اسپیرومتری چیست؟ اهداف و الگوهای آن
سپیرومتری چیست؟ اهداف و الگوهای آن
سپیرومتری چیست؟ اهداف و الگوهای آن
مقدمه
روشی است که به صورت آزمایشات پاراکلینیکال جهت کشف نارسایی های ریوی استفاده می شود. در بين آزمون هاي عملکرد ريه, آزمون اسپیرومتری بیشتر مورد استفاده قرار می گيرد که با توجه به اهميت شان طبق ماده 99 قانون کار و مواد 88 و 90 قانون تامين اجتماعي در مورد معاينات دوره اي انجام مي شود. بايد به اين نکته مهم نيز اذعان داشت, که در صنايع جهت بررسي عملکرد ريه, اسپيرومتري مهمترين, در دسترس ترين و کم هزينه ترين آزمون مي باشد.
اسپيرومتري عمل انجام شده توسط دستگاه اسپيرومتر را اسپيرومتري مي نامند. اسپيرومتر دستگاهي است که توسط آن حجم ها و ظرفيت هاي ريوي اندازه گيري مي شود. به برگه اي که دستگاه شاخص ها را روي آن ثبت مي کند, اسپيروگرام مي گويند.
در این بخش می خواهیم به صورت جامع تمام سوالاتی که در زمینه اسپیرومتری برایتان پیش اومده را پاسخ دهیم و در صورتی که جواب خود را نگرفتید از طریق نظرات بیان کنید تا در اسرع وقت پاسخگوی باشیم.
اهداف اسپیرومتری :
- ارزيابي فعاليت پايه ريه ( افرادي که قرار است در مشاغلي شروع به کار کنند که با مواد آسيب رساننده به ريه سر و کار خواهند داشت, بهتر است قبل از استخدام و شروع به کار مطالعه اسپيرومتري به صورت پايه انجام شود.)
- به عنوان تست غربال گري و تشخيص زودرس بيماريهاي ريه که فاقد علائم بارز مي باشند.
- پيگيري برخي از بيماريها و پاسخ آنها به درمان.
- در بررسي بيماران مبتلا به سرفه مزمن, تنگي نفس يا راديوگرافي غير طبيعي از قفسه سينه.
- ارزيابي کلي شدت بيماريهاي انسدادي و تحديدي ريه.
- بررسي پاسخ بيمار به داروهاي گشاد کننده برونش.
- پيش بيني ريسک اعمال جراحي.
- اسپيرومتري جهت تعيين ناتواني تنفسي در بيماريهاي شغلي.
اسپیرومتر
اسپیرومتر
اسپیرومتر دستگاهی است برای اندازه‌گیری حجم هوای دم و بازدم. این دستگاه تنفس جهت اندازه گرفتن اکسیژن از هوای محیط و انتشار آن به سلول‌های بدن برای انجام فعالیت‌های متابولیک بدن و همچنین دفع دی‌اکسیدکربن حاصل از متابولیسم بدن است. ریه‌ها اعضای اصلی این دستگاه هستند. این دستگاه فعالیت‌های دیگری نیز از قبیل گرم و تازه کردن گازها در تماس با سطح (سطح تهویه‌ای)، محافظت غشاء‌های سطحی از عوامل مخرب محیطی مانند اجزاء سمی معلق در هوا، میکرو ارگانیسم‌ها، خشکی و دمای بسیار زیاد و همچنین خنثی کردن ناگهانی PH و مایعات بدن به کار می رود.
