آناتومی مچ دست

آناتومی مچ دست

فهرست مطالب:

• مفصل های مچ دست
• آناتومی استخوان های مچ دست
• آناتومی رباط های مچ دست
• آناتومی سطوح و حرکات مچ دست
  • خم شدن یا پالمار فلکشن Palmar flexion
  • باز شدن یا اکستنشن Extension یا دورسی فلکشن Dorsiflexion
  • ابداکشن Abduction یا انحراف به سمت رادیال یا Radial deviation
  • ادداکشن Adduction یا انحراف به سمت اولنا Ulnar deviation
  • چرخش به بیرون یا سوپینیشن Supination
  • چرخش به داخل یا پرونیشن Pronation
• آناتومی تاندون های پشت مچ دست
• آناتومی رباط عرضی و کانال کارپ و تاندون های جلوی مچ دست
• آناتومی عروق و اعصاب مچ دست
  • عصب رادیال Radial nerve
  • عصب مدیان Median nerve
  • عصب اولنار Ulnar nerve
• آناتومی غضروف مثلثی و اسناف باکس در مچ دست
  • آناتومی مشخصات ظاهری، رادیوگرافی در مچ دست

---

مفصل مچ دست ساعد را به دست متصل می کند. حرکات این مفصل نسبت به آرنج دامنه بیشتری دارد. مچ دست محل عبور عروق و اعصاب مهمی است که به دست می رسند.

مهمترین مشکلات مفصل مچ دست که موجب مراجعه افراد به پزشک میشود درد، محدودیت حرکت و تورم است و گاهی اوقات کاهش قدرت، تغییر شکل و یا آسیب های خارجی به مچ دست علت مراجعه به پزشک است.

مفصل های مچ دست:

مچ دست از کنار هم قرار گرفتن سطح مفصلی پایینی استخوان های رادیوس و اولنا (زند زیرین و زبرین) از یک طرف و استخوان های کارپ از طرف دیگر درست شده و ساعد را به دست متصل می کند. این ناحیه از مفاصل بسیار زیادی تشکیل شده است که عبارتند از:

• مفصل رادیواولنار پایینی Distal radioulnar joint: مفصل بین انتهای پایینی استخوان های رادیوس و اولنا
• مفصل رادیوکارپال Radiocarpal joint: مفصل بین انتهای پایینی استخوان رادیوس و استخوانچه های کارپ
• مفصل اولنوکارپال Ulnocarpal joint: مفصل بین انتهای پایینی استخوان اولنا و استخوانچه های کارپ
• مفاصل اینترکارپال Intercarpal joint: مفاصل بین استخوانچه ها مفاصل بین ردیف دیستال استخوانچه های کارپ و استخوان های متاکارپ در کف دست

آناتومی استخوان های مچ دست

 

 

مچ دست یا کارپ Carpus از کنار هم قرار گرفتن هشت استخوان درست شده است که به آنها استخوان های کارپ Carpal bones می گویند.

استخوان های کارپ در دو ردیف قرار گرفته اند. ردیفی که نزدیک استخوان های ساعد هستند و به آنها ردیف بالایی یا پرگزیمال Proximal row می گویند و ردیفی که نزدیک به استخوان های کف دست قرار گرفته و به آن ردیف پایینی یا دیستال Distal row می گویند.

پنج استخوان کف دستی متناظر با پنج انگشت وجود دارد که به آنها متاکارپ Metacarp می گویند. استخوان های ردیف دیستال کارپ با استخوان های متاکارپ مفصل می شوند.

در ردیف پرگزیمال چهار استخوانچه وجود دارد که بترتیب از طرف شست به طرف انگشت کوچک عبارتند از اسکافویید Scaphoid، لونیت Lunate ، تری کتروم Triquetrum و پیزیفورم Pisiform .

در ردیف دیستال هم چهار استخوانچه قرار دارد که بترتیب از طرف شست به طرف انگشت کوچک عبارتند از تراپزیوم Trapezium، تراپزویید Trapezoid، کاپیتیت Capitate و همیت Hamate. استخوان های کارپ طوری در کنار هم قرار گرفته اند که یک قوس را درست می کنند. تقعر این قوس به سمت قدام یا کف دستی است.

استخوان رادیوس یا زند زبرین (این استخوان در همان طرفی شست قرار دارد) در قسمت های پایین و نزدیک به مچ کلفت و پهن شده و بیشتر ردیف پرگزیمال استخوان های کارپ در واقع در کنار سطح مفصلی استخوان رادیوس قرار گرفته و با آن مفصل می شوند.

