بررسی میزان تشعشعات خطرات گاما و ماوراء بنفش در سطح شهر

بررسی میزان تشعشعات خطرات گاما و ماوراء بنفش در سطح شهر
Study of UV and Gamma radiation risk in the Gonabad, Iran

فرمت: Word   تعداد صفحات: 9

چکیده

مقدمه: پرتوهای فرابنفش و گاما در مواد نفوذپذیر می باشند و به علت ایجاد عمل یونیزاسیون در آن مواد پایش آنها بسیار حائز اهمیت است. در این مطالعه نرخ تابش پرتو های فرابنفش و گاما در پهنه شهر گناباد تعیین مقدار شده است.

روش کار: در این مطالعه توصیفی- مقطعی، تغییرات تابش فرابنفش و گاما ناشی از تغییر طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، شرایط آب و هوایی، عوارض طبیعی و انسان ساخت در در تیر ماه سال ۱۳۹۵ با استفاده از دستگاههای رادیومتر و سرویمتر در پهنه شهر گناباد تعیین مقدار شدند. به این منظور با فاصله هر ۵ کیلومتر به عنوان یک ایستگاه (تعداد کل ۲۰۰۰ ایستگاه) پرتو های فوق سنجش شدند. سر انجام داده ها توسط نرم افزار SPSSv۱۶ و آزمون های آماری T-Test و ANOVA تجزیه تحلیل شدند.

یافته ها: نتایج نشان دادند که بین شدت تابش پرتوهای فرابنفش و گاما با طول و عرض جغرافیایی به ترتیب ارتباط معناداری وجود ندارد (P-value > ۰٫۰۰۱) و دارد (P-value < ۰٫۰۰۱). همچنین نتایج نشان دادند که با افزایش ارتفاع از سطح دریا میزان تابش ماوراء بنفش و گاما نیز افزایش یافته است (P-value < ۰٫۰۰۱). بین عوارض انسان ساخت و نرخ تابش فرابنفش و گاما به ترتیب ارتباط معنی دار (P-value < ۰٫۰۰۱) و بی معنی (P-value > ۰٫۰۰۱) وجود داشت. شرایط ابری، نیمه ابری و آفتابی به ترتیب بیشترین تاثیر را بر روی اشعه فرابنفش داشتند (P-value < ۰٫۰۰۱) اما تاثیری بر شدت تابش پرتوی گاما نداشتند (P-value > ۰٫۰۰۱). دامنه تغییرات اشعه ماوراء بنفش و گاما ۰٫۲۷۹۸ ± ۰٫۴۶۸ وات بر مترمربع و ۰٫۱۹۳۶ ± ۰٫۱۳۲ میلی سیورت در سال تعیین شد.

نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که علی رغم تعداد زیاد روز های هوای صاف و شدید خورشیدی در منطقه، متوسط شدت تابش پرتو ماوراء بنفش و گاما شهر گناباد کمتر حد مجاز استاندارد جهانی (۱۰ وات بر مترمربع) و گاما (۵٫۰ میلی سیورت) می باشند.

کلمات کلیدی: ماوراء بنفش، اشعه گاما، عوارض انسان ساز، عوارض طبیعی، پرتو، گناباد، ایران

Abstract

Background and purpose: Recently, negative effects of UV and Gamma radiation are one of the human concerns in each reign. Therefore, detection of UV and Gamma threshold in different geographical areas, for possible radiation crises management in risk full reigns, is necessary. Therefore, in this study UV and Gamma radiation risk was studied in Gonabad.
Materials and methods: In this sectional study, the effect of natural (latitude, longitude, height and climate conditions) and manmade (village, urban, road and others) features on UV and Gamma radiations in Gonabad located in Khorasan Razavi, Iran were measured using an emanation method. Distance between each two stations was ۵ Km.

Results: results showed that the relationship between UV and Gamma radiation with longitude was significantly negative. Also, the relationship between UV and Gamma radiations with latitude was significantly negative (p-value < ۰٫۰۰۱) and no significant respectively (p-value > ۰٫۰۰۱). But climate condition (cloudy, semi cloudy and lightly) had significant (p-value < ۰٫۰۰۱) and no significant effect (p-value > ۰٫۰۰۱) on UV and Gamma radiation, respectively. In addition, effects of natural and manmade features on UV and Gamma radiations was significant (p-value < ۰٫۰۰۱) and no significant (p-value > ۰٫۰۰۱) respectively. At the end, it was cleared that changes range of UV and Gamma radiations was ۰٫۴۶۴  ۰٫۲۷۹۸ W/m۲ and ۰٫۱۳۲۱  ۰٫۰۱۹۳۶ msv.

Conclusion: the results shown that the average of UV and Gamma radiation in Gonabad are more than international mean value reported by UNSCEAR-۲۰۰۰.

Keywords: UV, Gamma, radiation risk, Gonabad

۱. مقدمه

پرتو یا تشعشع عبارت است از انرژی که به صورت امواج یا ذرات در خلاء یا در محیط مادی منتشر می شود (۱). برخی از پرتوها دارای قدرت نفوذ در ماده هستند و در اجسام موجب عمل یونیزاسیون می شوند (۲). تابش رادیواکتیو می تواند در عملکرد سلول اختلال ایجاد کند و مرگ آور باشد. پرتو ها اتم ها را یونیزه کرده و مجموعه ای از یون های مثبت و منفی را درون سلولها ایجاد می کنند (۳). این اعمال در بدن انسان واکنش شیمیایی غیر طبیعی پر خطری را در سلولها موجب می شوند (۴). یون ها مولکول های DNA را که حاوی کدهای ژنتیکی انسان هستند، مورد حمله قرار داده آنها را شکسته و سلول را دچار مرگ یا جهش ژنتیکی (سرطان) می کنند. پرتوگیری طبیعی در سطح زمین ناشی از مواجهه با دو منبع تابش های فرا بنفش خورشید و تابش های رادیواکتیو حاصل از عناصر پوسته زمین می باشند (۵).

