پروپوزال بررسی فاکتورهای ارگونومیکی کوله پشتی و میزان عدم تناسب ابعاد آن در دانش اموزان

Survey the ergonomics factors of school bags and its dimension mismatch in female primary school children

فرمت: Word   تعداد صفحات: 10

مقدمه و بیان مسئله:

کودکان آینده ­سازان فردای نسل ما هستند و ما موظفیم برای رشد و شکوفایی این سرمایه­ های مهم شرایطی را فراهم آوریم تا آنان بدون هیچ ­گونه صدمۀ فیزیکی و ذهنی به رشد و شکوفایی کافی دست یابند. کودکان در دورۀ رشد در ساختار اسکلتی و استخوانی­شان به اندازۀ کافی تکامل نیافته­ اند و بسیار انعطاف­ پذیر و آسیب ­پذیر هستند و در برابر استرس ­های وارده، فشار و کارهای فیزیکی تحمل کافی را ندارند.

امروزه در جهان تلاش بر این است که قوانین ارگونومیک و آنتروپومتریک برای کودکان در سنین رشد اجرا شوند تا کودکان درخانه و مدرسه در روند یادگیری و رشد خود متحمل خسارات جبران­ ناپذیر نگردند. امروزه ارگونومی کودکان، تکنولوژی و سلامتی اجزای جدایی ­ناپذیر زندگی هستند و ما در قبال افرادی که نمی ­توانند خودشان از خویشتن مراقبت کنند، مسئول هستیم زیرا آنان دانش کافی برای محافظت از خود را در اختیار ندارند (1).

بدن انسان جزئی از دنیای فیزیکی است و همانند دیگر اجسام متحرک و ثابت از همان قوانین فیزیکی پیروی می­ کند و قادر به تحمل محدوده ­ای از استرس ­های فیزیکی می ­باشد. استرس­ ها می ­توانند به صورت داخلی یا خارجی و به شکل حاد و یا مزمن باشند. وظیفه ارگونومیست در مطالعۀ چنین استرس ­هایی استفاده از اصول آناتومی و بیومکانیک در طراحی محیط­ کار و ابزارآلات مورد استفاده و وسایل زندگی بشر به منظور به حداقل رساندن استرس ­های اضافی و حفظ سلامت انسان است. هدف ارگونومی در این سطح بهینه کردن تعامل بدن و محیط فیزیکی مورد نیاز و ابزار آلات مورد استفاده است. بدین معنا که فضای فیزیکی و اندازه های مناسب وسایل مورد استفاده (با استفاده از داده ­های آنتروپومتری) تعیین می­ شود تا نیروهای وارده داخلی و خارجی بدن مضر نباشد(2).

حمل بار، فشار وارده به بدن را به دو شکل افزایش می­دهد. اول افزایش در وزن است که باعث افزایش کارکرد فیزیولوژیک بدن جهت راه رفتن و افزایش بار وارده روی عضلات می­ شود و دوم روش نگه داری بار است که می ­تواند منبع استرس اضافی به دلیل وضعیت قرار­گیری نامناسب بدن باشد. خستگی، ناراحتی و صدمه می­ تواند ناشی از این دو منبع باشد. با طراحی موثر روش و وسایل حمل بار می توان این دو مورد را کاهش داد. از نقطه نظر مصرف انرژی روش موثر حمل بار روشی است که می ­تواند بار استاتیک کمتری را در قبال انرژی مصرفی به ازای هر کیلوگرم وزن بدن تحمیل کند (2).

کیف ­ها و تجهیزات آموزشی به روش­ های مختلفی حمل می­ شوند که می­تواند بر کارایی و سلامتی کاربر موثر باشد. از جمله روش ­های حمل وسایل آموزشی عبارتند از حمل توسط پشت (کوله پشتی)، حمل توسط شانه (کیف شانه ­ای) حمل توسط دست (کلاسور و کیف دستی). دانش ­آموزان مجبورند علاوه بر فهرست کاملی از کتاب های درسی روزانه خود و سایر لوازم آموزشی و تحصیلی وسایل و لوازم دیگری را نیز در طول روز حمل کنند وزن وسایل و طریقه حمل آنها مسئله ­ای است که بایستی مورد توجه قرار گیرد. زیرا وسایل نامناسب حمل و وسایل سنگین به طور مکرر می­ توانند سبب ایجاد عوارض جسمانی و تغییر شکل اسکلت فرد شوند (مهدی نمازی 82)(3).

حمل کوله­ پشتی در مقایسه با سایر کیف­ ها کمترین تغییرات فیزیولوژیک را اعمال نموده و مدت زمان کوتاه‌تری را برای بازگشت متغیرهای فیزیولوژیک به حالت اولیه احتیاج دارد (3). حمل بار به صورت کوله­ پشتی نیازمند حداقل تلاش عضلانی در بین روش­ های حمل بار است (2). بنابراین طراحی کیف مدرسه به صورت کوله­ پشتی نسبت به سایر مدل های کیف ارجحیت خواهد داشت.

