ارگوتوکسیکولوژی: مدل کاربردی پیشگیری از ریسک مواد شیمیایی در محیط کار

ارگوتوکسیکولوژی: مدل کاربردی پیشگیری از ریسک مواد شیمیایی در محیط کار

فرمت: PDF  تعداد صفحات: 7
فرمت: PPT  تعداد صفحات: 10

تهیه و تنظیم: محمد جواد عصاری مجید معتمدزاده

چکیده:

سمیت و ریسک مواد شیمیایی دو مقوله متمایزند. در روش های مرسوم ارزیابی ریسک مواد شیمیائی در محیط کار، به مدل های رفتاری درک و بازگویی کارگر توجهی نشده، از این رو اطلاعات حاصل از ریسک، شانس کمی برای اجرائی شدن در عرصه پیشگیری خواهند داشت. مدل ارگوتوکسیکولوژی رویکردی انتقادی بر مدل مرسوم پیشگیری از ریسک مواد شیمیایی بوده که با متمرکز نمودن فرایند پیشگیری در داخل فعالیت های کار، و درک میزان و چگونگی مواجهه در شرایط واقعی، به کاهش ریسک های مواد شیمیائی در محیط کار منجر می گردد.

هدف از این رویکرد چند رشته ای که اول بار در سال ۱۹۸۰ مطرح شد، صرفا یک همکاری ساده بین سم شناس صنعتی و ارگونومیست نبوده، بلکه علاوه بر شناسائی ابعاد بیولوژیکی ارتباط دوز – اثر، ابعاد شناختی، روانی و اجتماعی مؤثر در بروز ریسک، و ارزیابی دقیق دیدگاه های جدید در پیشگیری از ریسک مواد شیمیایی در محیط کار را نیز شامل می گردد. یکی دیگر از اهداف اصلی ارگوتوکسیکولوژی، متناسب بودن و اثر بخشی وسایل حفاظت فردی مورد استفاده جهت مقابله با ریسک مواد شیمیایی، و درک و بازگویی کارگران در این رابطه می باشد.

مطالعات حاکی از محدودیت توصیه های ایمنی و تجهیزات حفاظت فردی به کار رفته علیه ریسک و عدم کفایت آموزش اقدامات ایمنی و الزام استفاده از تجهیزات حفاظتی، برای ایجاد تغییر در الگوهای رفتاری کارگران می باشد. زیرا وسایل حفاظت فردی تنها حاصل انتقال تکنولوژی بوده و عواملی مانند تکنیک های پیشگیری و مهارت که گویای تفاوت بین کارگران از نظر استفاده از این وسایل در عرصه کار می باشد، به طور کامل بررسی و کنترل نشده است. نتایج دور از انتظاری که در این ارتباط، توسط مطالعات ارگوتوکسیکولوژی به دست آمده، توسط انجمن فرانسوی بهداشت و ایمنی محیط و کار (AFSSET) نیز تائید شده است. بنابراین مدل پیشگیری ارگوتوکسیکولوژی در کلیه موقعیت های کاری که کارگران جهت حفاظت در مقابل ریسک های شیمیائی از وسایل حفاظتی استفاده می کنند، بر اهمیت چگونگی ارتباط فعالیت و موقعیت کار با اندازه گیری آلودگی در شرایط واقعی تاکید دارد.

واژه های کلیدی: ارگوتوکسیکولوژی، ریسک مواد شیمیائی، پیشگیری، محیط کار

مقدمه

سم شناسی صنعتی، علم مطالعه سمیت، تعیین ریسک و انجام اقدامات ایمنی است. سمیت و ریسک مواد شیمیایی دو مقوله متمایزند، سمیت عبارت است از ظرفیت ذاتی یک ترکیب در ایجاد اثر زیان آور در اندام، در حالی که ریسک، احتمال اثر سمی یک ترکیب، هنگام استفاده می باشد (۱۹۹۰- Robert R. Lauwery). اگر چه سم شناسی با توجه به یافته های زیست شناسی از یک سو، و توسعه تجزیه صنعتی از سوی دیگر منجر به درک درستی از متابولیسم و نحوه عمل تعداد زیادی از مواد سمی شده، اما با توجه به شرایط مواجهه، قادر به تشخیص فوری خطرات در محیط اطراف ایستگاه های کاری نمی باشد. زیرا ارزیابی ریسک یک ترکیب شیمیائی، به اثرات زیان آور آن بر کارگران بستگی داشته و توصیف ریسک در شرایط معین، در مقایسه با توصیف سمیت یک ماده شیمیایی، نیاز به اطلاعات بیشتری دارد (۱۹۸۹ – Doul and Bruce).

