان، هوا، آب، خاک، فون و فلور) انجام گرفت.

در این مطالعه پس از بررسی مزایا، معایب، ویژگی ها و کاربرد روش های ارزیابی ریسک، 21 روش جهت ارزیابی ریسک زیست محیطی انتخاب شد سپس بر اساس بررسی های کتابخانه ایی و مطالعات میدانی، معیارهایی کلی (با امتیازدهی 5 2 مطابق با نظر کارشناسان) جهت مقایسه روش ها درنظر گرفته شدند و نهایتا روش های مذکور بر اساس این 5 معیار و با توجه به نتایج حاصله از تکنیک دلفی ،مطالعات کتابخانه ایی و بررسی مستندات، امتیازدهی شدند.

نتایج مطالعه حاکی از آن است که روش FMEA و William fine از کارایی و قابلیت بیشتری در ارزیابی ریسک زیست محیطی برخوردار می باشد.

مقدمه:

پیشرفت های صنعتی، برنامه های توسعه و پروژه های زیربنایی با وجود تمامی مزایا و منافعی که بررای انسران بره همراه داشته است. سرمنشاء بسیاری از مخاطرات، ریسک ها و نارسایی های قابل توجهی بوده اند.

واژه UNEP ریسک دارای مفاهیم مختلفی بوده و در منابع گوناگون به طرق مختلفی مورد تعریف قرار گرفته است. سازمان ریسک را، احتمال وقوع یک بحران و در نتیجه از دست رفتن جان، سلامتی، مال، در یک حادثه در ناحیه ایی ویژه و در زمان معین تعریف می کند. مطابق با استاندارد OHSAS 18001 ریسک، ترکیبی از احتمال و پیامدهای ناشی از وقوع یک اتفاق خطرناک مشخص می باشد.

بروز حوادث متعدد در فرآیندها که به بروز فجایع انسانی و محیطی می انجامد، متخصصان را بر آن داشته که برای برآورد فرکانس و پیامد این گونه حوادث به رهیافت های احتمال گرا از جمله ارزیابی ریسک زیست محیطی روی آورند. ارزیابی ریسک زیست محیطی فرآیند سیستماتیک ارزیابی اثرات سوء بالقوه فعالیت ها و آلودگی های فیزیکی و شیمیایی ناشی از آنها، بر انسانها، گیاهان، جانوران و بطور کلی اکوسیستم ها است. مطابق این تعریف، محیط زیست دربرگیرنده انسانها، گیاهان، جانوران است پس ارزیابی ریسک زیست محیطی در برگیرنده ریسک هایی ایمنی بهداشتی که انسانها را تحت تاثیر قرار می دهد نیز می گردد.

در این راستا بررسی سابقه استفاده از روش های ارزیابی ریسک نشان می دهد که هر یک از روش ها، برا توجه به مزایا و معایب خود، در فرآیندها و صنایع خاصی قابل استفاده می باشد. به گونه ایی که روش مناسب و قابل استفاده در فرآیندهای شیمیایی، ممکن است بازدهی کافی را در ارزیابی ریسک فرآیندهای فیزیکی نداشته باشد و یا ترکیبی از دو روش بهترین بازدهی و کارایی را در ارزیابی ریسک فرآیندها داشته باشند. در این زمینه مطالعات بسیاری در خصور ارزیابی ریسک در جهان به انجام رسیده است که از این میان می توان به مطالعه ایی که جهت بررسی قابلیت اعتماد، استفاده، حمایت، توانایی و ترمیم از طریق ارزیابی ریسک در نیروگاه حرارتی آفام در سال 1112 توسط Oguji صورت گرفت اشاره نمود. در این پژوهش از روش های آنالیز خطا و اثرات (CCA) و روش حالات شکست و آثار آن (FMEA) استفاده شد.

پژوهشی دیگر جهت ارزیابی ریسک ایمنی و بهداشتی کارخانه فولاد میشینگان توسط Baren در سال 1112 انجام گرفت، در این مطالعه از روش ویلیام فاین استفاده شد و در انتها روش ویلیام فاین جهت بررسی ریسک های ایمنی، بهداشتی، پیشنهاد شد. همچنین در ایران نیز از طریق پژوهش های مختلف به این مهم پرداخت شده است، در سال 2831 مطالعه ایی جهت مقایسه دو تکنیک ردیابی انرژی و تجزیه و تحلیل حفاظ (ETBA) و مطالعه ی عملیات و خطر (HAZOP) در ارزیابی ریسک بخش شیمی نیروگاه سیکل ترکیبی یزد توسط محسن زارع انجام گرفت، در این پژوهش، توانایی روش HAZOP در شناسایی خطرات واحد شیمی بیشتر از ETBA، ارزیابی شد همچنین در این پژوهش، استفاده توام از روش های HAZOP و ETBA، جهت دستیابی به آنالیز دقیق تر پیشنهاد شده است. همچنین، در مطالعه ایی که توسط مصطفی بختیار، جهت یکپارچه سازی روش های تجزیه و تحلیل خطر در مدیریت HSE در سال 2831 انجام گرفت از روش تلفیقی HAZOP/FMEA استفاده شد.

در این مطالعه، از روش HAZOP جهت شناسایی خطرات و روش حالت شکست و اثرات آن (FMEA) جهت شناسایی و تعیین ریسک خطرات استفاده گردید و در انتها ترکیب این دو روش جهت ارزیابی کلیه ریسک های زیست محیطی، ایمنی، بهداشتی، پیشنهاد شد.

در انتها می توان بیان کرد که روشهای مختلفی برای ارزیابی ریسک زیست محیطی موجود می باشد، اما در انتخاب روش مناسب، عوامل مختلفی از جمله میزان داده ها و اطلاعات مورد نیاز، پیچیدگی فرآیند مورد سنجش، توانایی دسترسی به اطلاعات و تخصص مورد نیاز نقش مهمی ایفا می کنند پس باید با شناخت کافی از فرآیندها و فعالیت های انجام شده در صنایع موجود نسبت به انتخاب روش مناسب ارزیابی ریسک زیست محیطی اقدام نمود.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ ارزیابی ریسک زیست محیطی fmea

⇐ روش اجرایی ارزیابی و مدیریت ریسک

⇐ ارزیابی اثرات زیست محیطی با رویکرد hse