بررسی تاثیر ارگونومی محیطی (صدا و نور و گرما و …) بر عملکرد و کارایی کارکنان (مروری بر مطالعات)

بررسی تاثیر ارگونومی محیطی (صدا و نور و گرما و …) بر عملکرد و کارایی کارکنان (مروری برمطالعات)

فرمت: WORD  تعداد صفحات: 11

۱) مقدمه:

سازمانهای موجود در هر جامعه با استفاده از منابع محدودی که در اختیار دارند، به گونه ای به رفع نیازهای فردی و گروهی افراد جامعه می پردازند. اغلب اصلی ترین هدف سازمانها استفاده بهینه از عوامل تولید و رسیدن به اثربخشی است. از طرفی نیروی انسانی ارزشمندترین دارایی سازمانها می باشد که نحوه عملکرد او می تواند نقش عمده ای در بهره وری و اثربخشی سیستم داشته باشد. عملکرد نیز دارای جنبه های مختلفی می باشد که در این میان عملکرد شناختی در خصوص کارکنان اداری با توجه به ماهیت کاریشان از اهمیت ویژه ای برخوردار است چرا که عملکرد شناختی به طور مستقیم، از شرایط محیطی متاثر است (Shwetha B and SudhakarHH, ۲۰۱۲). مطالعات نشان داده است که عملکرد شناختی و خستگی ذهنی افراد با هم در ارتباط هستند (Tanaka M; et al; ۲۰۱۴). در حالت خستگی ذهنی، جسم و یا روح خسته می شود و این مسئله در محیطهای اداری ممکن است در ارتباط با پارامترهای مختلفی از جمله شرایط محیط کار باشد.

از طرفی، محیط های اداری دارای چیدمان های متفاوتی می باشند. در این میان، چیدمان باز اداری اخیراً مورد توجه مدیران سازمانها قرار گرفته است و مطالعات انجام شده نشان میدهد که میان کار کردن در محیط های باز اداری، حواس پرتی و استرس ارتباط وجود داردSmith-Jackson, et al, ۲۰۰۹) . (اما میزان تاثیر آنها بر کارکنان بسته به شرایط محیطی و فردی و غیره متفاوت می باشد

یکی از مهمترین عوامل مربوط به شرایط محیط کار عوامل فیزیکی محیط کار است. عوامل فیزیکی محیط کار، مفهوم گسترده ای را شامل می شود. فاکتورهای عوامل فیزیکی محیط شامل صدا، نور و دمای محیط، هر کدام تاثیر متفاوتی بر روی عملکرد درک شده افراد شاغل دارند (Dianat, I et al, ۲۰۱۶) . در واقع این عوامل ممکن است خستگی و عملکرد کارکنان را در محیط های اداری تحت الشعاع قرار می دهند.

لذا به نظر می رسد بررسی تاثیر عوامل محیطی بر میزان خستگی و عملکرد کارکنان در محیطهای اداری با چیدمان باز به سازمانها کمک می کند تا تصمیم گیری و برنامه ریزی جهت اقداماتی که سبب بهبود عملکرد کارکنان می شود را با شناخت بیشتری انجام دهند. ارگونومی علم مرتبط با درک و فهم اثرات متقابل بین انسان و المان های یک سیستم (شغل، محصول، سازمان، محیط و وظیفه) می باشد و دو هدف اصلی آن بهبود رفاه انسان و عملکرد کلی سیستم است .(IEA, ۲۰۱۶). بدین منظور در این پژوهش به بررسی ارتباط عوامل محیطی بر خستگی ذهنی و عملکرد کارکنان اداری شاغل در چیدمان فضای باز پرداخته می شود.

۲) بیان مسئله:

محیط باز در ادارات عبارت است از برداشتن پارتیشن ها و دیوارهای جدا کننده فضا در ادارات و سازمان ها که از نظر اقتصادی نیز برای مدیران سازمانها مقرون به صرفه است (Baldry C, and Barnes A, ۲۰۱۲). محیط های باز کاری در زمانی که فضای زیربنایی محدود باشد، مورد استفاده قرار می گیرند و این نوع محیط ها، به دلیل کنترل راحت تر پرسنل، افزایش تعامل و تبادل اطلاعات در میان کارکنان، و همچنین افزایش راندمان کار تیمی، بسیار مورد توجه مدیران قرار گرفته اند. البته باید توجه داشت که علی رغم مزایای طراحی های باز اداری، احتمال دارد طراحی نامناسب فضا، تهویه، گرمایش و سرمایش نامناسب، سروصدای زیاد، و افزایش تقابل های فردی موجب کاهش رضایت در محیط های باز گردد (Kim J and de Dear R, ۲۰۱۳) (Varjo J, et al, ۲۰۱۵).

