الزامات ایمنی کار با مواد شیمیایی

الزامات ایمنی کار با مواد شیمیایی

مدرس: سنجرانی پور

فرمت: pdf   تعداد صفحات: 153

اهداف رفتاری درس

1. آشنایی با مواد شیمیایی
2. اثرات مواد شیمیایی
3. حوادث شیمیایی
4. مدیریت حوادث شیمیایی
5. و …

مواد شیمیایی و بدن انسان

• بدن ما از مواد شیمیایی تشکیل شده است
• امروزه مواد شیمیایی افراد را زیاد نگران می کنند
• بیش از ۳/۰۰۰/۰۰۰ ترکیب شیمیایی ثبت شده وجود دارد
• در حدود ۶۰٫۰۰۰ ترکیب شیمیایی دارای ارزش اقتصادی بوده و در بازار وجود دارند و سالانه حدود ۷۰۰ تا ۱٫۰۰۰ ترکیب شیمیایی جدید وارد بازار می شود
• تقریبا برای ۵۰۰ ترکیب شیمیایی استاندارد مواجهه منتشر شده وجود دارد و NIOSH لیستی از ۵٫۰۰۰ ماده شیمیایی را منتشر کرده که دارای خطر ذاتی هستند

مدلی برای چرخه مواد شیمیایی

تعاریف:

ایمنی: میزان یا درجه دور بودن از خطر یا شرایطی که می تواند موجب مرگ، جراحت بدنی، خسارت به اموال یا دارایی شود.

ماده شیمیایی: تمام مواد اولیه، بینابینی و محصول است که در صنعت بکار رفته یا تولید می شوند این مواد بشکل گاز، مایع یا جامد هستند که ممکن است مصنوعی یا طبیعی بوده و دارای منشاء گیاهی، حیوانی، معدنی یا آلی باشند.

خطر: به شرایطی اطلاق می شود که پتانسیل یا ظرفیت آسیب رسانی به کارکنان، خسارت به وسایل، تجهیزات و ساختمانها، از بین بردن مواد، صدمه به محیط زیست، کاهش کارایی در اجرای عملکرد از قبل تعیین شده سیستم و یا ترکیبی از تمامی موارد فوق را داشته باشد.

گروه بندی مواد شیمیایی

• ترکیب شیمیایی
• خصوصیات فیزیکی
• بر مبنای محل اثر
• بر مبنای اثرات فیزیولوژیک
  • تحریک کننده و التهاب آور
  • خفگی آور
  • بیهوشی آور و مخدر
• سموم سیستمیک

ایمنی شیمیایی

• Toxicity قابلیت یک ماده شیمیایی که سبب صدمه به فرد می شود.
• Hazard پتانسیل بالقوه یک ماده که می تواند تحت شرایط استفاده از آن سبب حادثه شود.
• حمل نقل مناسب مواد شیمیایی با سمیت بالا می تواند مناسب باشد.
• حمل و نقل نامناسب مواد شیمیایی با خطر کم بسیار خطرناک خواهد بود.

فاکتورهای مهم در مورد خطرات مواد شیمیایی

• ترکیباتی که دارای خطرات شناخته شده بوده و ممکن است در غلظت های کم خطرناک نباشند.
• ترکیباتی که بطور معمول خطرناک نیستند ممکن است برای استفاده های خاصی خطرناک باشند.
• بعضی از ترکیبات بهنگام ترکیب شدن با مواد شیمیایی دیگر خطرناک می شوند همانند خطرات دیگر، مطالب زیادی وجود دارد که بایستی در مورد مواد شیمیایی، نحوه استفاده از آنها و نحوه دفع آنها یاد بگیریم.