طراحی هر وسیله ای باید  به گونه­‌ای باشد که محصول دارای حداکثر انطباق با کاربر بوده، در نهایت منجر به بکارگیری آسان برای کاربر شود. دو موردی که برای انطباق محصول با بدن بایستی رعایت شود ابعاد محصول و وزن محصول است. ابعاد تجهیزات با توجه به ابعاد بدن کسانی تعیین خواهد شد که به عنوان کاربر تعیین می‌شوند.

آنتروپومتری اندازه­‌گیری علمی ابعاد بدن انسان است. طراحان محصول از این داده ها برای تامین سهولت استفاده از محصول و فیت شدن محصول با بدن کاربر استفاده می­‌کنند. داده‌­های آنتروپومتریک در طراحی وسایل، یک جزء تعیین کننده چگونگی استفاده از محصول می­‌باشند (4).

نادیده گرفتن ابعاد آنتروپومتریک کاربران در روند طراحی منجر به نامتناسب بودن وسیله گشته و عوارض غیر قابل جبرانی را برای کاربر ایجاد خواهد کرد.

بر طبق آمار آموزش و پرورش بیش از 15800000 نفر مشغول به تحصیل می باشند (5). در سال 1388، 1254726 نفر در کل مقاطع تحصیلی شهر تهران به تحصیل اشتغال داشته‌­اند که در این بین 482414 نفر آنها در مقطع ابتدایی درس می­‌خوانده‌­اند (6).

دانش ­آموزان در تمامی مراحل تحصیل از انواع مختلفی از کیف های مدرسه با طرح­ های گوناگون استفاده می­ کنند که کوله ­پشتی یکی از متداول­‌ترین آنها است (7). در جهان در حدود 90% دانش ­آموزان کوله ­پشتی حمل می­ کنند (8). مطالعات مختلفی در کشورهای مختلف بر روی کیف، تغییر پوسچر بدن هنگام حمل کیف و عدم به کارگیری اصول ارگونومی بر سلامت دانش­ آموزان صورت گرفته است. برخی مطالعات بی توجهی به برخی از اصول ارگونومی را عامل مهمی در ایجاد اثرات مضر بر سلامتی دانسته­ اند و برخی چنین نتایجی را با شدت کمتری موثر دانسته ­اند. تعدادی از مطالعات حمل نامناسب کیف، وزن بالای کیف و کیف­ های نامناسب را عاملی در دردهای پایین کمری برشمرده اند (5).

نگرینی و همکاران (1999)، گریمر ویلیامز (2000)، و ویتفیلد و همکاران (2001) در تحقیقاتشان در مورد افزایش اختلالات اسکلتی عضلانی و شیوع درد­های ستون فقرات در جهان اعلام نگرانی کرده­ اند (7).

وضعیت بدنی غیر استاندارد دانش ­آموزان هنگام حمل کیف­ های سنگین، به مدرسه و برعکس باعث نگرانی والدین، معلمان و کل جامعه گردیده است (3).

کوله ­پشتی­ های سنگین و دردهای ناحیۀ پشت در کودکان دانش­ آموز به صورت مشکل رو به رشدی مطرح شده است. دردهای ناحیۀ سرشانه در کودکان دانش­ آموز که کوله­ های سنگین حمل می­ کنند بسیار شایع است. جراحان ارتوپدی گزارش کردند که 58% درد­های سرشانه و پشت در کودکان به علت کوله­ پشتی­ های سنگین و بدطراحی شده است (9). در مطالعه مقطعی که توسط بندپی و همکاران در 5000 کودک ایرانی 14-11 ساله که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند صورت گرفت. 15% افراد مورد مطالعه در زمان مطالعه در ناحیۀ ستون فقرات وکمر، درد داشتند. 14.4% در ماه گذشته 15.6% در شش ماه و 17.4% در طول سال گذشته درد احساس می ­کرده ­اند.

برای طراحی مناسب هر وسیله­ ای بایستی ابعاد فیزیکی بدن کاربر به طور دقیق در نظر گرفته شود. استفاده از وسایلی که برای جمعیت های دیگر طراحی شده است، به دلیل تفاوت فاحش بین جمعیت های مختلف نامتناسب و غیر اصولی است(10).

ترجمان دانش:

همانطور که نتایج تحقیق نشان داد طرز استفاده از کوله پشتی برای دانش آموزان بسیار مهم است، کوله پشتی را نباید روی یک شانه انداخت و باید دانش آموزان از هر دو بند آن استفاده نمایند. همچنین بندهای کوله پشتی نباید خیلی بلند باشد، هرچه بندها کوتاهتر باشد فشار کمتری به کمر وارد می ­شود. کوله های با بند پهن تر مناسب ترند و در مقایسه با کیف های شانه ای، کوله پشتی ها ارجحیت دارند زیرا قوی ترین عضلات بدن یعنی عضلات شکم و پشت، وزن کوله را تحمل می کنند و وزن کوله­ پشتی در بدن فرد توزیع شده و صدمات شانه و گردن کمتر از مواردی است که دانش آموز کیف دستی و یا کیف شانه ای حمل می­ کنند.

