بررسی اصول و مقررات مدیریت HSE در صنایع رنگ و رزین

بررسی اصول و مقررات مدیریت HSE در صنایع رنگ و رزین

 تهیه و تنظیم: مهدی نجف پور، ارسلان رئیسی، حمید رضا داسمه

چکیده:

صنایع تولید کننده رنگ و پوشش، ساخت رزین های مورد مصرف در رنگ سازی و بخش های رنگ آمیزی قطعات فلزی و چوبی در سال های اخیر در جهان پیشرفت قابل توجه ای داشته اند و تنوع مواد اوليه و تعدد فرایندهای تولید و روش های اجرایی رنگ آمیزی باعث تولید فرآورده های متنوعی در این بخش از صنعت شده است. امروزه صنعت گرانی که در این رشته فعالیت دارند، اضافه بر جلب رضایت مشتری و ارتقاء کیفی محصولات خود حفظ ایمنی و سلامتی و عدم آلوده سازی محیط زیست را نیز در برنامه کار خود قرار داده اند. به جرات می توان گفت که اکثر مواد اولیه تولید رنگ شامل رزین ها، افزودنی ها و حلال ها، کم و بیش خطر ساز هستند. این خطرات بیولوژیکی شیمیایی و فیزیکی است و ممکن است همراه با آتش سوزی و یا انفجار نیز باشد. در این مقاله به بررسی خطرات ناشی از مواد و محصولات صنایع رنگ و رزین پرداخته و ضمن مطالعه حدود و مقرارت بین المللی، ضوابط بسته بندی حمل و نقل و نصب برچسب روی ظروف حاوی این مواد، نیز مورد بررسی قرار می گیرد.

کلمات کلیدی: صنایع رنگ و رزین، استاندارد، سلامتی، ایمنی، محیط زیست

مقدمه:

یکی از مهمترین مسائل مرتبط با صنایع رنگ و رزین، تطابق کلیه فعالیت های این بخش با اصول مدیریت HSE می باشد. برای تهیه یک برنامه مؤثر در مورد مدیریت HSE رئوس کلیه فعالیت ها به صورت زیر است: خطرات، قابلیت اشتعال مواد در صنایع رنگ و رزین، قابلیت انفجار و اکسیدکنندگی مواد، تأثیر مواد بر سلامتی، معیارهای حد آستانه، برگه اطلاعات ایمنی، برچسب های ظروف حاوی مواد اولیه و محصول، عبارات خاص برچسب محصولات رنگ و رزین، برچسب ویژه حمل و نقل مواد، کنترل خطرات ناشی از مواد در واحدهای رنگ و رزین، مقررات کنترل آلودگی ها.

1- خطرات: خطرات موجود در صنایع رنگ و رزین به دو گروه اصلی تقسیم می شود:

الف- خطرات شیمی فیزیکی مواد
ب – تأثير مواد بر سلامتی

خطرات شیمی فیزیکی مواد شامل قابلیت اشتعال انفجار و اکسید کنندگی این مواد است که می تواند باعث بروز صدمات و خسارات جانی و مالی جبران ناپذیر گردد. اثرات سوء مواد شیمیایی بر سلامتی انسان در صورت تماس مستقیم، استنشاق و یا بلعیدن این مواد ایجاد می گردد و می تواند باعث مرگ، بروز سرطان، مسمومیت شدید، حساسیت و یا در طولانی مدت باعث ایجاد غدد در بدن گردد. یکی از راه های آشنایی افراد با خطرات مواد شیمیایی استفاده از برگه های اطلاعات ایمنی (SDS) می باشد که در کلیه بخشهای ذخیره سازی و انبار، بخش تولید، آزمایشگاه و نیز در حین حمل و نقل باید در دسترس بوده و مورد توجه قرار گیرد[1].

۲- قابلیت اشتعال مواد در صنایع رنگ و رزین

بسیاری از حلال ها و رزین ها و افزودنی ها و همچنین محصولات صنعت رنگ و رزین، چنانچه بطور صحیح حمل و یا ذخیره نشوند، امکان بروز آتش سوزی را بشدت افزایش می دهند. از این گروه، حلال ها نسبت به سایر مواد خطر بیشتری دارند خطر اصلی حلال ها قابلیت اشتعال آنهاست، اگر چه برخی از آنها سمی نیز هستند. اکثر حلال ها و برخی از رزین ها در زمره مواد با قابلیت اشتعال بالا دسته بندی می گردند که در اثر جرقه و یا هوای داغ باعث بروز آتش سوزی می گردند. قابلیت اشتعال حلال ها یا نقطه اشتعال (Flash Point) آنها مشخص می گردند. نقطه اشتعال حداقل دمایی است که در آن بخشی از حلال تبخیر شده و بر روی سطح مایع محیط اشتعال زا ایجاد می کند. حلال ها بر اساس نقطه اشتعال دارای دو حد زیر هستند.

حد پایین اشتعال (Lower Flammable Limit) LFL: معادل با درصدی از حجم یک ماده است که با یک حجم هوا مخلوط شده و این مخلوط ضعیف تر از آن باشد که مشتعل شود.