جهت درک بهتر رفتار گازها در این دستگاه از قوانین رابرت بویل، چالز و هنری استفاده می شود. تنفس تنفس را می توان این گونه تعریف کرد: تبادل گازها بین موجود و محیطی که در آن زندگی می کند. با این تعریف دو نوع تنفس در موجود زنده خواهیم داشت:
- تنفس داخلی (سلولی)
- تنفس خارجی (ریوی)
تنفس داخلی
تنفس داخلی، تبادل گازها بین جریان خون و سلول های مجاور صورت می گیرد. خون در طی عبور از میان بافتای بدن، تقریبا به اندازه ۵ تا ۷ درصد از حجم خود، اکسیژن دست می‌دهد و ۴ تا ۶ درصد دی‌اکسید کربن دریافت می کند هنگامی که دما با اسیدیته، افزایش پیدا می‌کند، اکسیژن بیشتری به بافت‌ها می رسد. قسمت اعظم اکسیژن به وسیله گویچه‌های سرخ خون (Red Blood Cell) و همگلوبین، حل می شود. اما تنها ۳۰ درصد دی‌اکسید کربن توسط این سلول‌ها حل شده، بقیه آن در پلاسما حل می شود.
تنفس خارجی
تنفس خارجی، تبادل گازها بین ریه و جریان خون است. بسیاری از تجهیزات تنفسی، با اندازه گیری یا درمان وضعیت های ناهنجار تنفس خارجی سروکار دارند. تنفس خارجی دو مرحله دارد : دم و بازدم اعضای تنفس اعضای تنفسی به دو بخش تقسیم بندی می‌شود:
1. بخش هدایتی: شامل سوراخ های بینی، حلق، حنجره، نای، برونس و برونشیول هاست. این اعضا دارای دیواره های ضخیم است و هیچ تبادل گازی با مویرگ ندارد.
2. بخش تنفسی: شامل برونشیول های تنفسی، مجراهای آلوئدلی، دهلیزها و کیسه های آلوئول می شود. دیواره های این بخش نازک است و با مویرگهای خونی، تبادل گازی دارد.
عضلات تنفسی شامل دیافراگم و عضلات بین دنده ای یا سینه ای، دنده ها و جناغ، عملکرد، هر دو بخش را سبب می شود. پارامترهای تنفسي نمودار حجمها و ظرفیت های ریوی 
پارامترهای تنفسی، اندازه گیری‌هایی هستند که از بررسی آنها می توان، وضعیت عملکرد تنفس را نشان داد. این پارامترها شامل حجم های ریوی، ظرفیت های ریوی، مقاومت راه های هوایی. پذیرش و الاستیسیته ریوی و فشار داخل سینه ای است. تنها قسمتی از هوایی که به داخل دستگاه تنفس وارد می شود، به آلوئل ها می رسد و قسمتی از آن در فضای هدایتی باقی می ماند که در نتیجه برای تبادل گازی، با خون در دسترس نیست. به این هوا، هوای مرده گفته می شود.
دلیل وجود چنین حجمی این است که همواره مقداری هوا در سیستم تنفسی وجود دارد که سیستم را باز نگه می دارد در نتیجه هربار نیروی زیادی برای باز کردن راه های هوایی و بخش تنفسی لازم نیست.حجم های ریوی حجم های مهم ریوی عبارت است از : حجم جاری، حجم ذخیره دمی، حجم ذخیره بازدمی و حجم باقی مانده حجم گاز استنشاق شده یا خارج شده در هر سیکل تنفسی است.
حجم ذخیره دمی، میزان گازی است که می تواند از وضعیت انتهایی دم، پس از یک حجم جاری، عادی می توان از ریه خارج کرد. حجم باقی مانده نیز، مقدار هوایی است که در هر حالت، در ریه باقی می ماند.ظرفیت‌های ریوی
ظرفیت حیاتی، مقدار هوایی که در یک بازدم عمیق پس از یک دم عمیق می توان از ریه خارج کرد.
ظرفیت دمی، حداکثر میزان گازی است که می توان پس از بازدم، وارد ریه کرد.
ظرفیت باقی مانده عملی، میزان گازی است که در زمان استراحت بازدمی در ریه‌ها باقی می‌ماند.
ظرفیت کل ریوی، مقدار هوایی است که پس از انتهای دم حداکثر، وارد ریه می‌شود.
