اصول پیشگیری و کنترل حوادث در محیط کار

اصول پیشگیری و کنترل حوادث در محیط کار

 فرمت: pdf   تعداد صفحات: 7

اهداف آموزشی :

از خوانندگان انتظار مي رود پس از مطالعه اين مقاله بتواند:

1. مفهوم حادثه و علل ايجاد آن را شرح دهند.
2. نقش عامل انسانی و خطاهای فردی در ایجاد حادثه را توضيح دهند.
3. روش هاي تشخيص و شناسايي خطرات را بيان نمايند.
4. رایج ترین علل وقوع حوادث را بيان توضيح دهند.
5. تکنیک های حذف خطرات از محیط کار را بيان نمايند.

خلاصه:

حادثه ناشي از کار عبارت از حوادثي است که در حين انجام وظيفه و به سبب آن براي پرسنل اتفاق مي افتد.

حوادث نظامي نيز گروه بزرگي از حوادث شغلي را تشکيل مي دهند که گاه باعث صدمات و آسيب هاي بزرگ جاني و مالي مي گردند.

مطالعه و بررسي از کليه نواحي کاري و عمليات و پروسه توليد جهت شناسايي عوامل ايجاد کننده خطرات، مهمترين اقدام پيشگيرانه، جهت کاهش حوادث ناشي از کار به شمار مي آيد. پس از مطالعه و بررسي و شناخت کامل اين خطرات، اقدامات بعدي شامل ارزيابي و تجزيه و تحليل مخاطرات شغلي مي باشد که اين تجزيه و تحليل ها، بعنوان روشي براي افزايش دانش پيشگيري از حوادث بکار مي روند. يکي از اقدامات اساسي جهت پيشگيري از حوادث، تجزيه و تحليل حوادث به وقوع پيوسته و بررسي علل وقوع آنها براي پيشگيري از بروز حوادث مشابه مي باشد. به طور عمده دو عامل در وقوع حادثه نقش اصلي دارند که عامل اول تحت عنوان اعمال ناايمن و ديگري با عنوان شرايط ناايمن شناخته مي شوند.

مقدمه:

حادثه، يک واقعه برنامه ريزي نشده اسات کاه معمولاً منجر به خسارت جاني و يا مالي مي شود. امروزه ثابت شده که اغلب حوادث به علت اعمال ناايمن (Unsafe Acts) و يا شرايط نايمن (Unsafe Conditions) به وقوع مي پيوندد. حوادث از سه بعد انساني، اجتماعي و اقتصادي داراي اهميت مي باشند و بروز حادثه از جنبه انساني با دليل ايجاد درد و رنج و فرد بوجود آورنده حادثه به لحاظ احساس گناه و تقصير آرامش روحي و آسايش جسمي خود را از دست مي دهند و از لحاظ اقتصادي ضرر و زيان مالي براي درمان و جبران تاوان از دست داده متحمل مي شود و در صورت شدت حادثه و مرگ يا معلوليات
خانواده، فرد و جامعه آزردگي هاي روحي و زيان هاي اقتصادي قابل ملاحظه را بايد تحمل کند.

کنترل و بهبود شرایط ناایمن از راه فرآیندهای شناسایی و ارزیابی خطر و صدور اقدامات پیشگیرانه و اصلاحی پیگیری می شود. در مورد کنترل اعمال ناایمن با رفتار ناایمن پیشنهاد می شود تا افراد، تحت آموزش ایمنی و بهداشت قرار گیرند. متأسفانه ایران یکی از پرتلفات ترین کشورهای دنیا در زمینه خسارات جانی و مالی ناشی از سوانح و حوادث بویژه حوادث رانندگی است. در رتبه بندی بعمل آمده به لحاظ پایین بودن آمار مرگ و میر ناشی از حوادث در بین ۱۹۰ کشور جهان، ایران بدليل آمار بالای مرگ و میر ناشی از حوادث، رتبه ۱۸۶ را دارد.