استخوان اولنا یا زند زیرین (این استخوان در همان طرف انگشت کوچک دست قرار دارد) در قسمت های پایین و نزدیک به مچ باریک میشود و فقط با تعداد اندکی از استخوان های کارپ مفصل می شود.

 

 

سطح کناری هر کدام از استخوان های کارپ (به این استخوان ها استخوانچه هم می گویند) از غضروف پوشیده شده تا بتواند با استخوان کناری خود مفصل شود.

 

آناتومی رباط های مچ دست

مفصل مچ دست از کنار هم قرار گرفتن تعدادی استخوان تشکیل شده که مفاصل فرعی متعددی را تشکیل می دهند. استخوان های تشکیل دهنده مفصل مچ دست به وسیله نوارهای محکم بافتی به نام رباط یا لیگامان Ligament به هم متصل می شوند پس مچ دست لیگامان های زیادی دارد ولی چند تای آنها از بقیه مهم ترند که عبارتند از :

• لیگامان کلترال (جانبی) خارجی یا کلترال رادیال Lateral collateral ligament: این رباط از طرف بالا به لبه پایینی و مفصلی استخوان رادیوس متصل شده و در پایین به استخوان اسکافویید متصل می شود.
• لیگامان کلترال (جانبی) داخلی یا کلترال اولنار Medial collateral ligament: این رباط از بالا به قسمت پایینی استخوان اولنا متصل شده و در پایین به تری کتروم و پیزیفورم می چسبد.

 

• لیگامان رادیوکارپال قدامی Anterior radiocarpal ligament: این رباط در قسمت قدامی یا کف دستی مچ قرار داشته و استخوان رادیوس یا زند بالایی را به قسمت قدامی یا کف دستی استخوانچه های کارپ متصل می کند.
• لیگامان رادیوکارپال خلفی Posterior radiocarpal ligament: این رباط در قسمت خلفی یا پشت دستی مچ قرار داشته و استخوان رادیوس یا زند بالایی را به قسمت پشتی استخوانچه های کارپ متصل می کند.
• لیگامان اولنوکارپال قدامی Anterior ulnocarpal ligament: این رباط در قسمت قدامی یا کف دستی مچ قرار داشته و استخوان اولنا یا زند پایینی را به قسمت قدامی یا کف دستی استخوانچه های کارپ متصل می کند.
• لیگامان های بین استخوانچه ها یا اینترکارپال Intercarpal ligaments: این رباط ها بین استخوانچه های کارپ قرار گرفته و آنها را به هم متصل می کند.
• لیگامان های کارپومتاکارپ Carpometacarpal ligaments: این رباط ها استخوانچه های ردیف دیستال کارپ را به استخوان های کف دستی یا متاکارپ متصل می کند.

آناتومی سطوح و حرکات مچ دست

به سطح جلویی یا قدامی یا آنتریور Anterior مچ دست سطح ولار Volar هم می گویند. این همان سطحی است که در طرف کف دست قرار دارد. به سطح پشتی یا خلفی یا پوستریور Posterior مچ دست سطح دورسال Dorsal هم می گویند. این همان سطحی است که در طرف پشت دست قرار دارد.

مهم ترین حرکات مچ دست عبارتند از:

خم شدن یا پالمار فلکشن Palmar flexion

(پالمار فلِکشِن) در این حرکت کف دست به سمت آرنج و بازو حرکت می کند.

باز شدن یا اکستنشن Extension یا دورسی فلکشن Dorsiflexion

(دورسی فلِکشِن) حرکت عکس فلکشن را می گویند. وقتی می خواهید بلند شوید و کف دست خود را بر روی سطحی قرار می دهید تا به بلند شدن خود کمک کنید مچ دست شما در واقع حرکت اکستنشن را انجام داده است. مجموع خم شدن و باز شدن مچ دست در یک دامنه حرکتی حدود 170 درجه صورت می گیرد.

ابداکشن Abduction یا انحراف به سمت رادیال یا Radial deviation

در این حرکت مچ دست طوری به یک سمت منحرف میشود که شست به سمت استخوان رادیال یا زند زبرین نزدیک می شود. در سلام نظامی به صورتی که کف دست به سمت جلو باشد در واقع این حرکت انجام می شود. میزان ابداکشن مچ دست بطور طبیعی 15 درجه است.