حد بالای اشتعال (Upper Flammable Limit) UFL: درصدی از حجم یک ماده است که با یک حجم هوا مخلوط شده و مخلوط غنی تر از آن است که مشتعل شود. جدول ۱ حد بالا و پایین اشتعال حلال های مصرفی در صنایع رنگ و رزین را نشان می دهد. یکی دیگر از ویژگی های حلال ها دمای خود اشتعالی یا اشتعال خود به خود (Autoignition Temp) است و آن حداقل دمایی است که یک ماده تحت شرایط متفاوتی به صورت خود به خود و بدون هیچ منبع حرارتی مشتعل می شود. باید توجه داشت که بین نقطه اشتعال ماده و دمای اشتعال خود به خود آن هیچ ارتباطی وجود ندارد به عنوان مثال استن دارای نقطه اشتعال پایین ولی دمای خود اشتعالی بسیار بالایی و بر عکس آن حلال وایت اسپریت است نقطه اشتعال بالاتر از استن داشته ولی حدود ۳۰۰ درجه سانتیگراد نقطه خود اشتعالی آن پایین تر است. ویژگی دیگر حلال ها که در تولید و حمل مشکل آفرین است قابلیت تولید و هدایت الکتریسیته ساکن است .

حتى حلال هایی مانند تولوئن و زایلن با قابلیت هدایت الکتریکی کم، در حین حمل الكتريسيته ذخیره می نمایند و این ذخیره در دستگاه های تولید مانند مخلوط کن، فیلتر لوله ها و پمپ ها و دستگاه های پاشش تأثیر نامطلوب می گذارد. برای جلوگیری از ذخیره الکتریسیته ساکن در حلال ها، ساده ترین روش استفاده از سیم اتصال به زمین در مخازن و تانکرهای حمل ذخیره سازی آنهاست. به جز حلال ها برخی دیگر از مواد اولیه مصرفی در صنایع رنگ و رزین نیز آتشگیر هستند. بویژه موادی که در ساخت رزین ها مصرف می شوند. جدول شماره ۲ قابلیت اشتعال برخی از مواد اولیه صنعت رنگ و رزین را نشان می دهد. لازم به ذکر است که مواد پودری نیز در حین حمل الكتریسیته ساکن ذخیره می کند و لذا غبار برخی از آنها در مجاورت اکسیژن هوا قابلیت انفجار دارد.

3- قابلیت انفجار و اکسید کنندگی مواد گروهی

از مواد اولیه مصرفی در ساخت رزین ها دارای خواص اکسیداسیون و انفجاری هستند این مواد می توانند به صورت جامد، مایع یا خمیری شکل باشند و در واکنشی گرما زا تولید گاز کرده و این گاز در گرما منفجر شده و یا تولید شعله می نماید. پراکسیدهای آلی، آغاز گرها و مواد تولید کننده رادیکال آزاد که در فرایند تولید رزین اکریلیک و رزین پلی استر غیر اشباع مصرف می شود مانند دی بنزیل پراکسید و سیکلوهگزانون پراکسید از این گروه هستند که پتانسیل منفجر شدن دارند. به همین دلیل، این مواد در زمان بسته بندی و عرضه با پلاستی سایز رها مخلوط شده تا احتمال خطر انفجار و آتش سوزی آن به شدت کاهش یابد.

4- تأثیر مواد بر سلامتی

اگر چه خطر آتش سوزی و انفجار، یک خطر جدی در محیط کارخانه است ولی اثرات سوء که مواد شیمیایی برای سلامتی افراد ایجاد می کنند را نباید نادیده گرفت مواد شیمیایی را می توان از نظر تأثیر بر سلامتی انسان به سه گروه تقسیم نمود:

1. مواد بسیار سمی
2. مواد سمی
3. مواد مضر

واژه بسیار سمی به موادی اطلاق می گردد که موجب مرگ و یا آسیب مزمن در انسان می گردد و به همین ترتیب مواد مضر اثر کمتری نسبت به بسیار سمی دارند. اثرات سوء مواد فوق بوسیله استنشاق، بلعیدن و تماس با پوست و چشم ایجاد می گردد. در صنایع رنگ، در طی عملیات ساخت رنگ، رنگ آمیزی و یا پخت رنگ، افراد در معرض بخارات، غبار، ذرات جامد پودر والياف موجود در فضای واحد قرار می گیرد که بر سلامتی آنها اثر مخرب دارد. این غبارات از طریق تنفس و جذب پوست و چشم وارد بدن شده و چنانچه از تراکم این مواد در محیط کار جلو گیری نشود در کوتاه مدت یا بلند مدت باعث بیماری می گردد. برای جلوگیری از آلودگی محیط کار در واحدهای رنگ و رزین ضروری است که با “حد آستانه” هر یک از این مواد آشنا باشیم تا بتوانیم مقدار آن را در محیط کار در حد مناسب و غيرمضر کنترل کنیم. معیارهای حد آستانه مواد در این مورد راهنمای خوبی است.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پاورپوینت مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ ایمنی رنگ کاری و عایق کاری

⇐ رنگ و کاربرد آن در حوزه ایمنی

⇐ کاربرد رنگ ها در ایمنی