ارائه یک مدل کاربردی جهت ارزیابی ریسک خطوط لوله نفت و گاز

ارائه یک مدل کاربردی جهت ارزیابی ریسک خطوط لوله نفت و گاز

فرشته میراج ، مریم سادات فاطمی، محمود والی نژاد
مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست
شرکت ملی نفت ایران

فرمت: PDF   تعداد صفحات: 20

چکیده:

همانطور که میدانید خطوط لوله نفت و گاز یکی از کانون های حادثه خیز می باشد که نیروی انسانی، تولید، تاسیسات و محیط زیست را بطور مداوم تحت تاثیر خود قرار میدهد بنابراین ارزیابی و مدیریت ریسک خطوط لوله با هدف شناسایی و ارزیابی مخاطرات آنها جهت یافتن راهکارهای اصلاحی پیشگیری از وقوع حوادث امری حائز اهمیت و حیاتی است.

اولین گام در مسیر ارزیابی ریسک خطوط لوله، انتخاب معیارهای خطر آفرین بودن خط و در واقع تعیین ریسک فاکتورها است. معیار هایی نظیر: مشخصات فیزیکی (طولانی ترین خط)، شرایط فرایندی (پرفشارترین خط.)، ترکیب سیال درون خط (ترش ترین خط)، سوابق حوادث، شرایط موجود در مجاورت خط (تراکم جمعیت و … )، میزان نقش در تولید و عمر خط می توانند به عنوان شاخص مد نظر باشند.

گام بعدی انجام محاسبات کمی میزان شدت نشتی در بدترین حالت (سناریوی ترکیدگی)، تعیین احتمال آن و در نهایت عدد ریسک است.

در فاز نهایی، هدف انتخاب برنامه های تعمیر و نگهداری اصلاحی بر مبنای ماکزیمم پتانسیل محدودیت های منابع مالی – انسانی در راستای افزایش قابلیت اطمینان سیستم است.

هدف اصلی این پژوهش ارائه یک مدل کاربردی و مؤثر جهت ارزیابی ریسک خطوط لوله نفت و گاز است. در انتها به خلاصه ای از نتایج بدست آمده در بررسی یکی از خطوط لوله تزریقی گاز به عنوان یک مطالعه موردی انجام شده نیز اشاره می شود.

واژه های کلیدی: خط لوله، مخاطره، ریسک فاکتور، ارزیابی ریسک، خوردگی، نشتی.

مقدمه

خطوط لوله نفت و گاز یک از ارکان اساسی فرایند انتقال به شمار می روند، با توجه به گستردگی این خطوط در مناطق مختلف تاسیساتی و یا حتی مسکونی و همچنین پتانسیل بالای آسیب پذیری، ایمنی خطوط لوله از اهمیت ویژهای برخوردار است.

با توجه به آمار موجود در صنعت نفت، عمده علل حوادث مربوط به خطوط لوله در چندین سال اخیر را می توان به شرح ذیل برشمرد:

• خوردگی (داخلی و خارجی)
• نقص و فرسوده بودن خطوط و تجهیزات
• عوامل خارجی (اختلال توسط شخص ثالث، انفجار بمب و …)
• عوامل مکانیکی

بدیهی است که هر یک از حوادث مربوط به خطوط لوله کلیه ارکان تولید اعم از نیروی انسانی، تولید، تجهیزات و محیط زیست را به نوعی تحت تاثیر قرار میدهند. از طرفی هدر رفتن بخشی از مواد ارزشمند که جزء محصولات و یا مواد اولیه ما به شمار می روند، از لحاظ اقتصادی ناخوشایند بوده و از طرف دیگر هزینه های هنگفتی را در جهت جایگزینی تجهیزات صدمه دیده و تعمیر و تعویض خطوط لوله، پاکسازی محیط زیست و … را به شرکت ها تحمیل می کند.

بنابراین با توجه به موارد ذکر شده و اهمیت بالای ایمنی خطوط لوله، ضروری است که برنامه هایی در راستای شناسایی و مخاطرات موجود طرح ریزی شده و راهکارهایی مناسب جهت پیشگیری از حوادث اتخاذ گردد.

ارزیابی و مدیریت ریسک خطوط لوله

یک تعریف جامع از برنامه مدیریت ریسک مؤثر عبارت است از: بکارگیری سیستماتیک سیاست ها، دستورالعمل ها، منابع، مقررات و آئین نامه های مدیریتی در جهت ارزیابی، آنالیز و کنترل ریسک های موجود با هدف حفظ عموم مردم، کارکنان شرکت، سرمایه و محیط زیست

برنامه های سنتی مقابله با ریسک خطوط لوله، عموما بر مبنای کدها و مقررات و پاره ای قوانین نظیر تعمیر و تعویض بخش آسیب دیده خط لوله، حفاظت کاتدیک خطوط و اقدامات حفاظتی در مقابل شخص ثالث (دفن کردن خط لوله، علامت گذاری ها و …) استوار است، در حالی که در یک برنامه مدیریت ریسک مؤثر، حفظ یکپارچگی خط لوله در طی عمر مفید آن از طریق پایش مکرر و مرتب شرایط و وضعیت خط و اجرای اقدامات اصلاحی مورد نیاز مدنظر می باشد.