محیط فیزیکی دارای اثراتی بر مفاهیم شناختی می باشد و تغییر در این مفاهیم می تواند بر عملکرد فرد و در نهایت میزان بهره وری سازمان موثر باشد (Vischer JC & Wifi M, ۲۰۱۶) (Linsey M, et al, ۲۰۱۱) . شناخت یک فعالیت مغزی شامل دریافت دانش و اطلاعات و درک و فهم آنها از طریق تفکر، تجربه و به کارگیری حواس است و فرایندهایی نظیر دانش، توجه، حافظه، حافظه کاری، قضاوت ، ارزیابی، منطق، محاسبات، حل مساله، تصمیم گیری و غیره را در بر می گیرد (Wikipedia. Cognition definition). از جمله مفاهیم شناختی که تحت تأثیر محیط فیزیکی قرار می گیرد می توان به مواردی همچون انگیزه، خستگی (ذهنی و فیزیکی) و عملکرد اشاره نمود (Vischer JC & Wifi M, ۲۰۱۶). عملکرد بطور کلی به معنای نحوه برخورد یک کارمند با وظیفه محول شده و سازمان مسئول است (Festus Fem A, ۲۰۱۴). به طور کلی عملکرد یک فرد حاصل جمع عملکرد شناختی و عملکرد زمانی (یک وظیفه مشخص که در دوره ی زمانی معین انجام می دهد) می باشد. (Lamb S & Kwok KCS, ۲۰۱۶)

خستگی نیز یک مفهوم کلی است که توسط تمام افراد تجربه شده است ولی یک تعریف منسجم و مشخص ندارد. در واقع، خستگی یک پیام هشدار دهنده توسط بدن است که نشان دهنده نیاز آن به بازیابی انرژی می باشد (Shafiee Motlagh, et al ۲۰۱۵) . عموما خستگی در یک فرد سالم نتیجه یک فعالیت فیزیکی یا ذهنی شدید یا طولانی مدت است که شخص از آن آگاه می شود و می تواند نقطه شروع خستگی را با آغاز حس کندی ذهن و سختی تمرکز تشخیص دهد (Fercho K, ۲۰۱۵). خستگی به دو دسته فیزیکی و ذهنی تقسیم می گردد که خستگی ذهنی ماهیت روانی دارد در حالیکه خستگی جسمی به معنای خستگی عضلانی است. (SKL Lal and Ashley Craig, ۲۰۰۱) خستگی ذهنی فرایندی تدریجی و تجمعی است که با کاهش تمایل به تلاش و تقلا، کاهش کارایی و هوشیاری و همچنین اختلال در عملکرد ذهنی فرد همراه است. (Grandjean E, ۱۹۷۹). در حالت خستگی ذهنی افراد می توانند کارهای شناختی ساده را انجام دهند اما عملکرد آنها در انجام کارهای پیچیده ذهنی افت میکند. تفسیر ممکن برای این حالت تاثیر خستگی ذهنی بر سطوح فرایند پردازش اطلاعات می باشد (Lorist M; et al; ۲۰۰۰).

تحقیقات آزمایشگاهی نشان می دهد که عوامل فیزیکی محیط شامل صدا، نور و گرما بر عملکرد و خستگی افراد تاثیر دارد. صدا، که به دو دسته کلی صدای شغلی و صدای محیطی تقسیم می شود، یکی از عوامل محیطی می باشد که می تواند باعث تاثیر پذیری عملکرد و خستگی فرد گردد و این دو متغیر از حساس ترین پارامترهایی هستند که تاثیر این عامل محیطی بر آنها مشاهده می گردد (زمانیان ع، ۱۳۹۲). در یک پژوهش پیشین ، عامل محیطی صدا بعنوان یکی از اصلی ترین عوامل آزاردهنده در محیطهای چیدمان باز اداری معرفی شده است (Brocolini, L et al, ۲۰۱۶). چنانچه سازمان جهانی بهداشت آزردگی را بعنوان یک حس ناراحتی فردی یا گروهی مرتبط با تاثیرات مخرب مواد یا شرایط تعریف کرده است و آزار دهندگی صدا یک احساس ناراحتی است که توسط صدای ناخواسته و شرایط آن بوجود می آید (Boman and Enmarker ۲۰۰۴).

از سوی دیگر، مطالعات انجام شده نشان می دهند که ارتباط معناداری بین عملکرد شناختی و خستگی ذهنی و شرایط نوری وجود دارد (Münch, M, et al,۲۰۱۲) .(López et al, ۲۰۱۲) برای مثال، کارمندان تمایل زیادی به کارکردن در اتاق های خیلی پر نور ندارند و آنها ترجیح می دهند تا روشنایی محیط کار خود را بنا به نیاز خود تنظیم نمایند. همچنین، علاوه بر تغییر نور، تغییر رنگ و انعکاس ها نیز بر ادراک و عملکرد کارکنان موثر می باشند (Hongisto V, ۲۰۱۶) و در مواردی تغییر در نور فضا از ۳۰۰ lx به ۵۰۰ lx نیز موجب افزایش ۸ درصدی تولید شده است (Lin CJ et al, ۲۰۰۸).

از دیگر عواملی که می تواند بر کارکرد افراد تاثیر مستقیم داشته باشد، دمای محیط است. دمای نامناسب محیط می تواند شامل سرمای زیاد و یا گرمای زیاد باشد. هر کدام از این موارد، می تواند به کاهش کارایی منجر شود. با افزایش و یا کاهش دمای محیط کار، در عملکرد افراد تغییر ایجاد می شود و این تغییر، در درجه حرارت پایین و بالا، متفاوت نیست (Witterseh et al, ۲۰۰۲).

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ اصول طراحی محیط و فرایند کاری از دیدگاه ارگونومی

⇐ مبانی ارگونومی