علاوه بر این، یکی از مهمترین عوامل طراحی و ساخت کوله ها است. در این رابطه، نسبت وزن کوله به وزن فرد باید در نظر گرفته شود. گرچه اهمیت این عامل ثابت شده است، در تعداد زیادی از کوله ها مورد توجه قرار نگرفته و والدین اغلب این عامل را در نظر نمی گیرند. اکثر مشکلات مربوط به وزن کوله به وزن بدن می تواند با اطلاع دادن به والدین در مورد این عامل حل شود.

از فاکتورهای اساسی کاهش درد و آسیب هنگام حمل کیف مدارس، نحوه طراحی و ساخت کیف است. توجه به وزن کیف نسبت به وزن حمل کننده‌­ی آن از موضوعات اساسی است. بطور کلی وزن کیف نباید زیاد باشد و بهتر است از جنس سبک مانند کاموا یا وینیل باشد. بخش فوقانی کوله پشتی نباید بالاتر از شانه قرار گیرد و انتهای آن نباید پایین­تر از بالای استخوان باسن قرار گیرد. نوار کوله پشتی بر روی شانه باید پهنایی معادل 5 سانتیمتر داشته باشد. کوله پشتی های خیلی سنگین با ارتفاع زیاد سبب خمش فرد به جلو و فشار بیش از حد به کمر می ­شوند. جهت اجتناب از صدمه به ستون مهره ها باید هر دو بند کوله­ پشتی را بر دوش انداخت. از پیچ و تاب خوردن کوله پشتی در پشت دانش آموزان باید پرهیز نمود.

همانطور که نتایج تحقیق نشان داد طرز استفاده از کوله پشتی برای دانش آموزان خیلی مهم است، کوله پشتی را نباید روی یک شانه انداخت و باید دانش آموزان از هر دو بند آن استفاده کنند، همچنین بندهای کوله پشتی نباید خیلی بلند باشد چون هرچه بندها کوتاهتر باشد فشار کمتری را به کمر وارد می کنند و همچنین کوله های با بند پهن تر مناسب ترند و در مقایسه با کیف های شانه ای، کوله پشتی ها ارجحیت دارند زیرا قوی ترین عضلات بدن یعنی عضلات شکم و پشت، وزن کوله را تحمل می کنند و چون وزن کوله در بدن فرد توزیع می شود صدمات شانه و گردن کمتر از مواردی است که دانش آموز کیف دستی و یا کیف شانه ای دارد.

یکی دیگر از فاکتورهای اساسی نحوه طراحی و ساخت کیف است یعنی باید نسبت به موضوع وزن کیف به وزن حمل کننده توجه شود. علی رغم اثبات این فاکتور بر سلامتی حامل کیف هنوز درصد بالایی از کیف های ساخته شده با وزن حمل کنندگان مطابقت نداشته و والدین دانش آموزان در زمان حمل و بارگیری کیف به این مسئله اساسی ،توجه خاصی را مبذول نمی دارند که البته با آموزش والدین می توان تا حدود زیادی از مشکلات مربوط به نسبت وزن کیف به وزن حمل کننده کاست.

و در آخر پیشنهاد می گردد که:

1. وزن کیف نباید زیاد باشد و بهتر است از جنس سبک مثا کاموا یا وینیل باشد.
2. بالای کوله پشتی نباید بالاتر از شانه قرار گیرد و انتهای آن نباید از بالای استخوان باسن پایین تر قرار گیرد.
3. نوار کوله پشتی که روی شانه ها قرار می گیرد باید پهنایی معادل 5 سانتیمتر داشته باشد.
4. کوله پشتی های خیلی سنگین که خیلی پایین تر قرار می گیرد فرد را به جلو خم کرده و فشار بیش از حد به پشت وارد می کند. برای اجتناب از صدمه به ستون مهره ها باید هر دو بند را بر دوش انداخت.
5. از پیچ و تاب خوردن کوله پشتی در پشت دانش آموزان باید پرهیز کرد.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ کوله پشتی عامل آسیب ستون فقرات و کمردرد در کودکان

⇐ آسیب ناشی از کوله پشتی بر ستون فقرات و کمردرد

⇐ ارگونومی دانش آموزان (جامع)

نتایج مفصلتر تحقیق فوق را می توانید در مقاله تمام متن با رفرنس ذیل مشاهده نمائید:

Poursadeghiyan M, Azrah K, Biglari H, Ebrahimi MH, Yarmohammadi H, Baneshi MM, et al,2017.
The effects of the manner of carrying the bags on musculoskeletal symptoms in school students in the city of Ilam, Iran
.Ann Trop med Public Health,10(3):600-5.