ایمنی جرثقیل (Crane Safety)

ایمنی جرثقیل (Crane Safety)

فهرست مطالب:

• تعریف جرثقیل

• انواع جرثقیل

• انواع خطرات و اصول ایمنی

• نکات ایمنی عمومی جرثقیل ها

• ایمنی قلاب جرثقیل

• نکات ایمنی جرثقیل سقفی

بروزرسانی اول: «این مطلب بروزرسانی شد و فایل جامع ایمنی جرثقیل در 53 صفحه پیوست شد. این فایل مناسب داوطلبان آزمون های استخدامی، ارشد و دکترا است. کلیه نکات مهم جرثقیل ها و بالابرها جمع آوری و پیوست شده است»

در بروزرسانی دوم و سوم:

تعریف جرثقیل: جرثقیل دستگاهی است که بتواند بارهای سنگین را در حالت معلق در امتداد قائم و افق جابجا نماید.

مرکز گرانش جسم:

مرکز ثقل نقطه ای از شی است که وزن شیء در اطراف آن به طور یکسان توزیع شده باشد. اگر بتوان زیر مرکز گرانش (ثقل) تکیه گاهی قرار داد شیء در روی آن نقطه به حالت تعادل قرار می گیرد. محل مرکز ثقل جرثقیل بستگی به وزن و موقعیت سنگین ترین اجزای آن دارد. این سه محل در جرثقیل عبارت اند از:

1. بوم
2. دستگاه حامل یا کشنده
3. ساختار فوقانی و وزنه تعادلی

هر یک از این اجزا دارای مرکز ثقل هستند ولی وقتی که اجزای جرثقیل روی هم قرار گرفت و دستگاه مونتاژ (برپا شد مرکز ثقل (گرانش) اصلی دستگاه مشخص می شود. مرکز گرانش با علامت دایره ی نیمه پر در نقشه ها و اجسام نشان داده می شود. از آنجایی که مرکز گرانش، در پایداری و ایمنی عملیات نقش مهمی دارد باید شناسایی شود. برای شناسایی مرکز گرانش جسم، آن را کمی از زمین بلند می کنیم و در صورت شناسایی درست، جسم متعادل خواهد ماند؛ در غیر این صورت جسم به اطراف منحرف شده و نوسان خواهد داشت.

در هیچ یک از اجزای ساختاری جرثقیل نباید چوب مورد استفاده قرار گیرد. مواد، اتصالات و تجهیزات به کار رفته برای تعمیرات نیز باید مطابق با دستورات سازنده ی دستگاه باشد. اجزایی که در جرثقیل ها تحت فشار قرار می گیرند و در عین حال در معرض تکان یا ضربه ی ناگهانی نیز قرار دارند از فولاد نرم (فولاد کم کربن) یا مواد مشابهی دیگر ساخته می شوند. در اغلب ماشین های هیدرولیکی از یک سیال غیرقابل فشرده شدن (Incompressible Fluid) استفاده می شود؛ یعنی مایعی که حداکثر چگالی خود را دارا می باشد.

روغن یکی از سیالات غیرقابل فشرده شدن است و برای استفاده در ماشین های هیدرولیک و از جمله جرثقیل های هیدرولیک مناسب می باشد. فشار لازم برای حرکت پیستون توسط پمپ هیدرولیک تأمین می شود. معمولا در سیستم های هیدرولیک، فشار موردنیاز توسط یک یا دو پمپ هیدرولیک تأمین می‌شود. این پمپ ها انواع مختلفی دارند که از جمله آنها پمپ با جابجایی متغیر (Variable displacement pump)  و پمپ چرخ دنده ای (Gear pump) می باشد.

در جرثقیل های تک موتوره، عملیات جابجایی دستگاه و بالا بردن بار توسط همان یک موتور انجام می ‌شود ولی در جرثقیل های سنگین که معمولا دو موتور دارند، موتور اول (کشنده برای جابجایی دستگاه به کار رفته و موتور دوم نقش بالابرنده ی بار را ایفا می کند؛ هرچند در جرثقیل های خیلی سنگین هر دو موتور هم زمان برای بالا بردن و پایین آوردن بار به کار گرفته می شوند.