حادثه ناشی از کار عبارت از حوادثی است که در حین انجام وظیفه و به سبب آن برای پرسنل اتفاق می افتد. مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که پرستل در محل کار از قبیل پادگان، اداره، کارگاه، موسسات، ساختمانها و محوطه آن مشغول به کار باشد و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه مامور انجام کاری شوند. حوادث را می توان از دیدگاه های انسانی، اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی قرار داد. حوادث نظامی نیز گروه بزرگی از حوادث شغلی را تشکیل می دهند که گاه باعث صدمات و آسیب های بزرگ جانی و مالی می گردند. به طور کلی حادثه یک مساله انسانی است و انسان نه تنها در بروز حوادث بلکه در پذیرش آنها اهمیت و تأثیر به سزایی داد. در واقع رفتارهای ناایمن بخش عمده ای از علل ایجاد حوادث را شامل می گردند به طوری که در اغلب موارد، آموزش پرسنل در مورد خطرات محیط کار و چگونگی کنترل آنها به طور فزاینده ای می تواند ایمنی و سلامتی را ارتقاء دهد. بسیاری از آسیب های جسمانی ناشی از حوادث را می توان از طریق استفاده از وسایل حفاظت فردی مناسب پیشگیری نمود. برای اینکه این وسایل مؤثر باشند باید به طور مناسب انتخاب، پوشیده و نگهداری شوند.

خطای انسانی

اخطا انسانی

منظور از خطای انسان تصمیم یا رفتار نامناسب یا نامطلوب انسان است که کارایی, ایمنی و یا عملکرد سیستم را کاهش می دهد.

طبقه بندی خطای انسان

خطاهای انسان را بر مبنای اعمال فردی و با پردازش اطلاعات می توان طبقه بندی نمود.
وجود طرحی کارآمد برای طبقه بندی خطا می تواند نقش ارزشمندی در سازماندهی داده های مربوط به خطای انسان و فراهم آوردن بیتشی سودمند در مورد علل بروز خطا و راه های ممکن برای جلوگیری از آن داشته باشد.

خطای ناشی از عملکرد انسان

در این نوع طبقه بندی خطاهای انسانی به چهار دسته تقسیم می شوند

1. خطاهای راه اندازی: خطاهایی هستند که در آنها عملی بصورت نادرست انجام می شود
2. خطاهای حذف: عبارتست از خطاهایی که در آنها انجام کاری از قلم افتاده است.
3. خطاهای توالی: وقتی رخ می دهد که شخص تکلیف، یا مرحله ای از تکلیف را خارج از توالی مقرر، انجام دهد.
4. خطاهای زمانبندی: وقتی اتفاق می افتد که شخص نتواند کاری را در زمان مقرر به انجام رساند و آنرا سریعتر و با کندتر انجام دهد.

طبقه بندی مبتنی بر پردازش اطلاعات

در این طبقه بندی اصولا کاربر می تواند در یکی از مراحل زیر خطا کند

• مشاهده حالت سیستم
• انتخاب فرضيه
• آزمون فرضیه
• انتخاب هدف
• انتخاب راه کار
• اجرای راه کار

بطور کلی با انتخاب کارکنان مناسب و آموزش دادن به آنها و یا اجرای طرح های مانع، پیشگیرانه و محافظ و ایجاد محیطی مناسب می توان احتمال خطای انسان و یا پیامدهای آن را کاهش داد.

استعداد یا امادگی برای حادثه

قدیمی ترین و شاید بانفوذترین نظریه علت حادثه نظریه استعداد یا آمادگی حادثه است. بدین معنی که هر کس در شرایط مفروض، کم و بیش مستعد حادثه است و این استعداد برای حادثه همیشگی نیست، بلکه در طول زمان تغییر می کند. به نظر می رسد که در حقیقت آمادگی برای حادثه با زمان، بویژه با سن، در تغییر است. اعتقاد عمومی اینست که پرستل جوان بیشتر از پرسنل مسن دچار حادثه می شوند. گذشته از این واقعیت که پرستل جوان معمولا از پرستل مسن کم تجربه ترند، عوامل زیر را نیز در بالا بودن آهنگ وقوع حادثه برای پرستل جوان باید دخیل دانست.