به طور کلی؛ اهداف جامع زیر در یک برنامه مدیریت ریسک دنبال می شود.

• شناسایی ریسک های خاص خطوط لوله
• جمع آوری منابع به منظور انجام مؤثرترین اقدامات کنترلی بهبود ریسک
• پایش عملکرد ایمنی و زیست محیطی اقدامات کنترلی
• بهبود بازدهی و قابلیت اطمینان عملیات خطوط لوله

الگوی کلی فرایند مدیریت ریسک در شکل (۱) آورده شده است.

شکل ۱. الگوی کلی فرایند مدیریت ریسک

مطابق الگوی ذکر شده، ارزیابی ریسک به عنوان یکی از عناصر اصلی در فرایند کلی مدیریت ریسک مطرح است. روشهای ارزیابی ریسک در هر فرایند و خط لوله بر پایه تعریف کلی ریسک استوار است.

ریسک = احتمال حادثه شدت پیامد ناشی از آن

همان طور که در صنایع فرایندی، دو مدل ارزیابی ریسک کیفی و کمی وجود دارد، در مورد خطوط لوله نیز می توان هر دو روش را با توجه به میزان اطلاعات موجود به کار گرفت و در نهایت تصمیمات مناسب را در جهت پیشگیری از حوادث خط لوله و مسائل مربوط به تعمیر و نگهداری آن اتخاذ نمود.

در اکثر مواقع، پیشنهاد می شود که یک برنامه ارزیابی کمی ریسک جامعی برای طراحی و انتخاب مسیر خط لوله ای که حاوی سیال خطرناکی بوده و از مناطق حساس و پرجمعیتی می گذرند، اجرا شود. در حالی که عموما رتبه بندی ریسک خطوط لوله و ارزیابی پتانسیل اقدامات کاهش ریسک نیازی به انجام یک مطالعه دقیق (QRA و تعیین سطح مطلق ریسک ندارد و در گام اول می توان از روش های ساده تری که بدین منظور توسعه یافته اند، برای طبقه بندی ریسک خطوط لوله و تعیین اولویت ها استفاده نمود. در این راستا برخی روش های ارزیابی ریسک که عمدتا ماهیت نیمه کمی دارند، توسعه یافته اند. هدف این نوع روش ها بررسی نیمه کمی ریسک مربوط به خطوط لوله در شرایط و موقعیت های متفاوت است. در این مقاله سعی شده است که یکی از معمول ترین تکنیک های ارزیابی (نیمه) کمی ریسک را معرفی نماید که هم اکنون در بسیاری از شرکت های بزرگ نفت و گاز به عنوان ابزاری موثر برای تخمین ریسک و تعیین اولویت ها بکار گرفته می شود.

در این تکنیک با بررسی شاخص های تاثیر گذار در فاکتور احتمال و شدت و وزن دهی به هر یک از این شاخص ها، ریسک های خطوط لوله رتبه بندی می گردد. مزیت اصلی این روش این است که محدوده وسیعی از انواع سیال را تحت پوشش قرار داده و قابل انطباق در موقعیت های مختلف نیز می باشد. به وسیله این روش تغییرات پارامترهای مختلف در طی فاز طراحی می تواند به روش سیستماتیک و کمی ارزیابی شود. همچنین در فاز بهره برداری نیز این ابزار به منظور ارزیابی تاثیر فاکتورهای عملیاتی نظیر تغییرات عملیاتی، شرایط خارجی خطوط لوله، افزایش تراکم جمعیت و … روی سطوح مختلف ریسک می تواند موثر باشد.

ادامه مطلب را با دانلود فایل پیوستی مشاهده کنید.

• ارزیابی و مدیریت ریسک خط لوله
• توسعه مدل ارزیابی ریسک
• تعیین فاکتورهای افزاینده ریسک
• محاسبه رتبه ریسک
• مطالعه موردی
• منابع

حتما بخوانید:

⇐ مدیریت ریسک خطوط لوله

⇐ ارزیابی ریسک خط لوله به روش کنت مولبایر (Kent Muhlbauer)

⇐ ارزیابی ریسک به روش ویلیام فاین در شرکت لوله سازی اهواز

⇐ گزارش کارآموزی بهداشت حرفه ای در شرکت لوله و پروفیل