الگوهای اصلی عملکرد تهويه ای که توسط اسپيرومتري بدست مي آيند :
الگوي انسدادي (Obstructive Pattern) : مشخص ترين ويژگي در الگوي انسدادي کاهش در سرعت های جريان بازدمي است. در بيماريهاي انسدادي FEV1 و نسبت درصدي FVC / FEV1 کاهش مي يابد. در اين بيماريها همچنين مقدار FEF 25% – 75% کاسته مي شود. در بيماريهاي انسدادي مقدار TLC طبيعي افزايش يافته است. به علت احتباس هوا در حين بازدم حجم باقي مانده نسبت TLC /VR افزايش مي يابد. حداکثر حجم تهويه ريوي (MVV) در بيماري انسدادي کاهش مي يابد. اگر در اسپيروگرام مقدار MVV طبيعي باشد نشان مي دهد که حجم جاري کافي و سرعت جريان هوا طبيعي است که در اين صورت بيماري انسدادي رد مي شود ولي غير طبيعي بودن MVV در اسپيروگرام هميشه نمايانگر اختلالات فيزيولوژيک نيست زيرا اين آزمون بستگي به توان عضلات تنفسي, هماهنگي عملکرد اين عضلات و انگيزه فرد دارد.
الگوي محدود کننده (Restrictive Pattern) : ويژگي بارز الگوي تحديدي, کاهش در حجم هاي ريه به خصوص FVC است, ولي به علت کاهش کمپليانس ريه و افزايش خاصيت ارتجاعي, ميزان سرعت جريان, طبيعي و يا حتي ممکن است بيش از مقدار طبيعي باشد. از اين رو نسبت درصدFVC / FEV1 طبيعي و يا بيش ازحد طبيعي است. در بيماري تحديدي مقادير حجم باقي مانده (RV) وTLC نيز کمتر از مقدار مورد نظر است.
الگوي مختلط (Mixed Pattern) : در مواردي ممکن است يک بيماري الگوي تحديد و انسدادي تواماً ايجاد نمايد. مثلاً در کارگر مبتلا به آزبستور الگوي اسپيروگرام تحديدي است, حال اگر کارگر مبتلا, سيگاري هم باشد راه هاي هوايي نيز مبتلا بوده و الگوي حاصله يک نماي مختلط است. در اين مورد تمام حجم ها کاهش مي يابد.
نمای ساده از یک دستگاه اسپیرومتری
نمای یک اسپیرومتر بسیار ساده 
از این دستگاه برای اندازه‌گیری برخی از حجمها و ظرفیت‌های ریوی استفاده می شود. یک اسپیرومتر ساده در شکل نشان داده شده است.
این دستگاه از طرفی به زنگی شبیه است که بالای یک ظرف آب قرار گرفته است. یک لوله خرطومی هوا، از یک قطعه دهانی به فضای بالای سطح آب در داخل زنگ، کشیده می شود. یک نمونه از ریسمان آویزان شده است که نیروی کششی روی سیمان پدید آورده و وزن رنگ را دقیقا در فشار یک اتمسفر متعادل نگه می‌دارد. به این ترتیب، وقتی شخص در داخل قطعه دهانی نفس نمی‌کشد، زنگ در بالای سطح آب در حالت سکون خواهد بود. اما در زمان بازدم، فشار داخل زنگ به بالای فشار اتمسفر، افزایش می یابد که در نتیجه آن زنگ بالا می رود.
به طور مشابه در هنگام عمل دم، فشار داخل زنگ، کاهش می یابد. به طور کلی، در هنگام افزایش فشار، زنگ بالا رفته و در زمان کاهش فشار، پایین می‌آید. همراه با تغییر فشار زنگ، حجم داخل ان تغییر می کند. این کاهش حجم، موقعیت وزنه مقابل تغییر می‌کند. با اتصال قلم به وزنه، تغییرات حجم بر روی کاغذ قابل ثبت است. روش توصیف شده ابتدایی روش ثبت حجم‌های ریوی است که با توجه به دستوری که کاربر سیستم به بیمار می‌دهد و انواع روش های تنفسی که اعمال می‌شود، منحنی‌های مورد نظر پزشک ثبت می‌شود.