ساختار فوقانی جرثقیل:

در جرثقیل های تک موتوره، وظیفه ی اصلی تولید نیرو برای حرکت پارکینگی و حرکت بالابری بر عهده ی همان موتور است. در جرثقیل های دو موتوره (موتور کشنده و موتور بالابر) موتور بالابر در قسمت ساختار بالایی جرثقیل قرار می گیرد. ساختار فوقانی جرثقیل از موتور، بوم و اجزای آن، بالابر اصلی و کمکی، سیم بکسل بالابر، سیستم هیدرولیک شامل پمپ هیدرولیک، موتور بالابر، موتور چرخش سیلندر و شیرهای کنترلی، اتاق راننده و تجهیزات ایمنی تشکیل شده است.۲ کشنده دستگاه از دو بخش اصلی شاسی و بدنه تشکیل شده است، در شاسی اجزایی مانند بخش های الکتریکی، مکانیکی و موتور کشنده قرار گرفته و بدنه فقط به شکل یک پوسته ی فلزی دورتادور شاسی را پوشانده است. نیروی محرکه ی تولیدشده به وسیله ی موتور، توسط وسایل انتقال دهنده ی نیرو، به چهار پمپ هیدرولیکی فرستاده میشود. این چهار پمپ عبارت اند از:

1. پمپ فرمان
2. پمپ چرخش
3. پمپ بالا و پایین دادن بوم و باز و بسته کردن بوم تلسکوپی هیدرولیکی
4. پمپ بالابری

معمولا در جرثقیل ها سه پمپ اصلی وجود دارد؛ که البته با اتصال پمپ دیگر (پمپ بالابری) تعداد این پمپ ها به چهار عدد نیز می رسد.

اولین پمپ، پمپ اصلی (Main Pump) است. این پمپ که توسط فشار روغن کار می کند باعث می شود بوم جرثقیل بالا و پایین برود. ضمنا کشویی های بوم تلسکوپی (هیدرولیکی) را بیرون آورده یا داخل می برد. پمپ اصلی قادر است فشاری معادل  PS1۳۵۰۰ (حدود ۲۲۳ کیلوگرم بر سانتیمتر مربع) را ایجاد کند. فشاری که پمپ اصلی تولید می کند بیشتر از فشار دو پمپ دیگر است. پمپ فرمان، جک های تعادلی پمپ دوم می باشد که برای جابجایی طولی و عرضی، حرکت جرثقیل و بیرون آمدن جک های تعادلی یا بسته شدن آن نصب شده است این پمپ در حدود  (PSI) ۱۶۰۰ فشار تولید می کند. پمپ سوم پمپ متعادل کننده جرثقیل است که در حدود  (PSI)۱۴۰۰ فشار تولید می کند.

سیستم بالا بردن بوم: برای بالا بردن بوم، از سیستم بالابری (Hoist) استفاده می شود.

 انواع جرثقیل:

1.  جرثقیل های متحرک
2.  جرثقیل های سیار متحرک

جرثقیل سقفی (overhead crane)

• جرثقیل دروازه ای (Gantry crane)
• جرثقیل برجی (Tower crane)
• جرثقیل بازوئی (Jip crane)
• جرثقیل دروازه ای گردان (Portal crane)
• جرثقیل نیمه دروازه ای (Semi-Gantry crane)
• جرثقیل دیواری (Wall crane)

انواع جرثقیل سیار

• جرثقیل نصب شده بر کامیون یا یدک کش (Truck crane)
• جرثقیل نصب شده بر واگن ریل دار (Locomotive crane)
• جرثقیل نصب شده بر خودروهای چرخ زنجیری (Crane crawler)
• جرثقیل نصب شده بر روی شاسی چرخ دار (Chacis crane)

 انواع خطرات و اصول ایمنی 

• خطرات الکتریکی
• بار گذاری بیش از حد مجاز
• خطرات مسیر جرثقیل
• خطرات آتش سوزی در جرثقیل
• سقوط از پرتگاه جرثقیل

 نکات ایمنی عمومی جرثقیل ها :

