انواع خطرات محیط کار

انواع خطرات محیط کار

• مقدمه
• عوامل زیان آور فیزیکی محیط کار
• عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار
• عوامل زیان آور ارگونومیکی محیط کار
• عوامل روانی زیان آور محیط کار
• عوامل زیان آور بیولوژیک محیط کار
• عوامل زیان آور مکانیکی محیط کار
• عوامل زیان آور عمومی محیط کار

مقدمه

هر عاملی که تاثیر مخربی بر سلامت افراد در محیط کار دارد، اصطلاحا عامل زیان آور اطلاق می شود. به طور کلی عوامل زیان آوری که یک فرد شاغل به اقتضای شغل خود در معرض یک یا مجموعه ای از آنها قرار می گیرد به هفت دسته عمده زیر تقسیم می شوند:

1. عوامل زیان آور فیزیکی محیط کار
2. عوامل زیان آور شیمیایی محیط کار
3. عوامل زیان آور ارگونومیکی محیط کار
4. عوامل زیان آور روانی محیط کار
5. عوامل زیان آور بیولوژیکی محیط کار
6. عوامل زیان آور مکانیکی محیط کار
7. عوامل زیان آور عمومی محیط کار

عوامل زیان آور فیزیکی محیط کار

عوامل فیزیکی زیان آور ماهیت انرژی دارند و می توانند در صورت تماس با مقادیر بیش از حدود مجاز آن بر سلامت کارکنان اثرات سوء به جای بگذارند. مهمترین این عوامل عبارتند از:

1. صدا
2. ارتعاش
3. گرما و سرمای محیط کار
4. تشعشعات و پرتوهای زیان آور
5. روشنایی
6. فشار

۱. صدا

صدا یا صوت شکلی از انرژی است که توسط ساز و کار شنوایی قابل تشخیص است. به بیان ساده صوت هر چیزی است که شنیده می شود و به عبارت دیگر صوت نوسان فشار هوا در یک محیط کشسان است. یکی از مشکلات و مسائل ایمنی و بهداشت کار، وجود صدای بیش از حد مجاز در اکثر محیط های کار است. صدمات صدا، بیشتر متوجه سیستم های شنوایی و اعصاب است و میتواند منجر به کاهش بازدهی کار، کاهش دقت و در نهایت امکان ایجاد حادثه شود.

۲. ارتعاش

یکی دیگر از عوامل فیزیکی زیان آور در محیط کار، عامل ارتعاش است. ارتعاش یک موج مکانیکی است که در اثر نوسان هر ذره از جسم مادی حول نقطه تعادل خود ایجاد میشود. ارتعاش شامل انواع ارتعاش تمام بدن و ارتعاش دست و بازو است.

۳. شرایط جوی محیط کار

بدن انسان به گونه ای آفریده شده است که نمی تواند تغییرات گرمایی زیادی را تحمل نماید. از این رو همواره سعی در حفظ دمای طبیعی خود دارد و برای این منظور با محیط اطراف شروع به تبادل حرارتی می کند. در هنگامی که کار در محیطهای گرم صورت گیرد با توجه به سرما و گرمای موجود در محیط، مقدار فعالیت عضلانی و میزان تماس فرد، ممکن است اختلالاتی در فرد ایجاد شود.

۴. تشعشعات و پرتوهای زیان آور محیط کار

از دیدگاه بهداشت حرفه ای مبحث تشعشعات را به طور کلی می توان به دو قسمت پرتوهای یونساز و پرتوهای غیریونساز تقسیم بندی کرد. پرتوها با توجه به نوع پرتو و میزان مواجهه فرد با آنها می توانند انواع مختلفی از بیماری ها از جمله انواع سرطانها را ایجاد نمایند.

۵. روشنایی در محیط کار

امروزه مسئله روشنایی برای کارگاههای بزرگ صنعتی اهمیت ویژه ای یافته است. کمبود روشنایی در محیط کار، افزون بر ایجاد خستگی اعصاب، آسیب های دیگری به سلامت بینایی کارگر وارد می آورد.

عوامل شیمیایی زیان آور محیط کار

هر روز مواد شیمیایی متعددی در صنایع مصرف یا تولید می شوند و میلیونها نفر کارگر در سراسر دنیا با این مواد، تماسی روزانه دارند. تنوع این مواد بسیار زیاد است و شاید بیشتر از هزار نوع ماده معدنی یا آلی، طبیعی یا سنتتیک کاربردی صنعتی دارند و جالب توجه اینکه روز به روز بر تعداد آنها نیز افزوده میشود. اکثر مواد شیمیایی اثرات نامطلوبی را روی سلامت کارگران باقی می گذارند و مخل سلامت آنان می شوند. از این رو میتوان گفت که مواد شیمیایی در حکم سم هستند و هنگامی که به بدن وارد شوند، اعمال حیاتی بدن را مختل می کنند که این اختلال، مسمومیت نامیده می شود.