• بی دقتی
• بی نظمی
• شتاب زدگی
• بی پروایی
• تشخیص غلط
• برآورد بیش از حد قابلیت
• غرور

در عین حال باید توجه داشت که علی رغم محافظه کاری و تجربه بیشتر پرستل مسن، ایشان نیز بعلت تماس مداوم با خطر و کاهش حساسیت و تجربه در گیر حادثه می گردند

نیاز شغل در مقابل قابلیت پرسنل

به بیان ساده وقتی نیاز شغل از قابلیت پرستل فراتر رفته باشد، آمادگی او برای حادثه افزایش میاید. مثلا اگر شغلی به مهارت های حرکتی – روانی با نیرومندی بیشتر از آنچه که پرسنل دارد نیاز داشته باشد، میتوان انتظار داشت که آهنگ وقوع حادثه افزایش یابد.

به بیان دیگر در مواردی که تراز تتش (محیطی، روانی، اجتماعی و …) از تراز قابلیت شخص فراتر رود، آهنگ وقوع حوادث افزایش می یابد.

علل روانی – اجتماعی

این نظریه عنوان می کند که دادن آزادی بیشتر به پرسنل و راهبردی سیستم در چهارچوب نظام مدیریت مشارکتی برای تعیین اهداف معقول و قابل حصول سبب افزایش کیفیت اجرای کار می شود و میزان وقوع حوادث را کاهش می دهد.

پیشگیری از بروز حوادث:

کاهش حوادث از طریق تغییر رفتار

اولین مرحله درک ماهیت حوادثی که کاهش آنها مد نظر است شناسائی همه جانبه سناریوهای بالقوه حادثه و عوامل دخیل در آن از طریق تحلیل جامع وضعیت وظایف، پروسه، تجهیزات و محصول است.

برای کاهش آهنگ وقوع حادثه باید از چند جهت به حل مسئله پرداخت:

• طراحی براساس ایمنی
• طراحی براساس تشویق رفتار ایمنی
• اصلاح رفتار از طریق آموزش
• استقرار سیستم تنبية و تشويق

مهمترین روش هایی هستند که تا حدودی از ایجاد وضعیت خطرناک جلوگیری می کنند. البته باید گفت که
جلوگیری از پیدایش عامل خطرزا از طریق طرح مناسب بهتر است از اتکا به فتون اصلاح رفتار

کاهش حادثه از طریق افزایش توان درک مخاطرات

بطور کلی سه راه بنیادی برای ایمن تر کردن هر کالا و پروسه تولید آن وجود دارد

حذف خصیصه های خطرناک مواد اولیه، پروسه و محصول محافظت در برابر عوامل خطرناک از طریق ایجاد حفاظ با پوشش

پیشگیری موفق حادثه، حداقل نیاز به چهار اقدام اساسی دارد:

• مطالعه و بررسی همه جانبه محیط کار
• تجربه و تحلیل حوادث به وقوع پیوسته
• تشکیلات کنترل و نظارت
• اقدامات آموزشی

بررسی همه جانبه محیط کار

مطالعه و بررسی از کلیه نواحی کاری و عملیات و پروسه تولید جهت شناسایی عوامل ایجاد کننده خطرات مهمترین اقدام پیشگیرانه، جهت کاهش حوادث ناشی از کار به شمار می آید. پس از مطالعه و بررسی و شناخت کامل این خطرات، اقدامات بعدی شامل ارزیابی و تجزیه و تحليل مخاطرات شغلی می باشد که این تجزیه و تحلیل ها، بعنوان روشی برای افزایش دانش پیشگیری از حوادث بکار می روند

تشخیص و شناسایی خطرات

شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک

مرحله ابتدایی در پیشگیری از وقوع حادثه، شناسایی خطرات موجود در محیط کار می باشد. بطور کلی دو نوع خطر در هر محیط کاری موجود است

الف- خطرات آنی که آثار آن بلافاصله قابل مشاهده و ملموس بوده و منجر به بروز حوادث ناشی از کار می گردد.

