بررسی ریسک آتش سوزی پس از بحران و زلزله در زیست شهری

بررسی ریسک آتش سوزی پس از بحران و زلزله در زیست شهری

تراکم بیش از حد جمعیت دارایی ها، تاسیسات زیربنایی و منابع تولیدی و خدماتی در کلان شهرها باعث آسیب پذیر شدن تعداد انبوهی از شهرنشینان در مقابل سوانح گردیده است. سوانح طبیعی (به ویژه زلزله) که اغلب خاموش و در عین حال بالقوه مستعد ایجاد آسیب هستند، همه شهرهای جهان را تهدید می کند.

ایران از جمله کشورهای زلزله خیز جهان است. ۹۰ درصد خاک ایران بر روی نوار زلزله واقع شده است، لرزش ناگهانی پوسته های جامد زمین زلزله یا زمین لرزه نامیده می شود.

کلانشهر اهواز نیز نه تنها از خطر زلزله ایمن نیست بلکه زلزله تبعات بعدی مانند آتش سوزی را هم به دنبال خواهد داشت. یکی از خطرات مهم پس از زلزله های شدید، آتش سوزی های پیرامون آن می باشد زیرا آتش سوزی و زلزله بصورت همزمان دو خطر جدی و مخرب برای ساختمانها در وقوع زلزله می باشند.

چکیده

معمولا در این خصوص سه نوع خسارت در نظر گرفته می شود: تخریب یا خسارت سازهای تخریب های ناشی از آتش سوزی به سازه ها و تخریب های غیرسازه ای حاصل از آتش سوزی از سوی دیگر خطرات ناشی از آتش سوزی ممکن است به سیستم های حفاظت از آتش سوزی در سطح منطقه ای در نواحی شهری صدمات جدی وارد نماید. گسل فشارشی اهواز نزدیک ترین گسل مهم به شهر اهواز است که با راستای شمال غربی جنوب شرقی و با طول تقریبی ۱۰۰ کیلومتر موجب رانده شدن سازند آغاجاری برروی آبرفت های کواترنری شده است قبادی (۱۳۷۸) نوع این گسل فشارشی راست بر با زاویه شیب متفاوت در قسمت های مختلف و جهت شیب آن به سمت شمال شرق می باشد. بر همین اساس هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی ریسک آتش سوزی پس از بحران و زلزله در زیست شهری در محلات اسکان غیر رسمی اهواز با استفاده از روش توصیفی میباشد. نتایج پژوهش نشان میدهد «انعطاف پذیری فرم شهر»، «هم جواری و تناسب کاربری ها با یکدیگر»، توزیع متناسب تراکم های شهری» و «داشتن شبکه ارتباطی کارآمد و دارای سلسله مراتب» و ساخت تاسیسات زیربنایی و زیر ساخت های شهری به صورتی مطمئن و مقاوم و قابل ترمیم از جمله عوامل مهم شهر سازی است که میتوانند به میزان زیادی اثرات و تبعات ناشی از زلزله را تقلیل دهند.

مقدمه

بیش از ۵۰ درصد جمعیت جهان در شهرهای بزرگ که کمتر از ۳ درصد کل کره زمین را در بر می گیرد. زندگی می کنند.

تراکم بیش از حد جمعیت دارایی ها، تاسیسات زیربنایی و منابع تولیدی و خدماتی در کلان شهرها باعث آسیب پذیر شدن تعداد انبوهی از شهرنشینان در مقابل سوانح گردیده است. سوانح طبیعی به ویژه زلزله که اغلب خاموش و در عین حال بالقوه مستعد ایجاد آسیب هستند. همه شهرهای جهان را تهدید میکند. زلزله میتواند در مدت زمان کوتاهی خسارات و تلفات بسیار گسترده ای بر جای بگذارد. آنچه که از این پدیده یک فاجعه میسازد، عدم پیشگیری از تأثیر آن و عدم آمادگی جهت پاسخ مناسب به آن است که نمونه بارز آن آتش سوزی می باشد در خلال قرن گذشته بیش از یک هزار زلزله مخرب در هفتاد کشور جهان به وقوع پیوسته و جان بیش از ۱/۵۳ میلیون نفر را گرفته و خسارات مادی فراوانی نیز به بار آورده است.

۸۰ درصد از تلفات ناشی از این زلزله ها در ۶ کشور گزارش شده است که یکی از آنها ایران میباشد واقع شدن ایران بر روی کمربند زلزله خیز آلپ – هیمالیا موجب شده است که زمین لرزه به عنوان یکی از زیانبارترین بلایا در کشور مطرح شود به طوری که از هر ۱۵۳ زلزله مغربی که در دنیا اتفاق افتاده ۱۷/۶ درصد آن مربوط به ایران بوده است چنین رخدادهایی همواره موجب تغییرات محیطی بسیاری شده و خسارت های فراوانی بر جای میگذارند. آسیب پذیری کالبدی در همه شهرهای ایران به طور کم یا زیاد وجود دارد تا جایی که آمارها نشان میدهند بیش از ۹۰ درصد شهرهای ایران در برابر یک زلزله ۵/۵ ریشتری به شدت آسیب پذیر هستند.