• بالا و پایین بردن کاملا عمودی بار به طوریکه در حین بلند کردن نوسان نداشته باشد
• بازدید روزانه ی اپراتور قبل از شروع کار از کلیه قسمتهای جرثقیل و دقت کافی از صحت وضعیت قطعات
• حداکثر ظرفیت مجاز جرثقیل باید در طرفین دستگاه حک شده باشد
• تمام چرخ دنده ها و سایر قسمتهای انتقال دهنده ی نیرو باید دارای حفاظ و پوشش مناسب باشد
• تحت هیچ شرایطی بار نبایستی برای مدت طولانی به صورت معلق در هوا نگه داشته شود.
• برای جابجایی بارهای سنگین، ابتدا بار را به اندازه ی mm 150 از زمین بلند کرده اگر اتفاقی نیفتاد با احتیاط کامل بار را جابجا نمایید.
• در مواقعی که اپراتور دید کامل و صحیح نسبت به مسیر ندارد یک نفر علامت دهنده (ریگر) باید علامت های لازم را به وی بدهد.
• پیش از شروع کار از سالم بودن ترمزهای حفاظتی مطمئن شوید  (ترمزهای حفاظتی باید باری معادل 5/1 برابر ظرفیت مجاز را نگه دارد)
• زمانی که قلاب در پایین ترین حالت ممکن قرار دارد حداقل بایستی 2دور کابل دور غلتک بماند.
• در حین بالا بردن بار توقف ضربه ای به جرثقیل وارد نشود.
• حداقل فاصله ی ایمن از جریان برق 6 متر است.
• دستگاه بایستی مجوز سلامت فنی را از مرکز مجاز اخذ که پس از کنترل تمامی قسمتهای دستگاه برای مدت معینی صادر میشود.
• اگر وزن بار به اندازه ی ظرفیت نهایی جرثقیل باشد با کنترل واحد ایمنی جابجا گردد.

برخی از موارد مهم در جرثقیل ها:

میزان بار مجاز (swl) :معمولا برای بدست آوردن swl از دو روش زیر استفاده می شود:

• آزمون استاتیک 10%
• آزمون دینامیک 25%
• گاهی اوقات از آزمون قدرت نیز استفاده مینمایند.

مقررات ایمنی کابل سیمی (سیم بکسل):

• از دولا کردن و خم کردن کابل به طور معکوس خودداری شود.
• نباید با کابل سیمی باری بیش از نسبت 5/1 آستانه ی شکستنش برداشت.
• روغن کاری و گریس کاری منظم کابل ها به منظور جلوگیری از زنگ زدگی و ساییدگی
• کابل باید روی قرقره و صفحه ی گردنده فقط با یک لایه پیچیده شود.
• قرقره و صفحه ی گردنده باید تا حد ممکن بزرگ باشد.

مقررات ایمنی زنجیرها

• زنجیرهای مخصوص بستن و یا بلند کردن بار باید از جنس آهن چکش خوار یا فولاد باشد
• حلقه های شکسته شده زنجیر نباید به هیچ وجه بوسیله ی پیچ، میخ، پرچ و یا سیم به یکدیگر متصل شده باشد.
• حداکثر میزان کشش زنجیر بایستی از 7 0/0درصد فراتر نرود.
• زنجیرهایی که کار با آنها زیاد باشد باید هر شش ماه یکبار، و زنجیرهایی که کار با آنها کمتر است هر یکسال مورد آزمایش قرار گیرند.

افراد مجاز به کار با جرثقیل ها

• دارای حکم رسمی باشد.
• بازرسان و تعمیرکاران جرثقیل ها
• افرادی که دوره ی آموزشی مربوطه را گذرانده و گواهی دریافت نموده باشد.

ایمنی قلاب جرثقیل

• استفاده از شیطونک
• حک شدن حداکثر بار مجاز قابل حمل بر روی قلاب
• بازرسی روزانه قبل از شروع کار
• جلوگیری از وارد آمدن ضربه ی شدید به قلاب

در صورتی که قلاب نواقص زیر را داشته باشد بایستی تعویض و تعمیر گردد

• هر نوع خمیدگی و تغییر فرم بیش از 10 درجه بیشتر از شکل اولیه
• باز شدن گلویی دستگاه بیش از 15 درصد نسبت به شکل اولیه
• پارگی، ساییدگی و تغییر در قطر و ابعاد بولت وای بولت بیش از 10 درصد نسبت به شکل اولیه

 جرثقیل سقفی (over head crane)

جرثقیلی است که برروی دو ریل موازی که در ارتفاع مناسبی از سقف کارخانه قرار گرفته است و قادر است بار را در دو جهت افقی و عمودی جابجا کند.