ب- خطرات آتی که آثار آن بلافاصله قابل مشاهده نبوده و در نهایت منجر به بروز بیماری های شغلی می گردد.

خطرات دسته اول را تحت عنوان خطرات ایمنی و خطرات دسته دوم را با عنوان خطرات بهداشتی شناخته می شوند. همچنین عوامل ایجاد کننده خطرات نیز شامل موارد ذیل می باشد

عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی، فیزیولوژیکی و بیولوژیکی، ارگونومیکی و عوامل روانی، که در هر مورد اگر میزان عامل تولید کننده خطر بیش از حدود مجاز و استاندارد باشد، مشکلات عمده ای در محیط کار بوجود می آید در بحث پیشگیری از وقوع حادثه، شناسایی خطرات ایمنی مد نظر می باشد. در این مورد می توان با مطالعه و بررسی از کلیه نواحی کاری، مراجعه به گزارشات مربوط به حوادت و یا صدمات ناشی از کار، بررسی عملیات و پروسه تولید و مرور گزارشات مربوط به عملکرد ماشین الات, مشورت با پرسنل, کارفرمایان و اعضای کمیته های بهداشت و ایمنی با محدوده و حوزه خطراتی که افراد در معرض آنها قرار دارند، آشنا شده و در پیشگیری از وقوع آنها اقدام نمود

همچنین شناسایی خطرات بالقوه محیط کار از اهمیت بسیاری برخوردار است که این امر مبتنی بر بررسی ها و مراقبت های شغلی و تجزیه و تحلیل دقیق خطرات می باشد. نکته قابل توجه آنست که در حین شناسایی، بهتر است از موارد جزئی صرفنظر کرده و توجه خود را بر روی خطراتی که ممکن است منجر به آسیب های جدی شوند، متمرکز نماییم.

ارزیابی خطرات:

منظور از ارزیابی خطرات شغلی، براورد ویژگی های کمی و کیفی خطر در محیط کار بوده و هدف از این کار، کاهش حوادث و بیماری های شغلی می باشد. پس از شناسایی خطرات موجود در محیط کار، ارزیابی ریسک آغاز می شود که شامل مراحل زیر می باشد

شناسایی ریسک

شناسایی ریسک Risk Identification بیانی برای شناسایی عدم قطعیت هایی است که سازمان ممکن است با آنها مواجه باشد. این امر نیازمند داشتن دانش نسبت به سازمان نحوه ی عملکرد تأمین کنندگان محصولات و یا خدمات سازمان، شرایط قانونی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی حاکم بر سازمان است.

علاوه بر آن، ضروری است که درک از اهداف عملیاتی و استراتژیکی سازمان، نظير عواملی که بر موفقیت دستیابی به اهداف، فرصت ها و تهدیدها تأثیرگذار هستند، افزایش یابد. برای این که بتوان اطمینان حاصل کرد که تمام فعالیت های اصلی سازمان شناسایی شده و ریسکهای این فعالیت ها مشخص شده است، شناسایی ریسک باید از طریق یک روش نظام مند اصولی انجام شود، به طوری که بر اساس آن, جوانب مختلف فعالیت های شناسایی و ریسک های آنها طبقه بندی شده باشند.

ادامه مطلب را با دانلود فاسب پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ فرماندهی و کنترل در حادثه های بزرگ

⇐ مدیریت حوادث و وقایع مهندس عیسی زاده

⇐ نقش فاکتورهای انسانی و ارگونومی در بروز حوادث

⇐ تحقیق ، تجزیه و تحلیل حوادث دکتر مجید علیزاده