عوامل زیان آور ارگونومیکی محیط کار

یکی دیگر از عوامل زیان آور محیط کار در اثر عدم رعایت تناسب کار با بدن انسان تحت عنوان عوامل ارگونومی مطرح می شود. ارگونومی علم بکارگیری علوم مختلف مانند مدیریت، مهندسی، علوم محیطی، بهداشت حرفه ای، روانشناسی، جامعه شناسی، علوم کامپیوتر، اقتصاد، طراحی، بیومکانیک، فیزیولوژی، سم شناسی و آناتومی است. براساس تعریف انجمن بین المللی ارگونومی، ارگونومی رشته ای علمی است که در ارتباط با فهم تعاملات بین انسان و دیگر اجزای یک سیستم می باشد که در عمل بکارگیری نظریه تئوری)، اصول، دادهها و روشها در طراحی محصولات، سیستم ها و محیط های مورد استفاده انسان میباشد که هدف آن ارتقای سلامتی افراد و بهینه سازی عملکرد کلی یک سیستم می باشد. ارگونومی به هماهنگی چیزهایی که در تعامل با انسان است مانند شغل، محیط، سازمان، وظایف و محصولات کمک می کند تا مطابق نیازها، توانایی ها و محدودیت های انسان طراحی شود.

عوامل روانی زیان آور محیط کار

یکی از وظایف مدیریت سازمان، شناخت عوامل زیان آور روانی در محیط کار و کنترل و کاهش ریسک های روانی و استرس های شغلی در محیط کار است که میتواند منجر به ایجاد بیماری های روانی و مشکلات ناشی از آن در محیط کار شود. روانشناسی کار و جامعه شناسی کار و بررسی ساختار سازمانی تاثیر مهمی در بهبود کیفیت کار و زندگی دارد و هدف آن، حمایت و بهبود وضعیت زندگی و رفاه کارگران و مقابله با خطرات روانی و اجتماعی در محیط کار است. عوامل روانی زیان آور در محیط کار می تواند باعث ایجاد استرسهای شغلی، خستگی مفرط و پرخاشگری در محیط کار شود. پیشگیری از استرسهای شغلی باید جزئی از سیستم های مدیریت ایمنی و بهداشت شغلی در محیط کار باشد.

عوامل زیان آور بیولوژیک محیط کار

عوامل بیولوژیک عواملی هستند که بیشتر در مشاغل پزشکی و پرستاری، آزمایشگاه های تشخیص طبی و صنعتی، صنایع تولید، دامداری، دامپزشکی و دباغی و تهیه و فرآوری مواد غذایی دیده می شوند و فرد شاغل به اقتضای شغل خود با آنها در تماس بوده و تماس شغلی با آنها سبب ابتلا به بیماری می گردد. این عوامل شامل باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها، کرم ها، انگل ها و …… می باشد.

عوامل زیان آور بیولوژیک مانند: آنتراکس (عامل سیاه زخم)، ویروس HIV، هپاتیت B، کرم های حلقوی، قارچ و عوامل عفونت های پوستی، تولارمی (عامل طاعون)، کوکسیلا بارنتی (عامل تب Q) و غیره… می باشند. در آزمایشگاه هایی که کار بر روی باکتری ها و محصولات زیستی انجام می شود، باید کارها تحت نظر متخصص میکروبیولوژی صورت گرفته و تجهیزات و سدهای حفاظتی مناسب در سطوح مختلف استفاده شود. سدهای اولیه شامل پوشیدن لباس و عینک و ماسک مخصوص و نصب هودهای ایمنی بیولوژیک است. سدهای ثانویه شامل طراحی و ساخت فضای داخلی آزمایشگاه و تأمین جریان هوای سالم از خارج به داخل آزمایشگاه می باشد.

دستورالعمل نظافت و آلودگی زدایی پس از هرگونه تماس با مواد آلوده باید تهیه و کنترل و نظارت لازم بر اجرای آن صورت گیرد. تمامی تجهیزات و دستگاهها طبق دستورالعمل موجود باید آلودگی زدایی شده و در صورت نیاز استریل و مواد زاید آلوده به نحو مناسب از محیط خارج گردد. شکل ۱ نمونه ای از کار در آزمایشگاه بیولوژیک را نشان میدهد.