نکات ایمنی در جرثقیل های سقفی

• از جابجایی اجسام روی نفرات و تجهیزات حساس خودداری شود.
• در انتهای ریل، ترمزهای انتهایی ریل تعبیه شده باشد تا دستگاه از ریل خارج نشود.
• آلارم هشدار دهنده ی حرکت برای دستگاه در نظر گرفته شود.
• تمامی وسایل برقی مجهز به سیم ارت شوند.
• پدینگ ضد ضربه در انتهای ریل برای جلوگیری از آسیب به دستگاه نصب شود.
• مسیر حرکت اجسام با رنگ زرد روی کف کارگاه مشخص شود.
• تجهیزات لازم رادیویی(بیسیم) برای راننده و ریگر در صورت نیاز فراهم شود.
• باید مجهز به علائم هشدار دهنده بارگیری مانند یک چراغ سبز برای بارگیری ایمن و یک چراغ قرمز به همراه زنگ خطر برای بارگیری بیش از حد مجاز باشد.
• پانل کنترل دستگاه فقط در اختیار افراد مجاز باشد .
• نشانه های راهنمای حرکت دستگاه همراه با شکل علامت روی پانل کنترل نصب شود.

Rigging & Slinging

قبل از شروع بکار موارد ایمنی را به خاطر آوريد

1. Sling های صدمه ديده را هرگز بکار نبرید
2. Sling ها را هرگز با گره زدن کوتاه نکنيد (Shortener)
3. .Sling ها نباید تاب داشته باشند (Twisted)
4. هرگز شوک به بار وارد نکنيد (Shock Loading)
5. هرگز از Sling های با ظرفیت کم برای بارهای سنگین استفاده نکنيد (Over Load)
6. دست و انگشتان خود را بین بار و Sling گیر نیاندازید که نتیجه این می شود!!

این پست بروزرسانی شد و  80 نکته ایمنی جرثقیل پیوست شد. این نکات را حتما در بازرسی های جرثقیل مد نظر داشته باشید.