این دلیل که استان خوزستان در مجاورت ناحیه زاگرس قرار گرفته است نباید از زلزله بی نصیب .باشد خوزستان در کمربند چین خورده زاگرس قرار دارد که منطقه ای بسیار لرزه خیز است بنابراین خوزستان الگوی لرزه خیزی خود را از این ناحیه گرفته است قابل ذکر می باشند افزایش، ایمنی، امنیت، کاهش تلفات جانی و خسارات مالی شهروندان در برابر مخاطرات و سوانح از اهداف و اقدامات بسیار مهم در مدیریت بحران شهری میباشد. تعیین و بهینه ساختن شبکه ای کار آمد و با تاب آوری بالا از مسیرها برای تخلیه اضطراری مناطق سانحه دیده به محلهای ایمن در کمترین زمان ممکن از بخشهای بسیار مهم در فاز پیش از بروز سانحه در چرخه مدیریت بحران میباشد.

لذا برنامه ریزان و مدیران شهری بایستی در فاز پیش از بروز بحران راهکارهایی بهینه برای تخلیه اضطراری نجات و امداد رسانی در مناطق شهری را پیش بینی نمایند و برای این امر شبکه راه های اضطراری ایمن جهت تخلیه اضطراری ساکنان مناطق سانحه دیده شناسایی شده و اقدامات لازم در راستای بهینه ساختن آنها صورت گیرد. شناخت شهر شناسایی مسیرهای درون شهری و تعيين مناطق ایمن برای اسکان اضطراری به هنگام بروز سوانح و از همه مهمتر شناسایی و بهینه ساختن مسیرهای تخلیه اضطراری و ثبت این اطلاعات بر روی نقشه های مورد استفاده در ستاد مدیریت بحران از مهم ترین بخشهای طرح های تخلیه اضطراری در مناطق شهری در فاز پیش از بروز زلزله میباشد. این در حالی است که ایمنی شبکه معابر شهری اهواز مورد بررسی قرار نگرفته و نقشه ای جامع که در آن شبکه راه های تخلیه اضطراری ایمن شناسایی شده باشد وجود ندارد شهر اهواز در استان خوزستان که به لحاظ بافت اجتماعی – اقتصادی و فرهنگی از تنوع قابل توجهی برخوردار است که دارای محلات اسکان غیر رسمی فراوان و آسیب پذیری میباشد که باید برنامه ریزان به آن توجه ویژه کنند.

سابقه موضوع

تا به امروز تحت عنوان نقش شهرسازی در مدیریت بحران زمین لرزه اهواز ) تحقیق یا کتابی مشخص وجود نداشته است. هرچند می توان عناوین مشابهی را در این راستا مشاهده نمود احمدی حسن در فصلنامه مسکن و انقلاب مقاله ای تحت عنوان «شهرسازی در کاهش آسیب پذیری زلزله» دارد که به طور مختصر به نقش شهرسازی در کاهش خسارات و تلفات ناشی از زلزله می پردازد و به مدیریت بحران اشاره ای نکرده است. کتب و مقالات دیگری وجود دارند که به گوشه ای از این مقوله اشاره کرده و به صورت تک بعدی به مسئله پرداخته اند.

(بحرینی سید حسین و همکاران برنامه ریزی کاربردی زمین در مناطق زلزله خیز ایران نمونه موردی لوشان، منجیل و رودبار، چاپ اول، مرکز مقابله با سوانح طبیعی ایران) یا (حبیب فرح نقش فرم شهر در به حداقل رساندن خطرات ناشی از زلزله مجموعه مقالات اولین کنفرانس بین المللی بلایای طبیعی در مناطق شهری تهران ۱۳۷۱) یا (جی، میدر حرج /کاربرد منطقه بندی زلزله در سطوح کاربری زمین ناحیه بندی و اجرای قوانین و آئین نامه های مربوطه کنفرانس استانفورد) کتبی که نزدیکترین عناوین را به موضوع پژوهش دارند عبارتند از: حمیدی ملیحه نقش برنامه ریزی و طراحی شهری در کاهش خطرات و مدیریت بحران، مجموعه مقالات

دومین کنفرانس بین المللی زلزله شناسی عبداللهی ،مجید مدیریت بحران در نواحی شهری، انتشارات سازمان شهرداری های کشور ،تهران، ۱۳۸۰ در این کتاب نامبرده اثرات زلزله بر شهر را بررسی می کند و با تاکید بر خسارات و تلفات وارده نقش برنامه ریزی و طراحی شهری را به واسطه تبیین مفاهیم شهرسازی در مدیریت سانحه زلزله بررسی می کند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ تصمیم سازی و ارزیابی ریسک آتش سوزی در عملیات اطفایی

⇐ ارزیابی ریسک حریق انبار به روش Frank & Morgan

⇐ حوادث شیمیایی (رهایش، آتش سوزی، انفجار)