ایمنی کاربرد مواد شیمیایی و سموم

ایمنی کاربرد مواد شیمیایی و سموم

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 205

فهرست:

• آشنایی با فرمت‌ های MSDS مواد شیمیایی 
• خصوصیات فیزیکی و شیمیایی 
• مشخصات سموم
• مخاطرات احتراق و انفجار 
• نحوه صحیح انبارداری 
• نحوه صحیح کار با ترکیب استفاده از وسایل حفاظت فردی
• نقل و انتقال ترکیبات شیمیایی سموم 
• لیست مواد مخاطره آمیز از طرف سازمان OSMA یا هر سازمان دیگر بر حسب ترکیب‌های شیمیایی و مشخصات آن 
• آموزش و منابع اطلاعاتی مورد نیاز ATSDR
• شناخت ترکیبات ناسازگار و نحوه صحیح انبارداری ترکیبات شیمیایی 
• ارزیابی خطر مواد شیمیایی و سموم 
• اقدامات اضطراری در حوادث شیمیایی 
• راه های کنترل عوامل زیان‌ بار شیمیایی و سموم
• نگهداری و انبارش مواد شیمیایی و سموم
• طبقه‌ بندی و برچسب‌ گذاری مواد شیمیایی در سیستم GHS

مقدمه

امروزه استفاده از مواد شیمیایی در زندگی انسان امری اجتناب ناپذیر است. بدون شک استفاده از مواد شیمیایی در بسیاری از جنبه های زندگی و فعالیت های اقتصادی مزایای مهمی به همراه داشته و کیفیت زندگی انسان را دگرگون نموده است. اما شواهد و مطالعات اپیدمیولوژیک حاکی از آن است که استفاده نادرست از مواد شیمیایی می تواند برای سلامت انسان و محیط مشکل ساز باشد.

بطوری که استفاده بی رویه از مواد شیمیایی و دفع غیر بهداشتی مواد زائد ناشی از آنها موجب آسیب به سلامتی و حتی مرگ انسان گردیده و استفاده ناایمن موجب بروز حوادث شیمیایی در محیط های کار و فاجعه های زیست محیطی گردیده است.

خانم راشل کارسن در سال ۱۹۶۲ برای نخستین بار در کتاب خود به نام “بهار خاموش” به استفاده بی رویه انسان از مواد شیمیایی اشاره نموده و آثار زیانبار آن را بر سلامتی انسان و محیط زیست نمایان ساخت. از این رو بسیاری معتقدند که انتشار این کتاب تأثیر بسزائی در بیداری و هشیاری عموم جامعه نسبت به این امر مهم داشته است.

اهمیت کاربرد و مدیریت صحیح مواد شیمیایی یک مسئله جهانی بوده و هست. لذا در راستای پاسخگویی علمی به مشکلات ناشی از مصرف گسترده مواد شیمیایی در سطح جهانی که تهدیدی برای سلامت نسل های حال و آینده و نیز کیفیت محیط می باشد، در سال ۱۹۸۰، برنامه بین المللی ایمنی شیمیایی (IPCS) حاصل همکاری مشترک سازمان بهداشت جهانی (WHO)، برنامه محیطی ملل متحد (UNEP) و سازمان بین المللی کار (ILO) با دو هدف کلی ایجاد گردید.

این اهداف عبارت بودند:

از هماهنگی و سرعت دادن به فعالیت های مرتبط با ایمنی شیمیایی خصوصاً ارزیابی ریسک برای سلامتی انسان و محیط و نیز هم افزایی توانمندی ها برای اطمینان از حفظ سلامت انسان و محیط در مقابل اثرات زیانبار مواد شیمیایی در تمامی مراحل چرخه عمر یک ماده شیمیایی شامل تولید، حمل
و نقل، استفاده و دفع ماده شیمیایی.

خطرات مواد شیمیایی را بطور کلی می توان در دو گروه خطرات فیزیکی و خطرات شیمیایی تقسیم بندی نمود.

خطرات فیزیکی عمدتاً شامل خطرات آتش سوزی و انفجار و خطرات شیمیایی در ارتباط با اثرات سمی مواد و شامل اثرات حاد و مزمن آنها می باشد. بطور کلی چرخه عمر یک ماده شیمیایی ممکن است شامل مسیرهای متفاوتی از تولید تا نگهداری، استفاده و دفع مواد زائد بوده و تمامی این مراحل باید در ایمنی شیمیایی و مدیریت ریسک مواد خطرناک مورد توجه قرار گیرد.

مدلی برای چرخه مواد شیمیایی

تعداد مواد شیمیایی بیشمار بوده و برای برآوردن نیاز رو به گسترش به محصولات شیمیایی بنابر گزارش سازمان WHO، تولید سالیانه مواد شیمیایی در حدود ۱/۵ تریلیون دلار برآورد شده است. گزارشات بعدی WHO بیانگر آن است که هم اکنون در حدود ۱۰۰۰۰۰ ماده شیمیایی موجود بوده و سالیانه نیز بیش از ۲۰۰۰-۱۰۰۰ ماده شیمیایی دیگر به این لیست افزوده می شود این روند افزایش مواد شیمیایی اهمیت توجه به پتانسیل اثرات سلامتی و زیست محیطی این مواد را مشخص می کند بطوری که تأثیرات آن تا دهه های آینده نیز بطور کامل شناخته نخواهد شد.

