اصول طراحی سیستم های ایمنی و آتش نشانی

اصول طراحی سیستم های ایمنی و آتش نشانی

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 199

تهیه و تنظیم: مهندس علی اکبر صفری

ایمنی حریق:

حرارت: به عنوان منبع جرقه عمل می کند و هر چیزی که باعث ایجاد حرارت می شود می تواند شروع کننده آتش باشد. منبع حرارت می تواند به طور عمدی داغ باشد مانند تجهیزات جوشکاری و یا اجاق. اما حرارت می تواند ناشی از محصول باشد مانند: سایش یا یک اتصال کوتاه الکتریکی.

ماده سوختنی: لازم نیست که ماده سوختنی آتش، یک سوخت شناخته شده در قالب بنزین یا گاز باشد. این ممکن است هر نوع ماده قابل احتراق باشد. مواد سوختنی می توانند جامد (مثل کاغذ یا چوب، پارچه)، مایع (بنزین، گازوئیل و …)، یا گاز (گاز طبیعی، بخار بنزین و …) باشد.

نوع ماده سوختنی نیز مهم است. زیرا رفتار حریق در مواد مختلف در هنگام سوختن متفاوت است و بنابراین وسایل خاموش کردن ممکن است متفاوت باشد. وقتی به نحوه طبقه بندی آتش نگاه می کنیم بایستی به انواع مواد سوختنی با جزئیات و به صورت دقیق تری نگریسته شود.

احتراق: فرآیندی که طی آن اکسیژن و یک ماده سوختنی با منبع حرارت (ایجاد جرقه) ترکیب شده و منجر به آتش می شود.

اکسیژن: اکسیژن مورد نیاز برای احتراق معمولا از هوای اطراف تامین می شود. اگر اکسیژن مصرف شود آتش خاموش می شود. اکسیژن می تواند از منابع دیگر مانند گاز جوشکاری، یا مواد شیمیایی ناشی از عوامل اکسید کننده ، که هنگام سوختن اکسیژن تولید می کنند.

طبقه بندی حریق: آتش ها بر اساس نوع ماده سوختنی به 7 گروه طبقه بندی می شوند. این طبقه بندی به عنوان مبنایی برای شناسایی وسایل اطفا حریق انواع مختلف حریق به کار می رود.

کلاس A : آتش هایی هستند که شامل مواد جامد به طور معمول با ماهیت ارگانیک مانند زغال، چوب کاغذ و الیاف طبیعی هستند.
کلاس B : آتش هایی هستند که شامل مایعات قابل اشتعال، جامدات مایع شده مانند بنزین، روغن، گریس، نفت و رنگ.
کلاس C : آتش هایی هستند که شامل گازها هستند مانند متان، اتان، پروپان، بوتان و میعانات گازی.
کلاس D : آتش هایی هستند که ماده سوختنی فلز هست. مانند آلومنیوم، سدیم، پتاسیم و منیزیم.
کلاس E : آتش سوزی های ناشی از برق و یا وسایل برقی.
کلاس F : آتش های ناشی از مواد منفجره.
کلاس K : آتش های ناشی از چربی های خوراکی و سرخ کردن.

انتقال حرارت و گسترش آتش: هنگامی که حرارت از یک ماده به ماده دیگر منتقل می شود ، آتش سوزی گسترش می یابد. این فرآیندها شامل انتقال، روش مستقیم یا هدایت، روش غیر مستقیم یا جابجایی، تابش یا تشعشع و سوختن مستقیم می شوند. درک و فهم روش های انتقال حرارت در ایمنی حریق مهم است.

هدایت: انتقال گرما از یک ماده (معمولا جامد) با درجه حرارت بالا به ماده دیگر با درجه حرارت پایین تر است. فلزات رسانای عالی گرما هستند. اگر انتهای یک قاشق غذاخوری در داخل یک ظرف آب گذاشته شود، در ابتدا قسمتی از فلز که در آب غوطه ور می شود گرم می شود. اما به مرور، گرما به فلز منتقل می شود و دسته را نیز گرم می کند. در آتش سوزی ، گرما با هدایت در امتداد تیرهای فلزی و تیرها منتقل می شود که منجر به گسترش آتش در ساختمان ها می شود.