ادداکشن Adduction یا انحراف به سمت اولنا Ulnar deviation

در این حرکت مچ دست طوری به یک سمت منحرف می شود که انگشت کوچک دست به سمت استخوان اولنا یا زند زیرین نزدیک می شود. میزان ادداکشن مچ دست بطور طبیعی 40 درجه است.

 

چرخش به بیرون یا سوپینیشن Supination

(سوپینِیشِن) وقتی دست خود را بلند کرده و کف دست خود را به سمت آسمان می گیریم در واقع این حرکت را انجام داده ایم.

چرخش به داخل یا پرونیشن Pronation

(پرونِیشِن) وقتی کف دست خود را بر روی زمین قرار می دهیم در واقع این حرکت را انجام داده ایم.

 

 

آناتومی تاندون های پشت مچ دست

رباط پشتی مچ دست Dorsal carpal ligament یا اکستانسور رتیناکولوم Extensor retinaculum بک نوار بافتی پهن و محکم است که در سطح پشتی مچ دست قرار گرفته است.

البته کلفتی و محکمی این نوار از فلکسور رتیناکولوم کمتر است. این رباط در طرف خارج یا لترال به لبه بیرونی استخوان رادیوس کمی بالاتر ار سطح مفصلی می چسبد و در طرف داخل به استخوانچه های تری کتروم و پیزیفورم متصل می گردد.

تاندون های اکستانسور انگشتان و شست دست از زیر این رباط عبور می کنند. همانطور که میدانیم در انتهای پایینی عضلات ساعد بافت های طناب مانندی وجود دارد که عضلات از طریق آنها به استخوان ها متصل شده و موجب حرکت آنها می شوند.

وظیفه اکستانسور رتیناکولوم اینست که تاندون های اکستانسور را مانند یک کمربند نزدیک به مچ دست نگه دارد. اگر این رباط وجود نداشته باشد در هنگامی که مچ دست به پشت حرکت می کند (حرکت دورسی فلکشن) تاندون های اکستانسور انگشتان از استخوان های مچ دست فاصله می گیرند.

اکستانسور رتیناکولوم در پشت دست در بعضی نقاط به استخوان زیر خود می چسبد و بدین طریق شش تونل مجزا یا شش کمپارتمان مجزا را درست می کند این کمپارتمان ها از بیرون به داخل یعنی از طرف شست به انگشت کوچک نام گذاری می شوند پس اولین کمپارتمان بر روی استخوان رادیوس و در طرف شست و ششمین آها در طرف اولنا و انگشت کوچک است.

 

• کمپارتمان اول: تاندون های اکستانسور کوتاه شست و ابدکتور بلند شست از داخل تونل این کمپارتمان عبور می کنند.
• کمپارتمان دوم: تاندون های اکستانسور مچ دست در طرف رادیال بلند و کوتاه از داخل تونل این کمپارتمان عبور می کنند.
• کمپارتمان سوم: تاندون اکستانسور بلند شست از داخل تونل این کمپارتمان عبور می کند.
• کمپارتمان چهارم: تاندون های اکستانسور سبابه و اکستانسور انگشتان از داخل تونل این کمپارتمان عبور می کنند.
• کمپارتمان پنجم: تاندون اکستانسور انگشن کوچک از داخل تونل این کمپارتمان عبور می کند.
• کمپرتمان ششم: تاندون اکستانسور مچ دست در طرف اولنا از داخل تونل این کمپارتمان عبور می کند.

 

دور تا دور این تاندون ها در حین عبور از داخل این تونل ها را دو لایه بافتی نازک از جنس سینوویوم مانند دو لوله فرا گرفته که در بین این دو لایه مایع سینوویال وجود دارد. این ساختمان را غلاف سینوویال می گویند و وظیفه آن کم کردن اصطکاک بین تاندون و کمپارتمانی که از درون آن عبور می کند است. این غلاف سینوویال در قبل و بعد از اکستانسور رتیناکولوم هم تا چند سانتیمتر با تاندون همراه باقی می ماند.

 

آناتومی رباط عرضی و کانال کارپ و تاندون های جلوی مچ دست

رباط عرضی مچ Transverse carpal ligament که به آن فلکسور رتیناکولوم Flexor retinaculum هم می گویند یک نوار بافتی پهن و محکم است که در سطح ولار استخوان های مچ قرار گرفته است.

استخوان های مچ دست یا کارپ طوری کنار هم قرار گرفته اند که یک قوس را دست می کنند. تقعر این قوس به سمت قدام یا کف دستی است. رباط عرضی مچ از دو طرف یه این قوس می چسبد و در واقع سقفی برای آن درست می کند.