برخی از اسپیرومترها یک خروجی الکتریکی دارند به این شکل که وقتی تک قسمتی در قطعه دهانی وجود ندارد پتانسیل الکتریکی صفر و در نتیجه سیگنالی نداریم اما در هنگامی که بیمار در داخل لوله نفس میکشد، پتانسیل الکتریکی مثبت و منفی متناسب با حجم به دو انتهای پتانسیومتر، متصل می‌شود و سیگنال الکتریکی حاصل بیانگر حجم مورد نظر است. فلومترهای التراسونیک هم به صورت تجاری موجود است که بر اساس اختلاف تغییر داپلر که روی امواج التراسونیک ثبت شده کار می‌کند. از ترانسدیوسر Pinwheel نیز جهت اندازه گیری حجم‌های ریوی، استفاده شده است.
در تب های زیر توضیحات تکمیلی ارایه شده است:
اسپیرومتر تشویقی
استفاده‌از اسپیرومتر تشویقی یکی‌از راه‌های کاهش عوارض تنفسی و افزایش بازده تنفسی است که بعداز اعمال جراحی جهت تقویت، بازتوانی و یا حفظ وضع تنفسی فعلی بیمار و به منظور جلوگیری از چسبیدن ریه ها به یکدیگر (آتلکتازی، به انگلیسی Atelectasis) یا ذات‌الریه (پنومونی، به انگلیسی: Pneumonia) مورد استفاده قرار می‌گیرد تا باد شدن مجدد آلوئولهای بسته شده، هدایت ترشحات به راه های هوایی اصلی و نیز ارزیابی بیشترین مقدار بازدم شخص را تسهیل نماید. همچنین، افراد می‌توانند چند روز پیش از جراحی ( بخصوص عمل قلب باز ) تمرین با این وسیله را آغاز کنند تا دوران نقاهت آسان‌تری داشته‌باشند. افراد عادی نیز جهت افزایش حجم ریه خود می‌توانند از اسپیرومتر تشویقی استفاده کنند.
مهمترین اهداف استفاده از اسپیرومتر انگیزشی تشویق به تنفس عمیق، اتساع برونش ها، سرفه موثر و نیز پیشگیری و درمان آتلکتازی به ویژه بعد از اعمال جراحی است. در اسپیرومترهای تشویقی اگر دَم فرد جریان هوای مناسبی ایجاد کند، توپهای دستگاه به بالا حرکت می‌کنند . فرد با مشاهده میزان توان تنفسی خود در به حرکت در آوردن توپهای اسپیرومتر تشویقی، انگیزه تمرین بیشتری پیدا می‌کند (فیدبک بصری) و این بازخورد بصری به افزایش توان تنفسی و اتساع ریه ها کمک خواهد کرد. تمرینات انواع مختلف اسپیرومتر تشویقی بر دم یا بازدم تمرکز داشته و ممکن است از پارامترهای مختلفی مانند حجم، تهویه دقیقه‌ای و یا زمان دم استفاده کند.
جامعه هدف: بیماران قلبی یا تنفسی، بیمارانی که جراحی های ناحیه شکم، سینه، شکستگی دنده و قلب انجام داده اند و ورزشکاران
* نامناسب برای بیماران دچار آسم و تنگی نفس حاد
ویژگیها:
- افزایش ظرفیت تنفسی
- تصحیح الگوی تنفسی
- افزایش قدرت، هماهنگی و تقویت عضلات تنفسی
- قابل استفاده برای تمامی سنین
- مدرج شده در هر دو طرف
- طراحی ارگونومیک
حتما بخوانید:
پاسخ دهید
میخواهید به بحث بپیوندید؟مشارکت رایگان.