مدل های سم شناسی صنعتی، اپراتور را منفعل و غیر فعال فرض نموده و فقط مؤلفه های فیزیکی و بیولوژیکی او را مد نظر قرار می دهند. از این رو بین ریسکی که سم شناسان مطالعه می کنند و ریسک واقعی درک شده توسط کارگر، اختلاف وجود دارد. یک فرآیند شناخته شده پیشگیری از ریسک مواد سمی در سم شناسی صنعتی، “مدل غربالگری” می باشد. (شکل 1):

• (غربال اول) کنترل ریسک مرتبط با یک وظیفه مشخص، توسط توصیه های ایمنی و تجهیزات حفاظتی
• (غربال دوم) حفظ سطوح مواجهه در حد قابل قبول با توجه به سمیت بالقوه ماده
• (غربال سوم) تصمیم پزشک در خصوص توانائی ادامه انجام کار با توجه به اثر بالقوه ماده

شکل 1: مدل پیشگیری سم شناسی شغلی

مدل ارگوتوکسیکولوژی

در سال ۱۹۸۰، Alain Wisner روش ارگوتوکسیکولوژی که شامل تجزیه ارگونومیکی کار در محدوده مفهوم ریسک شغلی مرتبط با مواجهه مواد شیمیایی بود را معرفی نمود. این روش بعدها توسط محققینی مانند Sznelwar Mohammed-Brahim et Garrigou et al. (1998, 2009) Mohammed-Brahim (1996, 2009) (1992) Mohammed- Brahim and Garrigou (2009) , Mohammed-Brahim and Delpuech (2009) al. (2003) توسعه داده شد.

ارگوتوکسیکولوژی، عوامل مرتبط با کار را از لحاظ ارگونومی آنالیز می کند. بنابراین این روش با اهداف سم شناسی صنعتی کلاسیک، یعنی پیشگیری ریسک ترکیبات سمی در محیط کار، ارتباطی نزدیک دارد. هر چند ارگوتوکسیکولوژی نمی تواند جایگزین علم مطالعه سموم گردد، اما منجر به پیشگیری یا کاهش ریسک های موجود می گردد (۱۹۹۷-Wisner ، phytosanitary ). امروزه محققین زیادی هم زمان با سنجش مواد شیمیائی در هوای محیط کار یا مایعات بیولوژیک و انجام تحقیقات اپیدمیولوژیک، علاقه مند به تجزیه ارگونومیکی کار می باشند.

ارگوتوکسیکولوژی صرفا یک همکاری ساده بین سم شناس و ارگونومیست نیست، بلکه با یک دیدگاه عملیاتی، این روش را می توان فرایند تجزیه فعالیت های کار با هدف تعیین ریسک شیمیائی کارگران و اتخاذ اقدامات پیشگیرانه در پرتو دانش سم شناسی تعریف نمود. بنابراین ارگوتوکسیکولوژی یک مدل دوگانه با روش هایی برای درک آن چه برای کارگر اتفاق می افتد، در مواقعی است که او با توجه به فعالیت حرفه ای خود مواجهه کم یا زیادی با ریسک سمی دارد. به عبارت دیگر ارگوتوکسیکولوژی رویکردی است که فرایند پیشگیری را در داخل فعالیت های کار متمرکز کرده و فراتر از ارتباط دوز با اثرات بیولوژیکی، ابعاد شناختی، روانی و اجتماعی پیشگیری از بروز ریسک در محیط کار را شامل می گردد.

در مدل ارگوتوکسیکولوژی، ارتباط بین عوامل مؤثر بر فعالیت، مقررات فردی و گروهی و درک و بازگویی کارگران از مواد سمی را می توان با یک سیستم ارزیابی گذشته نگر نشان داد. در این مدل، بر خلاف روش های اپیدمیولوژیک کلاسیک، برای برآورد مواجهه از مشاهدات ارگونومیکی کار استفاده می گردد. از طریق اطلاعاتی که توسط پرسشنامه از مراحل مختلف زندگی حرفه ای کارگران، جمع آوری می گردد، عوامل مواجهه ثابت یا تکراری که تاثیر قابل ملاحظه ای بر عوامل آلودگی بیولوژیکی شناخته شده در سم شناسی دارند، شناسایی می شوند. در مرحله بعد فعالیت های معمولی و یکسان با توجه به عامل مواجهه طبقه بندی می گردد.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

حتما بخوانید:

⇐ ارزیابی ریسک بهداشتی مواد شیمیایی

⇐ برنامه مدیریت مواد شیمیایی خطرناک

⇐ روش های ارزیابی ریسک حمل و نقل در انتقال مواد خطرناک