در سال ۱۹۹۲ کنفرانس ملل متحد (UNCED) تحت عنوان محیط و توسعه (کنفرانس Rio Earth) منجر به تصویب قطع نامه شماره ۲۱ گردید و طی آن وظایف مختلفی برای کشورها در جهت دست یابی به توسعه پایدار تعیین شد که در بیش از ۱۵۰ کشور به کار گرفته شد. فصل نوزدهم از این قطع نامه مدیریت صحیح مواد شیمیایی را با تأکید بر موارد زیر مورد توجه قرار می دهد:

• قوانین کافی و مناسب جمع آوری و انتشار اطلاعات
• ایجاد ظرفیت های لازم برای ارزیابی ریسک
• تعيين خط مشی مدیریت ریسک
• ایجاد ظرفیت های لازم برای کاربرد و قانونی نمودن آن
• ایجاد ظرفیت های لازم برای بازتوانی افراد مسموم و نیز پاک سازی خاک ها و مناطق آلوده
• ایجاد برنامه های آموزشی مؤثر
• توانایی پاسخ صحیح به موارد اضطراری

تعاریف

ایمنی: میزان یا درجه دور بودن از خطر یا شرایطی که می تواند موجب مرگ، جراحت بدنی، خسارت به اموال یا دارایی شود.

ماده شیمیایی: تمام مواد اولیه، بینابینی و محصول است که در صنعت بکار رفته یا تولید می شوند. این مواد بشکل گاز، مایع یا جامد هستند که ممکن است مصنوعی یا طبیعی بوده و دارای منشاء گیاهی، حیوانی، معدنی یا آلی باشند.

خطر: به شرایطی اطلاق می شود که پتانسیل یا ظرفیت آسیب رسانی به کارکنان، خسارت به وسایل، تجهیزات و ساختمانها، از بین بردن مواد، صدمه به محیط زیست، کاهش کارایی در اجرای عملکرد از قبل تعیین شده سیستم و یا ترکیبی از تمامی موارد فوق را داشته باشد.

خطرات مواد شیمیایی

خطرات فیزیکی

• مشخصات فیزیکی – شیمیایی یک ماده شیمیایی
• منابع ریسک شامل: مواد قابل اشتعال و قابل احتراق، گازهای تحت فشار، مواد قابل انفجار، پراکسیدهای آلی، اکسیدکننده ها، مواد آتش گیر، مواد ناپایدار، مواد واکنش پذیر با آب.

خطرات سلامتی

• اثرات حاد یا مزمن مواد بر افراد در معرض
• منابع ریسک شامل: مواد سرطانزا، خورنده، سمی، محرک
• فاکتورهای موثر شامل حالت و نوع مواد شیمیایی، راه ورود، غلظت و مقدار، فرکانس مواجهه.

طبقه بندی مواد شیمیایی بر اساس رویکرد GHS توسط سازمان ملل ایجاد شده و بیشتر کشورهای جهان یا از این سیستم طبقه بندی استفاده کرده یا در حال حرکت به سمت استفاده از سیستم زدم بر اساس این طبقه بندی مواد خطرناک شیمیایی در سه گروه کلی دسته بندی می‌شوند

• بر اساس خطرات فیزیکی
• بر اساس خطرات بهداشتی
• بر اساس خطرات زیست محیطی

در سیستم Globally Harmonized System طبقه بندی مواد بر مبنای خطرات فیزیکی، خطرات سمی و خطرات محیط بوده و روش‌های هماهنگ تبادل اطلاعات خطر در این سیستم از طریق کلمات سیگنال، عبارات خطر و پیکتوگرام های هشدار دهنده و نیز برگه‌ های ایمنی شیمیایی SDS با فرمت استاندارد می‌باشد. باید توجه نمود که تقسیم بندی GHS مختص مواد شیمیایی بوده و در این سیستم بر خلاف طبقه بندی کالاهای خطرناک UN مواد رادیواکتیو  و مواد عفونت زا حذف گردیده است.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید

حتما بخوانید:

⇐ ایمنی مواد شیمیایی در آزمایشگاه

⇐ جزوه ایمنی مواد شیمیایی دکتر جهانگیری

⇐ دانلود کتاب ایمنی مواد شیمیایی

منابع مورد استفاده:

• sanjoy banerjee, industrial hazards and plant safety, taylor and francis
• غلامحسین ثنایی، سم شناسی صنعتی جلد ۱ و ۲،  انتشارات دانشگاه تهران  ۱۳۷۵
• اسدی و همکاران، مواد زاید خطرناک، انتشارات سازمان حفاظت و محیط زیست