80 نکته ایمنی جرثقیل

80 نکته ایمنی کار با جرثقیل

1. دستگاه شما بایستی مجوز سلامت فنی CERTIFICATE را از مرکز مجاز اخذ که پس از کنترل تمامی قسمت های دستگاه برای مدت معین صادر می شود.
2. پیش از شروع کار با دستگاه از نشتی روغن، سالم بودن سیم بکسل ها و کلید قطع کننده و ترمزها مطمئن شوید.
3. قبل از شروع کار هوک و اهرم ها را امتحان کنید.
4. پیش از جک زدن، محل را بازرسی نموده و حتما در زیر جک ها الوار قرار دهید.
5. مطمئن شوید در بالای سر شما شبکه برق وجود ندارد.
6. حداقل فاصله ایمن از جریان برق 6 متر است.
7. پیش از بلند کردن بار، با بوق زدن دیگران را مطلع سازید
8. مطمئن شوید که ریگر شما علائم و قوانین مربوط به کار خود را دقیقا می داند و اطلاعات فنی در مورد کار خود را دارد.
9. راننده باید طرز کار با جدول بار load chart را بداند.
10. اگر وزن بار به اندازه ظرفیت نهایی جرثقیل باشد، با کنترل واحد ایمنی جابجا گردد.
11. روی بدنه تمامی وسایل بالابرنده باید (safe working load (S.W.L میزان بار مجاز نوشته شده باشد
12. در هوای طوفانی یا بادهای شدید کار باید متوقف گردد.
13. رانندگان جرثقیل بایستی دارای گواهینامه معتبر باشند و معاینه پزشکی شوند.
14. بارهای سنگین با نظارت مسئولین ایمنی و حتما صبح  نصب گردد تا در صورت بروز اشکال در نصب، زمان کافی برای رفع آنها وجود داشته باشد و نفراتی که در ارتفاع کار می کنند بایستی بوسیله MAN BASKET جابجا شوند و از آویزان شدن به هوک خودداری نمایند.
15. در زمان تخلیه و بارگیری راننده باید در کابین خود نشسته باشد.
16. هنگام کار گوش کردن به ضبط صوت و .. توسط راننده ممنوع است
17. تمامی عملیات بارگیری و تخلیه بایستی به آرامی صورت گیرد.
18. تحت هیچ شرایطی بار نبایستی برای مدت طولانی به صورت معلق در هوا نگه داشته شود.
19. پس از اتمام کار بوم جمع شود  و در کابین قفل شود.
20. در نوع بوم خشک اگر طول بوم زیاد است به صورت افقی روی زمین قرار گیرد.
21. در زمان استفاده از تک وایر اهرم سقوط آزاد را که سبب می شود سیم بکسل با سرعت زیاد حرکت نماید بکار نگیرید.
22. در زمان استفاده از JIB به مقدار باری که میتوان بلند کرد توجه نمایید.
23. راننده باید فقط فرمان ریگر را برای جابجایی بارها رعایت نماید.
24. ریگر بایستی یک نفر باشد
25. تحت هیچ شرایطی نفر بین بار و جسم  دیگر قرار نگیرد.
26. چنانچه تعادل جرثقیل بهم بخورد در نوع تلسکوپی می توان بوم را جمع کرد در نوع بوم خشک بوم بایستی به سمت بالا کشیده شود .
27. کلیه بارها و نیز سبد حمل نفر در زمان جابجایی بوسیله طناب مهار TAG LINE کنترل شوند.
28. طناب مهار TAG LINE نبایستی به هوک، بکسل و شکل بسته شود.
29. بارهای مختلف از نظر سایز بایستی جداگانه حمل شوند.
30. هرگز زیر و روی بار معلق نایستید.
31. از تسمه ها، شگل، وایر، هوک و … استاندارد که S.W.L دارد استفاده نمایید.
32. نصب کپسول آتش نشانی در اتاق راننده الزامی بوده و راننده و ریگر بایستی نحوه کار کردن با آن را بدانند.
33. در زمان پارک کردن جرثقیل حتما از جک های تعادلی استفاده نمایید.
34. جک های تعادلی در حین کار بایستی کاملا بیرون آمده و با یکدیگر موازی باشند
35. هیچ وسیله هیدرولیکی مانند جک های تعادلی، بازوهای بالابرنده و … نبایستی نشتی روغن داشته باشند
36. در زمان حرکت دستگاه هیچ فردی سوار دستگاه نشود حتی ریگر
37. ضامن نگهدارنده هوک که به اصطلاح SAFETY LATCHES گفته می شود نقش مهمی در جلوگیری از سقوط بار دارد .
38. شرایط بد جوی می تواند در زمان انتقال بار، شرایط کار را به نحوی تغییر دهد که سبب ایجاد حادثه گردد.
39. در زمان بلند کردن بار، بایستی کاملا در مرکز ثقل دستگاه قرار داشته باشد در غیر این صورت بار می تواند بر جرثقیل اعمال نیرو کرده و تعادل آنرا بهم بزند (بار به صورت پاندولی در می آید)
40. در زمان نقل و انتقال بار کسی روی بار یا قلاب جرثقیل آویزان نشود.
41. در زمان جابجایی بار تا حد امکان به سطح زمین نزدیک باشد
42. بلت ها BELT قبل از کار چک شوند تازدگی یا پارگی نداشته باشند