جابجایی: گازهای داغ سبک تر از گازهای سرد هستند ، بنابراین گازهای داغی که در هنگام آتش سوزی ایجاد می شوند به سمت بالا صعود می کنند. از آنجایی که گازهای داغ به سمت بالا صعود می کنند، درجه حرارت در زیر سقف یا بام افزایش می یابد که منجر به احتراق آن می شود. وقتی گازها سرد می شوند، دوباره سقوط می کنند. با بالا و پایین آمدن گازها جریان هوا ایجاد می شود. در آتش سوزی در یک ساختمان بزرگ، جریان جابجایی ممکن است باعث شود اتاق هایی که در طبقات بالاتر قرار گرفته اند، داغ تر و آتش بگیرند.

تابش (تشعشع): اصطلاحی است که برای تشریح انتقال گرما بوسیله اشعه مادون قرمز به کار میرود. اشعه مادون قرمز بخشی از طیف الکترومغناطیس (بخشی از نور) است که دیده نمی شود اما توسط مواد داغ، درخشان مانند بخاری برقی ، فلز مذاب و خورشید منتشر می شود. هنگامی که آتش می سوزد، گرمای تابشی از آن ساطع می شود که باعث می شود مواد، دور از محل اولیه آتش گرم شده و در نهایت شعله ور شوند.

سوختن مستقیم: انتقال حرارت با سوزاندن مستقیم زمانی اتفاق می افتد که موادی که در آتش است به ماده دیگری برخورد کرده و باعث آتش گرفتن آن شود. یک مثال خوب از سوختن مستقیم، سیگار روشنی است که بر روی مبل می افتد و باعث شعله ور شدن آن می شود.

علل و پیامدهای آتش سوزی در محل کار: آتش سوزی در محل کار زمانی شروع می شود که گرمای ناشی از یک کار عمدی یا تصادفی به عنوان منبع جرقه بر روی یک ماده قابل احتراق عمل می کند. همه این نوع حریق ها بوسیله اقدامات پیشگیرانه ایمنی مناسب، قابل پیشگیری است. آتش سوزی می تواند عمدی باشد و ضرر و زیان ناشی از حریق می تواند باعث هزینه سنگین مالی، انسانی و جانی گردد و بیش از 70 درصد از مشاغلی که دچار
آتش سوزی بزرگ می شوند، در عرض سه سال شکست می خورند.

هزینه های انسانی:

• از دست دادن جان چه در اثر حرارت و سوختگی و چه در اثر استنشاق دود و گازهای سمی.
• دود می تواند دید را محدود کرده، باعث لغزش، سکندری خوردن و سقوط در هنگام فرار شود.

هزینه های مالی:

• خسارت به ساختمان ها از جمله فرو ریختن ساختمان.
• تولید از دست رفته.
• از دست دادن تجهیزات
• سرمایه از دست رفته.

نقش و مزایای ارزیابی موثر ریسک حریق: پیشگیری و کنترل گسترش آتش یک موضوع با اهمیت است و بیشتر کشورها قوانینی برای مقابله با این تهدید دارند به عنوان مثال، نیاز به بازرسان آتش نشانی و ارزیابی خطر آتش سوزی. با این حال کارفرما مسئول ایمنی حریق محل کار است و بایستی اطمینان حاصل کند:

• محل کار مجهز به تجهیزات آتش نشانی، دتکتورها و آلارم های حریق است و به آسانی در دسترس، قابل استفاده و بوسیله علائم مشخص شده است.
• اقدامات مناسبی جهت اطفاء حریق، معرفی و آموزش کارکنان جهت اجرای این اقدامات و برقراری ارتباط با سرویس های اضطراری بیرونی وجود دارد.
• مسیرهای اضطراری تمیز نگه داشته می شوند و در انطباق با قوانین و مصوبات مربوط به مسیرها، درب ها و علائم خروج اضطراری هستند.
• اقدامات پیشگیرانه از حریق حفظ و نگهداری شده و در وضعیت کاری خوب هستند. این الزامات ممکن است بوسیله بازرسان ذیصلاح آتش نشانی محلی قابل اجرا باشند.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ معرفی سیستم های فیزیکی ایمنی و آتشنشانی پالایشگاه

⇐ الزامات مدیریتی و تجهیزاتی ایستگاه های آتش نشانی

⇐ تئوری حریق و شناخت خاموش کننده های دستی