بدین ترتیب یک تونل یا کانال درست می شود که در یک طرف آن استخوان های مچ دست یا کارپ قرار گرفته و در طرف دیگر آن این رباط وجود دارد. به این تونل، کانال مچ دستی یا کانال کارپ Carpal canal یا Carpal tunnel می گویند.

 

رباط عرضی مچ دست در طرف داخل یا مدیال به استخوانچه های همیت و پیزیفورم می چسبد و در طرف خارج یا لترال به استخوانچه های اسکافویید و تراپزیوم می چسبد.

تعداد 9 تاندون فلکسور یا خم کننده انگشتان (4 فلکسور سطحی و 4 فلکسور عمقی انگشتان و یک فلکسور بلند شست) همراه با عصب مدیان از داخل این کانال عبور کرده و به کف دست می رسند. در سندروم کانال کارپ به علت تنگ شدن فضای این کانال، عصب مدیان تحت فشار قرار گرفته و علائمی را ایجاد می کند.

اطراف تاندون های های فلکسور عمقی و سطحی و فلکسور شست در حین عبور از کانال کارپ غلاف سینوویال مانند آنچه در مورد تاندون های اکستانسور گفته شد وجود دارد. به این غلاف های سینوویال در ناحیه مچ، بورس هم می گویند.

در سطح ولار یا قدامی مچ دست دو بورس وجود دارد. بورس اولنار که در طرف استخوان اولنا است و تاندون های فلکسور سطحی و عمقی انگشتان از آن عبور می کنند و بورس رادیال که در طرف استخوان رادیوس بوده و به دور تاندون فلکسور بلند شست قرار گرفته است.

 

 

 

 

 

آناتومی عروق و اعصاب مچ دست

سه عصب مهم بعد از عبور از ساعد از مچ هم عبور کرده و به دست میرسند. این سه عصب عبارتند از:

1- عصب رادیال Radial nerve:

این عصب در سمت استخوان رادیوس یا زند زبرین است و موجب حس قسمتی از پشت دست می شود.

 

2- عصب مدیان Median nerve

این عصب از کانال مچ دست عبور کرده و موجب حس قسمت کف دستی انگشتان شست و سبابه و وسطی می شود. عصب مدیان همچنین پیام های حرکتی مغز را به دسته ای از عضلات کف دست می رسانند.

 

عصب اولنار Ulnar nerve

این عصب موجب حس قسمت کف دستی انگشت کوچک دست میشود و پیام های عصبی مغز برای حرکت دادن عضلات کف دست را هم به آنها می رساند.

مهم ترین عروقی که از مچ دست عبور می کنند شریان ها و وریدهای رادیال و اولنار هستند. شریان رادیال در سطح ولار مچ دست و در طرف استخوان رادیال قرار دارد. این همان شریانی است که در موقع حس نبض مچ دست از آن استفاده می شود.

شریان اولنار هم در سطح ولار مچ دست و در طرفی است که استخوان اولنا قرار گرفته است. شریان اولنار از درون کانال گویان عبور می کند.

 

آناتومی غضروف مثلثی و اسناف باکس در مچ دست

روبروی انتهای پایینی استخوان اولنا در مچ دست استخوانچه های لونیت و تری کتروم قرار دارند ولی استخوان اولنا بطور مستقیم با این دو استخوانچه مفصل نمی شود بلکه در بین آنها بافتی شبیه منیسک زانو ولی به شکل مثلث قرار گرفته است که به آن غضروف مثلثی یا (Triangular fibrocartilage complex (TFCC می گویند.

این بافت در زیر سر استخوان اولنا قرار گرفته و پایین استخوان های رادیوس و اولنا را محکم به هم وصل می کند. این بافت مانند بالشتکی در بین استخوان ها قرار گرفته و ضربات وارد به ناحیه را جذب می کند.

 

 

اسناف باکس آناتومیک

اسناف باکس آناتومیک Anatomical snuff box گودی پوستی بین تاندون اکستانسور بلند شست از یک طرف و تاندون های اکستانسور کوتاه شست و ابدکتور بلند شست است. اهمیت آن در اینست که درست در زیر آن استخوان اسکافویید قرار دارد و آسیب های این استخوان موجب بروز درد در این ناحیه می شود.

 

آناتومی مشخصات ظاهری، رادیوگرافی در مچ دست

تعدادی از عناصر آناتومیک مچ دست را می توان از روی پوست دید یا لمس کرد. در زیر به تعدادی از آنها اشاره می شود.