43. در گوشه های تیز بار برای جلوگیری از صدمه به بلت و زنجیر از پدینگ یا SOFTNER استفاده شود
44. هرگز بلت یا زنجیر را از زیر بار نکشید
45. مواظب باشید که بلت، بکسل، زنجیر زیر بار سنگین قرار نگیرند.
46. BELT,WIRE.CHAIN  در جای خشک و مناسبی نگهداری شوند.
47. حداقل فاصله بین جرثقیل در حال گردش و اجسام ثابت 600 میلیمتر است.
48. راننده باید دقیقا بار را ببیند و در جایی که راننده دید ندارد از رادیويی سیم یا وسیله دیگر برای ارتباط استفاده نماید
49. راننده باید از نظر بینایی و شنوایی در وضع خوبی قرار داشته باشد
50. تمامی دستورات و تصمیم ها دقیقا، واضح، روشن و شفاف بیان شوند.
51. ریگر باید علامت های استاندارد ریگری را بداند و با راننده هماهنگ باشد
52. برای جابجایی بارهایی که سنگین هستند ابتدا به اندازه 150 میلیمتر از زمین بلند کنید و اگر اتفاقی نیفتاد با احتیاط کامل بار را جابجا نمایید
53. وسایل مانند آجر یا سنگ توسط بسکت هایی که کاملا محکم و ارتفاع مناسبی دارند جابجا شوند تا از سقوط بار جلوگیری شود
54. اطراف محوطه LIFTING کاملا توسط نوار خطر و تابلوهای هشدار دهند نظیر (خطر سقوط بار  و …) مشخص و معین شوند.
55. Man Basket ها نیز باید دارای S.W.L باشند
56. افرادی که داخل MAN BASKET کار می کنند بایستی:
    • از HARENESS استفاده نمایند
    • دستگیره داخلی در MAN BASKET تعبیه شده باشد.
    • جهت جلوگیری از سقوط اشیا تمهیدات ایمنی در نظر گرفته شود.
    • MAN BASKET به طناب مهار بسته شود .
57. از گره زدن زنجیرها برای کوتاه کردن طول آنها خودداری شود .
58. تمامی قسمت های جرثقیل به شکل روزانه، هفتگی، ماهیانه و سالیانه بررسی و در برگه ثبت شود
59. SLINGهای دو یا سه ساقه بایستی توسط حلقه به شگل وصل شوند.
60. زاویه بین ساقه ها 90 درجه می باشد.
61. بکسل ها و سیم هایی که ضربه خورده اند نبایستی بکار برده شوند
62. برای افزایش طول زنجیر از پیچ و مهره استفاده نکنید.
63. سیم بکسل ها در صورت زدگی، زنگ زدگی و پارگی یک رشته از 20 رشته (بیش از 5 درصد) نباید مورد استفاده قرار گیرند.
64. طناب های طبیعی و مصنوعی نبایستی به مواد شیمیایی (اسید، باز و … ) آلوده شوند.
65. SLINGها بایستی کاملا صاف و بدون تاب خوردگی باشند.
66. استفاده از بکسل بدون END LESS (انتهای مسدود نشده) را کنار بگذارید
67. بار را روی الوار باریک بگذارید تا بلت و بکسل ها زیر بار نمانند
68. محوطه عملیات LIFTING بایستی کاملا آزاد، خلوت و راننده فضای کافی برای انجام عملیات را داشته باشد.
69. روشنایی محوطه عملیات LIFTING بایستی فراهم گردد.
70. چراغ های جرثقیل شامل بوم، جلو، عقب، خط، ترمز، و … بایست سالم باشند.
71. مانعی بین راه رسیدن بار به محل مورد نظر وجود نداشته باشد
72. قبل از شروع کار محل بارگیری و فرود بار را بررسی نمایید.
73. هنگام کار در سراشیبی مراقب سقوط بار و جرثقیل باشد
74. OUT RIGGER جک های تعادلی را از برخورد با موانع محافظت نمایید.
75. موقعی که بار را جابجا می کنید کاملا مراقب باشد تا افراد زیر بار نباشند.
76. در مورد جرثقیل های برجی :
    • وزنه های تعادلی کاملا محکم شده باشند.
    • مقاومت زمین و سستی خاک را در نظر بگیرید
    • محل فرود بار تا جای ممکن مسطح و صاف باشد
    • PERMIT لازم را از ایمنی بگیرید
    • از تاب خوردن بار جلوگیری نمایید.
    • رادیو بی سیم خود را چک نمایید.
    • با دید کامل کار نمایید.
77. سیم بکسل ها کاملا در درام قرار گرفته باشند و روی یکدیگر پیچ نخورده باشند.
78. بار را طوری روی هم بچینید که امکان برداشتن ایمن آن وجود داشته باشد و فضای کافی برای تردد ماشین آلات بین آن در نظر گرفته شود.
79. سیم بکسل ها نبایستی خم شوند.
80. سیم بکسل ها طبق توصیه سازنده روغن کاری شوند و از تماس آنها با اسیدها و فلزات داغ و مواد خورنده جلوگیری شود.

هرگز از SLING های صدمه ديده استفاده نکنيد.

ادامه مطلب و بروزرسانی ها را با دانلود فایل های پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ بازرسی فنی و آموزش جرثقیل و لیفتراک

⇐ چک لیست انواع جرثقیل ها

⇐ اصول بازرسی جرثقیل