۱. نمونه ای از کار در آزمایشگاه بیولوژیک

عوامل زیان آور مکانیکی محیط کار

• نمونه هایی از انواع عوامل زیان آور مکانیکی محیط کار عبارتند از: پرتاب اجسام رها شده از طبقات یا برخورد با قطعات و مواد پرتاب شده در اثر سنگ زنی، جوشکاری، برشکاری، تراشکاری
• گیر افتادن اعضای بدن بین اجزای متحرک ماشین آلات مانند شفت ها، نوار نقاله، وينج، تسمه، پولی، پره های در حال گردش، تراشکاری در ماشین تراش، فرزکاری دله شدگی بین اجسام متحرک و دارای حرکت رفت و برگشتی مثل ماشین صفحه تراش سطوح داغ و سرد (عامل شوک، سوختگی و پرت شدن کارگر در نتیجه عدم تعادل)
• گیر کردن دست و لباس و کشیده شدن قسمتی از بدن به داخل دستگاه (بین دو چرخ دنده درگیر با هم، چرخ و زنجیر یا غلتک های دوار) و ایجاد ضربه و بریده شدن اعضای بدن
• برخورد با ماشین آلات در اثر تغییر فاصله آنها با دیواره ها و سایر ماشین آلات

 عوامل زیان آور عمومی محیط کار

از مهمترین عوامل زیان آور عمومی در محیط کار میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

۱. سقوط از ارتفاع

طبق مقررات و دستورالعمل های ایمنی، ارتفاع ۱۲۰ سانتیمتر نیاز به حفاظت از سقوط دارد. براساس آمارهای موجود بیشترین حوادث ناشی از کار در کارگاهها به دلیل سقوط از ارتفاع و استفاده از تجهیزات ساختمانی موقت و ناایمن بوده و عواقب آن نیز به دلیل صدمه به سر و ستون فقرات معمولا بسیار شدید و از نوع فوتی یا قطع نخاع می باشد.

۲.خطرات ناشی از انرژی الکتریکی

مهمترین عوارض ناشی از برخورد با انرژی الکتریکی عبارت است از برق گرفتگی، اختلالات قلبی، اختلالات و ضایعات عصبی، اختلالات حسی و سوختگی در اثر برق گرفتگی که شدت آن به میزان مقاومت بدن بستگی دارد.

انواع برق گرفتگی:

1. تماس مستقیم با اجزاء زنده برقدار (مانند سیم های برق- شبکه توزیع هوایی و زمینی)
2. تماس غیرمستقیم با اجزاء در اثر تماس برقدار شده مانند بدنه فلزی دستگاهها – اتصال بدنه)
3. خطرات آتش سوزی

آتش واکنش شیمیایی حرارت زایی است که بین یک ماده سوختنی و اکسیژن در حضور حرارت رخ میدهد. آتش سوزی یکی از شایع ترین حوادث صنعتی است. هر ساله افراد زیادی جانشان را بواسطه حریق و آتش سوزی از دست می دهند و سازمانها و صنایع نیز هزینه های زیادی را به دلیل آتش سوزی متحمل می شوند.

محصولات حریق:

1. گازها و بخارات و ذرات سمی حاصل از حریق (بخش خطرناک حریق از نگاه تلفات انسانی)
2. شعله که قسمت قابل رویت حریق است و شدت گرمای آن بستگی به میزان اکسیژن دارد و رنگ آن وابسته به ماده سوختنی است
3. گرما یا انرژی آتش سوزی که وابسته به مدت زمان شروع، نوع ماده سوختنی و نیز میزان گسترش آتش است.

مهم ترین علل و شرایط بروز حریق:

1. آتش گیری مستقیم (نزدیک شدن شعله به مواد سوختنی و قابل اشتعال)
2. افزایش تدریجی دما در مجاورت یا مواد آلی و سوختنی که منجر به سوختن آن می شود
3. واکنش های شیمیایی به عنوان عامل شروع حریق: نظیر ترکیب آب و اسید
4. اصطکاک: مالش بین دو جسم آتش گیر مانند دو قطعه چوب خشک یا ترمز شدید چرخ ها
5. الکتریسیته جاری و ساکن: حرارت حاصل از عبور جریان برق از یک هادی دارای مقاومت بالا

3. کار در فضای بسته

بر اساس استاندارد ،146 .1910 OSHA فضای بسته به محلی اطلاق می شود که دارای ویژگی های زیر باشد:

1. آنقدر بزرگ است که انسان می تواند وارد آن شده و به انجام کار بپردازد.
2. ورود و خروج انسان به آن محدودیت دارد.
3. برای استقرار و کار مداوم انسان طراحی نشده است.

فضاهای بسته می توانند خطرات متعددی را ایجاد کنند. بیشتر فضاهای بسته ای که ورود به آن نیازمند کسب مجوز است، دارای یک یا چند مورد از ویژگی های زیر هستند:

1. هوای خطرناک
2. احتمال غوطه ور شدن
3. خطرات فیزیکی و گیر افتادن

این پست بروزرسانی شد و فایل «خطرات عمومی محیط های کاری» در 23 پیوست شد.

حتما بخوانید:

⇐ ضرورت شناسایی و مدیریت خطرات

⇐ ریسک چیست انواع روش های ارزیابی و کنترل ریسک

⇐ خطرات مواد شیمیایی