خطرات فیزیکی

• مشخصات فیزیکی یک ماده شیمیایی
• منابع ریسک شامل: مواد قابل اشتعال و قابل احتراق، گازهای تحت فشار، مواد قابل انفجار، پراکسیدهای آلی، اکسیدکننده ها، مواد آتش گیر، مواد
  ناپایدار، مواد واکنش پذیر با آب
• قابل اشتعال Flammable: ماده ای که به آسانی آتش می گیرد و سریعا می سوزد و به صورت گاز، مایع، جامد وجود دارند . مواد معمولا نقطه جرقه زنی زیر ۱۰۰ درجه
  فارنهایت دارند. مانند استن
• قابل احتراق Combustible: مشابه مواد قابل اشتعال هستند اما به آسانی محترق نمی شوند و نقطه اشتعالی بیشتر از ۱۰۰ درجه فارنهایت دارند. مانند کروزن
• قابل انفجار Explosive: مواد منفجر شونده می توانند در اثر واکنش شیمیایی دما و گاز زیادی تولید کرده و به محیط اطراف صدمه بزند. مانند تی ان تی
• اکسید کننده: موادی که خودشان الزاما قابل سوختن نبوده اما می توانند از طریق آزاد کردن اکسیژن سبب تولید یا شراکت در تولید آتش شود. مانند نیترات آلومینیوم
•  پراکسیدهای آلی Organic peroxide: موادی که حاوی ساختار دو گانه – o-oبوده و می توانند جزء زیر گروه های پراکسیدهای هیدروژن در نظر گرفته شوند. پراکسیدهای آلی از لحاظ دمایی ثبات ندارند و ممکن است تجزیه های شدید و گرمازا را دچار شوند. مانند متیل اتیل کتن پراکسید
• ناپایدار Unstable: موادی که در اثر شوک، حرارت یا فشار ممکن است به راحتی با مواد دیگر واکنش دهند یا واکنش خود به خودی داشته باشند و در هنگام حمل و نقل و نگهداری تمایل به تجزیه دارند. مانند پراکسیدها
• واکنش پذیر با آب Water reaction: موادی که با آب واکنش داده ایجاد گاز قابل اشتعال یا یک خطر بهداشتی می کنند. مانند سدیم
• آتشگیر: مواد قابل اشتعالی که خود به خود با شعله ای درونی در دمای زیر ۴٫۵۴ درجه سلسیوس می سوزند. مانند فسفر سفید

خطرات سلامتی

• اثرات حاد یا مزمن مواد بر افراد در معرض
• انواع ریسک شامل: سرطانزایی، خورنده، سمی، محرک
• فاکتورهای موثر شامل حالت مواد شیمیایی، راه ورود، غلظت و مقدار، فرکانس مواجهه
• Carcinogen – سرطانزا = مواد مسبب سرطان یا مشکوک به سرطان
• Irritant – محرک = موادی که سبب التهاب پوست و چشم می شود
• Corrosive – خورنده = موادی که سبب تخریب غیر قابل برگشت بافتهای زنده می شود
• Sensitizer – حساسیت زا = ترکیباتی که حساسیت افراد را در برابر مواد افزایش می دهد
• Reproductive toxin – سموم تولید مثل = موادی که دارای پتانسیل اثر بر سیستم تولیدمثل مردان، زنان و یا رشد جنین می باشد
• Target organ-specific agent عامل های موثر بر ارگانهای خاص = موادی که بر ارگان های خاص بدن اثر می کنند (کبد، کلیه، خون …)
• خطرات حاد بهداشتی آن سری تاثیراتی که بلافاصله بعد از تماس با ماده مزبور بروز می کند.
• خطرات مزمن بهداشتی، در طرف دیگر، موادی وجود دارند که تاثیرات آنها بعد از سال ها یا دهه ها تماس با آن ماده مشخص می شود.

حدود تماس ایمن

• اغلب، تحقیقاتی توسط آژانس های دولتی و گروه های متخصص برای تعیین حدود تماس ایمن با مواد شیمیایی انجام میشود، که این مواد در محیط کار شما استفاده می شوند.
• این حدود تماس براساس متوسط وزنی- زمانی یا TWA پایه ریزی شده است . TWAها برای همه مواد شیمیایی که شما با آن کار می کنید وضع شده اند و متوسط مقدار ماده شیمیایی که در۸ ساعت کاری مجازید با آن مواجه شوید را تعیین کرده است.
• درصورت امکان، موادی که برای سلامتی مضر هستند به صورت منظم پایش می شوند تا اطمینان حاصل شود که هیچکس مواجهه بیش از حد نداشته باشد.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ راهنمای ایمنی کار با مواد شیمیایی Chemical Safety

⇐ پاورپوینت ایمنی کار با مواد شیمیایی

⇐ جزوه ایمنی مواد شیمیایی دکتر جهانگیری