شدت تابش پرتوهای کیهانی بدلیل تفاوت در ارتفاع، فصل، میزان رطوبت، ساعات شبانه روز، اثرات میدان مغناطیسی اجرام و عوارض انسان ساز در موقعیت های متفاوت جغرافیایی زمین متفاوت است (۶). موجودات زنده علاوه بر دریافت پرتو از محیط بیرونی توسط مواد خوراکی از درون نیز تحت تابش می باشند و این مسئله توجه به هر دو منبع داخلی و خارجی پرتوزا را نمایان میکند. از آنجا که منابع پرتوزای داخلی قدرت ناچیز دارند توجه کارکنان بهداشت و سلامت به کنترل و پایش عوامل پرتوزای بیرونی معطوف شده است (۷-۹). از مهمترین پرتو های کیهانی می توان به پرتو ماوراء بنفش و پرتو گاما اشاره کرد. تابش فرابنفش با طول موج متوسط و کوتاه انسان و موجودات زنده را در هوای آزاد در معرض خطر قرار میدهد و تابش گاما عموما در محیط های بسته مخاطره آمیز است (۱۰).

مواجهه با تشعشعات فرابنفش و گاما بسته به خواص پرتو، مدت مواجهه و قدرت نفوذ آن موجب بروز زیان هایی از قبیل پوسته ریزی، تاول های پوستی، قرمزی و تیرگی پوست، سرطان پوس، کاتاراکت، بروز واکنشهای فوتوشیمیایی نامطلوب و انعقاد پروتئین های سلولی می گردد (۱۱-۱۳). تحقیقات نشان می دهد که افراد شاغل در اماکن باز سالیانه ۵ تا ۱۰ برابر تشعشعات خورشیدگی ماوراء بنفش را بیشتر از ساکنین در فضاهای بسته دریافت می کنند (۱۳). عموماً مواجه افراد در موارد پرتوگیری خارجی مواجه با نوع پرتوی فرابنفش و در محیط های بسته عموماً پرتوگیری گاما مطرح می باشند.

منبع اولیه اشعه گاما، مواد رادیواکتیو بخصوص پتاسیم ۴۰ و رادیوم می باشند که در خاک و آب به وفور یافت می شود. همچنین تابش گاما می تواند در مواد غذایی همچون گوشت و غذاهائی با پتاسیم زیاد مانند موز نیز وجود داشته باشد. تکنولوژی های تصویر برداری و برخی فعالیت بشر موجب مواجه با تابش های گاما نیز می شوند (۱۴). میانگین دوز موثر جهانی ناشی از پرتوهای گامای موجود در ۰٫۵ میلی سیورت می باشد و این در حالیست که نتایج مطالعات مختلف گواه این مطلب می باشند که به واسطه توسعه سریع فناوری تابش این پرتو در محیط پیرامون از این میزان بسیار بیشتر می باشد (۱۳). حتی اگر میزان تشعشعات به اندازه ای کم باشد که نتوان آنها را اندازه گیری کرد، ضرورتاً بدین معنا نخواهد بود که فرد در معرض خطر نیست و احتمال جهش در سلول مربوطه وجود دارد. تا کنون در زمینه اندازه گیری تشعشعات در ایران و دنیا مطالعات مختلفی انجام پذیرفته است. در سال ۲۰۱۰ بهروز و همکاران با اندازه گیری میزان شدت پرتوهای فرابنفش کیهانی در شهر اهواز در ماه های مختلف سال گزارش کرده اند که حداکثر و حداقل تابش این پرتو به ترتیب در خرداد ماه و آذر ماه در ساعات نزدیک ظهر می باشد (۱۵).

یس و همکارانش در سال ۲۰۰۳ در ارزیابی مواجهه کارگران ساختمانی با تشعشعات ماوراء بنفش گزارش کرده اند که در اکثر موارد میزان مواجهه افراد بیشتر از مقدار پیشنهادی است (۱۵). در سال ۲۰۰۸ میزان مواجهه با تابش فرابنفش کارگران مشاغل رو باز نیوزلند نتایج نشان داد که میزان میانگین هندسی مواجهه با اشعه ۳۲ وات بر متر مربع می باشد هم چنین تعداد ساعات کاری و شرایط آب و هوایی تاثیر بسزایی در میزان مواجهه داشته است (۸). حکم آبادی و همکارانش در مطالعه خود گزارش کرده اند که متوسط شدت پرتو فرابنفش شهر بجنورد در مرداد ماه با به طور متوسط ۱۲ وات بر مترمربع (حد استاندارد (۱۰ وات بر مترمربع)) و حداقل تابش در اسفند با میانگین ماهیانه ۲ وات بر مترمربع بوده است (۱۶).

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ مدیریت و کنترل ریسک ناشی از پرتوها

⇐ کنترل تابش پرتوهای یونساز و غیریونساز

⇐ حفاظت بهتر در برابر پرتوهای زیانبار خورشید با استفاده از فناوری نانو